Koning van de assists

Al enkele weken in de lappenmand, maar met 14 assists nog altijd autoritair aan de leiding. De voeten en benen van Ruud Vormer, door de jaren.

‘Ruud, Ruud, Ruud…’ Elke keer weer zijn de tribunes van het Jan Breydelstadion zwanger van hoop wanneer Ruud Vormer (31) naar de cornervlag stapt. Geen enkele ploeg versierde dit seizoen meer hoekschoppen dan Club Brugge – 6,84 per wedstrijd – en de perceptie wil dat de Nederlandse middenvelder (en blauw-zwart) op die standaardsituatie vaak het verschil maakt, maar de statistieken tonen een ander beeld.

Van de 14 assists die Vormer dit seizoen in de competitie op hoofd of voeten van een ploegmaat schilderde, kwamen er slechts 3 voort uit een corner en 2 na een vrije trap: 5 op 14, slechts 35%. De 9 andere assists (64,2%) kwamen er via een pass of voorzet, na een loopactie van de middenvelder. En dat was in de voorbije vijf seizoenen niet anders. Het aantal assists op stilstaande fases schommelde tussen de 12,5% (2016-2017) en 33% (2015-2016). Veel en niet veel, analyseert Jonas Ivens, assistent van trainer Philippe Clement. ‘Corners en vrije trappen zijn een vast onderdeel van de training de dag voor een wedstrijd, in sommige weken dus drie keer. Hij trapt ze heel goed, maar tegenstanders weten ook wie onze beste koppers zijn en stellen zich daar op in.

De échte kracht van Vormer ligt in de infiltratie en het vinden van de vrije ruimte, had ook Michel Preud’homme opgemerkt. De Luikenaar was trainer van FC Twente (2010-2011) toen Vormer aan zijn derde seizoen bij Roda JC bezig was. Diep gaan, in de zestien komen en voor gevaar zorgen. Anders dan in zijn eerste seizoen, zegt Harm van Veldhoven, die Vormer pas na het vertrek van Marcel Meeuwis naar Borussia Mönchengladbach centraal op het middenveld uitspeelde. Als controleur voor de verdediging, naast Willem Janssen, nóg een jonge leeuw. ‘Ruud was pas 20 toen hij in Kerkrade arriveerde. Heel veel loopvermogen, ook toen al, maar we hebben in die periode vooral aan zijn snelheid gewerkt. Sprintjes over vijf of tien meter.’

Na de eerste serie van vier moest de middenvelder zich aan de kant zetten, na enkele maanden sprintte hij er bijna iedereen af. En: met die korte versnellingen steeg ook het aantal infiltraties en werden de statistieken opgesmukt. 11 goals en 9 assists, niet écht indrukwekkend, maar Roda was geen zwaargewicht die elke wedstrijd domineerde en vrije trappen en corners waren voor Anouar Hadouir. ‘En toch kon Ruud ook beslissend zijn. Door zijn balrecuperatie, precieze inspeelpasses en door op het goede moment in de vrije ruimte te lopen. Niet na een actie met de bal, maar na zo’n kort sprintje waar we hard op gewerkt hadden. In die periode hebben we vooral de fysieke elementen in zijn spel naar voren gebracht.’

Want: goede voeten had hij al. Of, zoals Louis van Gaal het ooit verwoorde, toen hij hem na een match van de A1 van AZ bij zich riep: ‘Sommige jongens kunnen het niet, maar jij speelt altijd naar de goede kleur. Dat zijn mijn beste spelers, zulke jongens heb ik nodig.’ Woorden die bleven hangen in Vormers hoofd. Elke dag elke bal proberen naar de juiste kleur te spelen… Het was niet uitzonderlijk, zegt Van Veldhoven, dat hij na de trainingen nog even op het oefencomplex van Roda bleef hangen. ‘Gewoon nog wat extra ballen trappen.’

Made in Alkmaar

Hij had een goede leermeester in Hoorn, waar het ouderlijke huis stond. Zijn vader, Ruud, had amateurvoetbal gespeeld en was een liefhebber. Samen balletjes trappen op een veldje in de buurt. Pass- en trapoefeningen, zoals hij ze jaren later in de jeugdopleiding van AZ ook kreeg. Bal aannemen, passen met rechts én links, schieten. En tot zijn dertien, veertien jaar had hij in zaal gespeeld. Goede prikkels: leren voetballen op een kleine ruimte, snel beslissingen nemen.

In de jeugd van AZ stond hij op de tien en volgden goals en assists bijna vanzelf, in het eerste elftal van de club uit Alkmaar kwam hij volgens Van Gaal maar voor één positie in aanmerking: verdedigende middenvelder. Balvast, goede verre pass en een intelligente speler die meedacht. Bij de minpunten stond: kleine gestalte, gebrek aan duelkracht en niet te snel. Toen zijn snelheid over de eerste meters in Kerkrade was aangescherpt, kreeg hij van zijn trainers de vrijheid om mee te schuiven. Van Veldhoven: ‘Maar zelfs dan bleef hij een dienende speler die wist wanneer hij moest aansluiten om de ruimtes beperkt te houden.’

Bij Feyenoord was Jordy Clasie op de zes incontournable, Vormer moest twee seizoenen (3 goals, 6 assists) vrede nemen met een bijrolletje. Een zeldzame keer stonden ze samen op het veld, maar Ronald Koeman was niet overtuigd en ook Vormer vond dat hij méér dan een controleur voor de verdediging was. Onder Preud’homme werd dat bevestigd. ‘Voor ik in Brugge tekende, had de trainer gezegd dat hij me op de acht wilde zetten. Iets hoger, ook al had ik nog maar zelden op die positie gespeeld’, legde hij na zijn komst naar België uit.

Opvallend, in zijn drie seizoenen onder Preud’homme, toen Timmy Simons en/of Claudemir in zijn rug voetbalden: meer goals dan assists ( zie grafiek). Telkens 7 doelpunten in de eerste twee seizoenen (3 en 6 assists) en 9 in het afscheidsjaar van MPH, toen hij voor 8 assists tekende. Vormer als polyvalente werkmier, die quasi moeiteloos omschakelde van een aanvallende naar een verdedigende functie op het middenveld. Of die zelfs als rechterflankverdediger met gerichte infiltraties voor een numerieke meerderheid kon zorgen.

Een kameleon die zich ook snel aanpaste aan het voetbal dat Ivan Leko predikte. MPH zweerde bij scherpe duels en snelle omschakeling, de Kroaat wilde domineren met combinatievoetbal en spelers die de ruimtes goed benutten. Met in zijn 3-5-2 een sleutelrol voor Hans Vanaken (11 goals en 12 assists) en Vormer – versie 3.0 -, die zijn assists meer dan verdubbelde (19 in de competitie) en ook meer scoorde (13) dan ooit tevoren.

Bekroond met een tweede kampioenschap, na een actie op Standard die het seizoen van de kapitein illustreerde: diep jagend in de zestien van de tegenstander, een geslaagde tackle en doorsteken tot bij Jelle Vossen. Enkele dagen ervoor had Vormer op Charleroi een vrije trap rechtstreeks in de kruising gemikt. Geen toeval, zegt Rudi Cossey, assistent van Leko. ‘Na de training bleven Hans en Ruud geregeld na. Vrije trappen nemen, afwerkingsvormen…’

Alle twee nog belangrijker gemaakt door de Kroatische T1, die na het vertrek van José Izquierdo naar nieuwe matchwinnaars op zoek moest. Een gedeelde verantwoordelijkheid, na een half seizoen beloond met een Gouden Schoen voor Vormer (2017) en twee opeenvolgende voor Vanaken (2018 en 2019). ‘De flanken moesten open blijven staan en minder naar binnen komen, maar Ivan wilde wel veel meer volk in de zestien. Daardoor kregen Ruud en Hans een meer aanvallende rol dan de seizoenen ervoor. En met hun technische kwaliteiten wist je dat ze bepalend zouden zijn. Ze kunnen ballen perfect inspelen en op die manier voor gevaar zorgen…’

Zien en willen zien

In het tweede seizoen onder Leko kregen Vormers statistieken een deuk – 10 assists, 6 doelpunten -, maar dat had volgens Cossey alles te maken met de slopende campagne in de Champions League. ‘Onbewust verschoof de focus naar die wedstrijden. Maar de manier van spelen bleef onaangetast. Veel mensen in de box krijgen, waardoor iedereen kon scoren. Er is niets voorspelbaarder dan voetballen tegen statische middenvelders.’

Dit seizoen staat de teller van Vormer op 14, waarmee hij afgetekend aan de leiding staat in de Pro Assist Century 21 – voor Vadis Odjidja (9) en Jonathan David (8). Hoe komt dat? ‘Goede looplijnen en acties, een prima traptechniek, goede passing die hij in Nederlandse jeugdopleiding heeft ontwikkeld – hard inspelen, op de juiste voet – en ervaring: hij ziet en weet waar speler x-staat of zal kómen’, zegt Jonas Ivens. En: het overzicht behouden. Anderen, om maar Emmanuel Dennis te noemen, zien ook de vrije ruimte liggen, maar spelen slecht in of gaan voor eigen succes. Vormer-de-ploegspeler, van wie de doelpuntenproductie dit seizoen spectaculair daalde: eentje in de competitie, drie in totaal. ‘Hij heeft zijn kansjes gekregen, maar was minder efficiënt dan de voorbije seizoenen. En hij heeft zijn portie pech gehad.’

Opmerkelijk. In het kampioenenseizoen onder Leko scoorden vier spelers zich naar de dubbele cijfers: Abdoulay Diaby (11, +3 in PO1), Vormer (10+3), Vanaken (9+2) en Wesley (7+4). Vorig seizoen waren ze met drie – Vanaken (11+3), Wesley (10+3) en Siebe Schrijvers (11+1) – , dit seizoen scoorde alleen de Gouden Schoen (12) meer dan tien keer in de competitie. ‘Met zijn traptechniek zou ook Hans in aanmerking kunnen komen om corners te trappen, maar met zijn gestalte is hij gevaarlijker in de zestien.’

Minder spelers in de dubbele cijfers, maar het aantal doelpunten in vergelijking met de vorige twee seizoenen ligt in dezelfde lijn. Van 2,23 naar 2,21 vorig seizoen, naar 2 per wedstrijd dit seizoen. David Okereke (9), Krepin Diatta (5), Dennis (5), Mats Rits (elk 5), Schrijvers (4), Mbaye Diagne (4) en Percy Tau (3)… Logisch, zegt Ivens: ‘Door ons drukke programma is er heel veel geroteerd.’ Conclusie: mínder goals, maar méér spelers die gevaarlijk kunnen zijn. Op een assist van Ruudje. Uiteraard.