De profclubs wilden met forse nieuwe regels het makelaarsmilieu aan banden leggen. Maar de Mededingingsautoriteit gaf enkel groen licht voor een lightversie van de aanvankelijke plannen.
Het ziet ernaar uit dat de Belgische profclubs aan externen inzage gaan geven in de financiële details van hun (transfer)deals. Daarbij willen ze de makelaars mee in het bad trekken. Bedoeling is dat transferbetalingen in de toekomst verlopen via een clearinghouse. Dat staat in de reglementsvoorstellen rond makelaars die op vraag van de Pro League, de vereniging van profclubs, werden uitgeschreven door een ‘expertenpanel’. Daarin zetelden Pro League-CEO Pierre François, cdH-politicus Melchior Wathelet en Wouter Lambrecht, de Kortrijkse jurist die voor FC Barcelona werkt.
Clubs en makelaars zullen (moeten) betalen om mee te draaien in dat controlesysteem met een clearinghouse. Eerst was vooropgesteld dat elke club en makelaar er 5000 euro zou moeten voor neertellen, maar in de laatste versie van de teksten is die accessfee verlaagd naar 500 euro, een aanpassing waarin velen de hand zien van de Belgische Mededingingsautoriteit. Die gaf haar fiat voor dat laatste voorstel van het ‘expertenpanel’, nadat ze een eerder ontwerp had tegengehouden.
Eén waarschuwing
De Pro League zegt met de reglementsvoorstellen een antwoord te willen bieden op de wantoestanden bij transfers en contracten. Eén jaar geleden werd het deksel van de beerput gelicht met operatie Propere Handen. Dat onderzoek van het federaal parket leidde tot een grote politieactie op 10 oktober 2018. Die interventie draaide vooral rond verdachte zaakjes die de makelaars Dejan Veljkovic en Mogi Bayat opzetten, al dan niet met medeweten van de clubs. Minister van Sociale Zaken Maggie De Block (Open VLD) dreigde er prompt mee de voetbalwereld haar lage socialezekerheidsbijdragen af te pakken. Toenmalig voorzitter Marc Coucke repliceerde dat de Pro League de strijd tegen de macht van de makelaars zou aanbinden. Met die insteek ging de Anderlechteigenaar makkelijk voorbij aan de rol van de clubs, die de makelaars aan hun machtspositie hebben geholpen.
Dat Coucke en co kwamen aandraven met een clearinghouse, was niet verwonderlijk. Twee weken vóór het bekend raken van operatie Propere Handen was een clearinghouse aan bod gekomen op het Stakeholders Committee van wereldvoetbalbond FIFA. Coucke stutte het idee door te verwijzen naar Engeland, waar zo’n instantie allang bestaat. Maar makelaars die daar weleens werken, weten dat het geen heiligmakende oplossing is. ‘Wie via zo’n clearinghouse een commissie krijgt, kan dat geld doorstorten naar een andere rekening, ‘ zegt makelaar Stijn Francis, ‘en van daar weer naar een andere rekening, en van daar naar een speler of sportief directeur. Niemand kan dat controleren.’ Met die uitleg verwijst Francis onder meer naar de retrocommissies, een omkooppraktijk waarbij makelaars iemand van de verkopende club stiekem een graantje laten meepikken. ‘Ook het Engelse voetbal maakte al schandalen mee’, zegt Francis. ‘Hét probleem in de voetbalwereld is het totaal gebrek aan ethisch besef. Daar kunnen geen duizend regels tegenop.’
Regels hebben ook geen zin als ze niet gecontroleerd worden. De voorbije jaren bestonden er in België al bepalingen waaraan spelersmakelaars zich dienden te houden. Die waren te vinden in het Vlaams decreet van 2010 over de private arbeidsbemiddeling. Afgelopen zomer werd die tekst aangescherpt op aansturen van voormalig Vlaamse minister van Sport Philippe Muyters (N-VA). Maar toen politicus Renaat Landuyt (sp.a) in november 2018 aan Muyters eens vroeg hoeveel controles er in het kader van dat decreet waren uitgevoerd, luidde het antwoord: twee in 2014 en één in 2017. Enkel die laatste leidde tot iets: een waarschuwing.
Los van alle kanttekeningen zien velen een clearinghouse wel als een eerste stap vooruit, omdat het meer transparantie zal bieden. En volgens de laatste versie van de reglementsvoorstellen zal het clearinghouse niet louter fungeren als doorgeefluik, maar ook betalingen kunnen weigeren als het twijfels heeft. Daarnaast zal er klacht kunnen neergelegd worden bij het clearinghouse, wat kan leiden tot procedures bij het Belgisch Arbitragehof voor de Sport (BAS).
Ook beweging bij de FIFA
De Mededingingsautoriteit heeft het ‘expertenpanel’ niet enkel richting een verlaging van de access fee voor dat clearinghouse gestuurd. Andere maatregelen werden geschrapt, zoals een maximumaantal spelers van eenzelfde makelaar bij een club en het verbod voor clubs om een trainer en spelers van dezelfde makelaar te hebben. Ook de vooropgestelde maximumcommissies voor makelaars zijn verdwenen. Een private organisatie kan niet zomaar bepalen wat een andere beroepsgroep mag verdienen, zeggen kenners. Straf dat dat idee überhaupt de eerste versie haalde, vinden zij, terwijl er met Wathelet een ex-rechter van het Europees Hof van Justitie aan meeschreef.
Wel overeind bleef het verbod op dual representation. Een makelaar zal tijdens een deal niet langer voor meerdere betrokken partijen mogen optreden. Ook het verbod op de zogenaamde ‘gegarandeerde commissies’ haalde het finale voorstel. Doorgaans spreidt een kopende club de betaling van een makelaarscommissie over de duurtijd van het spelerscontract. Als een voetballer vier jaar bij een club speelt, ontvangt de makelaar elk jaar een percentage op het brutojaarloon van die speler. Maar vaak verbreken spelers hun overeenkomst vroegtijdig. In het verleden konden makelaars dan toch nog de commissieschijven van de resttijd van het contract opstrijken. Dat zal niet meer mogen als de Pro League in december de voorstellen goedkeurt.
Ook bij de FIFA beweegt er intussen wat. Daar gaf het Stakeholders Committee onlangs groen licht voor een clearinghouse. Langs die instantie zouden de commissies bij internationale transfers moeten gaan passeren. En de FIFA zwaait wél nog met het idee om makelaars maximumcommissies op te leggen: 3 procent op het jaarlijkse brutoloon van een speler bij inkomende transfers, 10 procent op de transfersom bij uitgaande transfers. Maar de verwachting is dat ook de FIFA daarmee tegen mededingingsregels zal aanbotsen. Zoals de Mededingingsautoriteit in Brussel al liet blijken, dreigen zulke beperkingen in België alvast strijdig te zijn met de wet.
Volgende maand buigt de FIFA Council zich over de voorstellen van het Stakeholders Committee. Na goedkeuring daar kan het nog zeker een jaar duren eer de nieuwe FIFA-regels in voege gaan. Tegen dan zouden de nieuwe Belgische regels en het Belgische clearinghouse er al moeten zijn. En dan zal de vraag zijn hoe snel de nieuwe FIFA-regels de Belgische bepalingen zullen overrulen én in welke mate die FIFA-regels in België afdwingbaar zullen zijn.
Wie bemant het clearinghouse?
Onduidelijk blijft wie zal werken voor het clearinghouse dat de (transfer)transacties in de profvoetbalwereld moet gaan screenen. De onafhankelijkheid van die mensen wordt cruciaal. Het zullen externen zijn, staat in de huidige voorstellen, de helft juristen, de helft accountants. Maar toen in dat verband al eens de naam Deloitte viel, stuitte dat meteen op protest aan makelaarszijde. Die consultancygroep presenteerde dit jaar op vraag van de profclubs een ‘impactstudie van de Pro League op de Belgische economie’. Kenners zijn het erover eens dat die nogal sterk ‘ à la tête du client‘ gemaakt werd.
