Zelden staat hij in de spotlights, maar toch is Toni Kroos de dirigent van de winnaar van de laatste twee Champions League-edities. Een portret van een voetballer wiens blik je maar zelden ziet, omdat zijn ogen altijd op het spel gericht zijn.
Uiteraard is Florentino Pérez een zonderling figuur. Maar soms doet hij de dingen ook gewoon zoals iedereen. In de zomer van 2014 heeft heel de wereld zijn ogen gericht op het wereldkampioenschap voetbal in Brazilië. Zo ook de voorzitter van Real Madrid. Pérez is op zoek naar versterking voor het eerste elftal van zijn club, die eind mei de fameuze décima, de tiende overwinning in de Champions League, heeft bijgeschreven op het ongeëvenaarde palmares. Real Madrid is in de eerste plaats op zoek naar nieuw bloed op het middenveld. Sami Khedira sukkelt van de ene blessure in de andere en Angel Di María zal verhuizen naar Engeland om voor Manchester United te voetballen.
Ik zag onmiddellijk het onbegrensde potentieel van Toni.’ – Jupp Heynckes
Trainer Carlo Ancelotti bespreekt de mogelijke kanshebbers met zijn voorzitter. Hij noemt de Chileen Arturo Vidal van Juventus de beste keuze voor het Madrileense middenveld zoals hij dat wil laten spelen. Maar Florentino Pérez heeft zoals steeds zijn eigen idee. Real Madrid, zo oordeelt de voorzitter, is de beste ploeg ter wereld en verdient dan ook de beste middenvelder ter wereld. En voor hem is dat zonder twijfel Toni Kroos.
De Duitser voegt in Brazilië een wereldtitel toe aan zijn erelijst, waarop al een historische treble staat met zijn club Bayern München, maar hij leeft in onmin met het bestuur van de Rekordmeister. Het uit het voormalige Oost-Duitsland afkomstige wonderkind zit al sinds zijn veertiende bij Bayern en hij vindt dat hij recht heeft op eenzelfde salaris als Manuel Neuer, Philipp Lahm en Thomas Müller. In de kantoren aan de Säbener Strasse denken ze daar anders over en voor amper 30 miljoen euro laten ze een van de beste voetballers van het WK vertrekken richting de Spaanse hoofdstad.
‘Bij Bayern zullen ze het nooit publiekelijk toegeven, maar intern hebben ze het ongetwijfeld al erkend: ze hadden Kroos nooit naar Madrid mogen laten gaan’, zegt clubicoon Lothar Matthäus. De recente geschiedenis doet denken aan een wissel van de macht. Pep Guardiola slaagde er nog in een verouderende ploeg min of meer aan de absolute top te houden, maar het Bayern München van vandaag is niet meer hetzelfde als dat van de periode 2010-2013, waarin drie keer in vier jaar de finale van de Champions League gehaald werd. Ondertussen is het Real Madrid dat de afgelopen vier seizoenen driemaal mocht pronken met de ‘beker met de grote oren’. Naar hedendaagse normen bij de topclubs was de transfersom voor Kroos peanuts, maar de overgang van de Sniper van Greifswald ging niet toevallig gepaard met een nieuwe hiërarchie in het Europese voetbal.
Zoals de jaren 70
De voetbalwereld is snel overtuigd van het enorme talent van Toni Kroos, hoewel hij een atypische speler is voor zijn tijd. Op een moment waarop Duitsland zijn voetbal heruitvindt en echte nummers 10 ontdekt zoals Mesut Özil en Mario Götze, roept de door Bayern bij Hansa Rostock weg geplukte Kroos eerder het beeld op van de spelverdelers van de Mannschaft in de jaren 70: Günter Netzer en Wolfgang Overath, die met hun millimeter precieze passes voor de mooiste periode van het Duitse voetbal zorgden. Zelden werden er parallellen getrokken met voetballers uit latere periodes, ook al noemde Franz Beckenbauer Kroos in 2009 ‘misschien wel de nieuwe Michael Ballack‘.
De vergelijking met de helden van vroeger komt vaker terug. Wanneer hij door Bayern uitgeleend wordt aan Bayer Leverkusen, draait die vergelijking zelfs in zijn voordeel uit, vindt zijn trainer daar. ‘Ik zag onmiddellijk het onbegrensde potentieel van Toni’, laat Jupp Heynckes zich ontvallen. ‘Ik vind hem op dit ogenblik al meer ontwikkeld dan Netzer en Overath op dezelfde leeftijd.’ Bij Leverkusen zet Heynckes Kroos op links in een 4-4-2-opstelling met Arturo Vidal als patron van het middenveld. Na één seizoen Leverkusen, waarin hij 9 doelpunten maakt en 12 assists geeft, haalt zijn moederclub hem al terug naar München. Toen hij er tijdelijk vertrok, beloofde voorzitter Karl-Heinz Rummenigge hem het rugnummer 10 bij zijn terugkeer, maar Kroos moet zich tevreden stellen met nummer 39. Hij wordt immers op snelheid gepakt door Arjen Robben, die bij FC Hollywood een ster geworden is tijdens Kroos’ verblijf in Leverkusen.
De accurate passing van Toni Kroos is de levensverzekering van Zidanes systeem.
Bij het Bayern van Heynckes, die Louis van Gaal is komen opvolgen, wordt Kroos al snel een erg belangrijke speler, ook al verwijt een voornaam bestuurder van de club hem dat hij niet op doel durfde te schieten tijdens de verloren Champions Leaguefinale tegen Chelsea in 2012, hoewel hij over een van de beste schoten van het land beschikt. In 2013 mist hij geblesseerd de laatste rechte lijn van een seizoen waarin het atletisch sterke Bayern de tripel wint. Hoewel hij een groot deel van de campagne als spelverdeler op het middenveld voetbalt, zit in het collectieve geheugen de naam van Thomas Müller gegrift achter diepe spits Mario Mandzukic en flankaanvallers Arjen Robben en Franck Ribéry. Als je vraagt om die succesvolle ploeg van de Rekordmeister op een papiertje te schrijven, valt Kroos er meestal af als twaalfde man.
De nieuwe Xavi
De ontmoeting met Pep Guardiola wordt een beslissend moment in de carrière van Toni Kroos. Hij is waarschijnlijk te traag om te beantwoorden aan de eisen waaraan een moderne nummer 10 moet voeldoen, maar Kroos maakt wel meteen indruk op Guardiola door een zeldzame kwaliteit. De Duitse middenvelder maakt spelen op balbezit – het stokpaardje van de Catalaanse trainer – gemakkelijker omdat hij bijna altijd de juiste beslissing neemt en bovendien over de technische bagage beschikt om de passes tot in de perfectie te versturen. Guardiola ziet in hem een nieuwe Xavi of Xabi Alonso en schuift hem iets meer naar achter om vaker de bal te raken. Zijn metamorfose is ook zichtbaar in de cijfers: in het laatste seizoen voor de komst van Guardiola scoort Kroos zes keer, in de seizoenen daarna vindt hij nooit vaker dan drie keer de weg naar doel. Sinds het begin van het seizoen 2013/14 komen dan weer wel systematisch meer dan 90 procent van zijn passes aan.
Onder Guardiola neemt zijn verantwoordelijkheid toe. Hij leert mee te voetballen in een systeem waarin collectieve pressing essentieel is en hij is steeds vaker in balbezit. In een meer teruggetrokken positie heeft Kroos de tijd om te draaien, vooruit te kijken en de juiste pass te versturen, terwijl hij voordien de bal meestal met de rug naar doel kreeg terwijl hij afhaakte. In samenspel met Philipp Lahm en Bastian Schweinsteiger bezorgt hij Bernabéu nachtmerries in de halve finale van de Champions League, maar een doelpunt van Karim Benzema zet Real op weg naar la décima. Op zijn presidentieel zitje is Florentino Pérez ondertussen verliefd geworden op de voetballer Toni Kroos.
‘Dit is een fantastische investering en het zal niet lang duren vooraleer iedereen mijn woorden bevestigt’, klinkt de voorzitter enthousiast bij de voorstelling van Kroos als nieuwe speler van Real Madrid. Die voorstelling komt er na een fantastisch WK voor Kroos, weliswaar een toernooi waarin er voor hem andermaal een plaats in de schaduw is weggelegd. Niemand vergeet het doelpunt van Mario Götze in de finale tegen Argentinië, velen herinneren zich de beslissende pass van André Schürrle, maar wie weet nog wie er aan de basis lag van de aanval?
Als een tennisleraar
Bij de Koninklijke willen ze Kroos eerst laten leren van de ouder wordende Spaanse maestro Xabi Alonso alvorens ze hem de rol van onbetwistbare spelverdeler toevertrouwen. Maar het vertrek van de Bask naar Bayern München versnelt het proces en zijn Duitse opvolger wordt eerder dan voorzien als vaste man voor de verdediging geposteerd. Het blijkt een ware succesformule. De driehoek Toni Kroos – Luka Modric – James Rodríguez doet elke tegenstand verbleken. De eerste vier maanden van het seizoen komt de nationale en internationale pers superlatieven tekort om het voetbal van Madrid, en het Madrileense middenveld in het bijzonder, te beschrijven. Real bereikt het hoogtepunt van zijn meesterschap op Anfield, waar Liverpool geen waardige Champions Leagueopponent blijkt maar een ordinaire sparringpartner.
Kroos voetbalt majestueus. Hij strooit met millimeter precieze passes, als een tennisleraar naar een kind dat voor het eerst een racket vasthoudt. Het sprookje is te mooi om te blijven duren. Wanneer Luka Modric geblesseerd raakt, stokt de machine. Kroos verdrinkt in wat Rafael Benítez later ‘de oceaan’ zal noemen, de zone tussen het trio Gareth Bale, Karim Benzema en Cristiano Ronaldo (BBC) en de verdediging. De middenvelders moeten er enorme afstanden afleggen om ballen te recupereren. Dat is nooit het voetbal van Kroos geweest, bevestigt Benítez wanneer hij in de zomer van 2015 bij Real op de bank plaatsneemt. ‘Tempo, intensiteit en snelheid zijn niet zijn grootste kwaliteiten. Hij blinkt uit qua vista, tactische intelligentie en passing.’
Benítez wil dat Kroos dichter bij het strafschopgebeid van de tegenstander opereert, ‘omdat hij een goed schot heeft en daar moeten we meer gebruik van maken.’ Daarom zet de ervaren trainer Casemiro naast Kroos. Die knapt meer dan zijn deel van het vuile werk op en geeft de Duitser de mogelijkheid om meer aanvallend en doelgericht te spelen. Er ontbreekt nog één trainer om het voetbal van Kroos te perfectioneren. Die trainer wordt Zinédine Zidane.
Precisie en voetbalintelligentie
In tegenstelling tot Benítez, die zijn manschappen zoveel opdrachten oplegt dat het na verloop van tijd vaak verstikkend begint te werken, krijgen de spelers van Zidane veel vrijheid. Bij balverlies moet de hele ploeg jagen en werken, maar de Franse coach hamert erop dat elke speler bij balbezit het individueel talent mag tonen dat hem het recht geeft om het shirt van Real Madrid te dragen. Kroos doet dat uiteraard met zijn passes die linies doorbreken en ploegmaats doen scoren. Hij mag zich ook uitleven bij vrije trappen en wordt zo de man in de schaduw bij de last minute goals van Sergio Ramos, door de bal telkens perfect op het hoofd van zijn kapitein te schilderen.
Zidane roteert graag en veel, maar Kroos ontpopt zich tot een onmisbare pion op het Madrileense middenveld. Hij beëindigt het vorige seizoen in de Liga, waarin hij goed is voor 12 assists, met 2501 minuten op de teller. Geen enkele speler van Real speelt meer. Zijn accurate passing is de levensverzekering van Zidanes systeem, waarin middenvelders met gemak juiste passes moeten versturen over dertig meter, die gewone stervelingen over tien meter kunnen geven.
Sinds Pep Guardiola voor het eerst als trainer de Champions League won, in 2009, is het Europese voetbal geëvolueerd. Meerdere teams willen de bal snel recupereren, maar steeds meer teams slagen er ondanks de pressing ook in in balbezit te blijven. Spelers die daarin meekunnen, precisie en voetbalintelligentie combineren, dicteren de wet. Bij afwezigheid van Xavi en Xabi Alonso, is Toni Kroos de enige grote orkestleider van de voetbalsymfonie op de Europese velden. Het is geen toeval dat hij in samenspel met Luka Modric Real Madrid tweemaal op rij de eerste viool laat spelen. En het lijkt dan ook logisch dat ze in Beieren sinds het vertrek van Kroos het orgelpunt vanuit hun zetel moeten aanschouwen.
