Afgelopen zaterdag is in Canada het WK voetbal voor vrouwen van start gegaan. Vrouwenvoetbal is de snelst groeiende sport in de wereld. Een gesprek met Martine Prange, docent filosofie en ex-profvoetbalster in België.
De fietsen schieten je langs alle kanten voorbij als je in hartje Amsterdam wil parkeren. Afspraak in het ‘Kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis’. Een stukje wereld met alleen maar vrouwen. We wijken uit naar het befaamde café De Jaren en drinken spa rood met uitzicht op de Amstel.
Dokter Martine Prange (45), professor filosofie aan de universiteit van Leiden, combineert al jaren haar passie voor filosofie met die voor voetbal. Sinds 2013 leidt ze een interdisciplinair onderzoeksteam van tien man – vooral vrouwen – naar de maatschappelijke impact van het vrouwenvoetbal.
‘Van voetbalvrouwen naar vrouwenvoetbal’, heet de studie.
Martine Prange: “Een catchy titel helpt om subsidies los te weken. Bij het woord vrouwenvoetbal maken veel mensen eerder de associatie met Yolanthe Sneijder-Cabau dan met een vrouw die zelf op het veld staat. De titel geeft aan dat steeds meer vrouwen zich van de zijlijn naar de middenstip begeven, om zelf tegen een bal te trappen.”
U wil het Nederlands vrouwenvoetbal in kaart brengen?
“Bovenal wil ik uitzoeken hoe vrouwen vroeger en nu hun sport beleven, wat sport doet voor je talent- en persoonlijke ontwikkeling en wat de impact is van vrouwensport op de Nederlandse samenleving. Maakt sport mannen en vrouwen gelijker en bevordert het de integratie van verschillende groepen in de samenleving?
U ziet vrouwensport als een belangrijk middel voor integratie. Moslima’s en voetbal?
“Dat is een zeer geslaagde combinatie. In het Midden-Oosten is voetbal zeer populair. De meeste bonden uit die landen hebben in 2013 al gesteld dat vrouwen recht hebben op het vooruitzicht profvoetballer te worden.
“Voetbal is van iedereen. Het is onvoorstelbaar hoeveel moslimmeisjes willen voetballen. Ik ben onlangs naar een toernooi in Den Haag geweest en dacht: volgende keer neem ik Geert Wilders mee, dan gaat hij wel anders denken. De tribunes zaten vol vaders en moeders.”
Religie is geen hinderpaal?
“Voor de meeste meiden helemaal niet. Als ze dertien worden en vaak een hoofddoek gaan dragen, blijven ze voetballen. Het lijkt te veranderen als ze de huwbare leeftijd bereiken. Het komt eropaan de meisjes van boven de twintig te behouden voor de voetbalsport.”
De kas van DVC Kuurne
Hoe geraakt een filosoof in het voetbal verzeild?
“Een filosoof die professioneel voetbal heeft gespeeld en ook nog eens een vrouw is. Dat maakt dat ik een unieke kennis heb en een brug kan slaan tussen de ivorentorenfilosofie en de samenleving.
“Ik voetbal sinds ik kan lopen. Op straat dus. Met alleen maar jongens.”
Werd u vreemd bekeken?
“Helemaal niet. Ik had ook nooit het gevoel dat ik niet welkom was. Op die leeftijd speelt geslacht geen rol. Pas vanaf hun tiende beginnen kinderen echt onderscheid te maken tussen jongens en meisjes, tussen blank en niet-blank.”
Toen moest u naar een club uitkijken?
“Die was er niet. Ik ben dan maar gaan hockeyen. Leuk, maar ik wilde veel liever voetballen. Vanaf mijn twaalfde kon ik bij SC Buitenveldert (Buitenveldert is een wijk in Amsterdam, nvdr) terecht. Vrouwenvoetbal was nog iets vreemds voor veel mensen. Vaak kreeg ik de vraag of we een rokje droegen.”
U bent profvoetballer geweest?
“Eerst in België, nadien in Turkije. Ik ging filosofie studeren in Kortrijk en speelde bij DVC Kuurne, in de Belgische hoogste klasse. Dat was in 1988. Het was geen bijster succesvol avontuur. Er liep nogal wat mis bij die club en na minder dan een jaar heb ik mijn studies verdergezet in Amsterdam. Later vernam ik dat de voorzitter er met de kas vandoor was gegaan.”
U stond op de loonlijst bij DVC Kuurne?
“Ze betaalden mijn studio in de Kapucijnerstraat in Kortrijk en mijn collegegeld, geloof ik. Ik heb er dus niets aan overgehouden. Er waren ook meisjes die van een Gentse club waren overgekomen. In België bestond al een levendige transfermarkt. Dat was in Nederland nog niet het geval.”
Enkele jaren later ging u zowaar in Turkije voetballen.
“Van 1994 tot 1996. Twee seizoenen bij Sitespor uit Istanbul, nadien nog één seizoen bij Gürtas Ankara. 1994 was de start van de eerste officiële vrouwencompetitie in Turkije. Ze wisten dat het niveau in Nederland vrij goed was en ze wilden twee speelsters uit Holland. Ik ben met een vriendin van Buitenveldert naar ginds getrokken.
“We werden er betaald, maar het waren beslist geen enorme bedragen. We waren wel uitsluitend met voetbal bezig en trainden elke dag. Bij DVC Kuurne trainden we maar twee keer per week. In Turkije beleefde ik mijn sport voor het eerst als full-professional.”
Vrouwenvoetbal verwacht je niet meteen in een land als Turkije?
“Het grappige is dat ik juist daar nooit iets heb gemerkt van discriminatie van vrouwen. Het vrouwenvoetbal werd er in die tijd enorm gepromoot. We kwamen ontzettend vaak in de kranten, er zaten samenvattingen van onze wedstrijden in de reguliere sportprogramma’s op tv en af en toe werden matchen zelfs live uitgezonden. Ik herinner me dat we werden uitgenodigd op een bekerfinale tussen Galatasaray en Besiktas en als vips werden behandeld.”
Lichaamscultuur bij de mannen
Waarom was voetbal zo lang een mannensport?
“Het was helemaal geen mannensport. Sport was aanvankelijk minder toegankelijk voor vrouwen, maar aan het eind van de 19e eeuw begonnen ook vrouwen te voetballen. In het eerste decennium van de 20e eeuw was het zelfs behoorlijk populair. In Engeland kwamen geregeld duizenden toeschouwers kijken. De mannen hebben het vrouwenvoetbal gewoon verboden. De besturen werden uitsluitend gevormd door mannen en die zagen voetballende vrouwen absoluut niet zitten. In 1921 werd het officieel verboden in landen zoals Engeland en Nederland. Het duurde tot 1971 voor het weer werd toegelaten.
“Vrouwen in het voetbal werden van in het begin gemarginaliseerd. Ze konden alleen stiekem op een of ander veldje met vreemde schoenen voetballen. Er werden veel ‘wilde’ wedstrijden, ook interlands, gespeeld, ondanks een officieel verbod. Juist in die periode ontwikkelde het mannenvoetbal zich enorm, met als gevolg dat het in de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw uitgroeide tot een betaalde sport. Het vrouwenvoetbal liep een achterstand van vijftig jaar op.”
De FIFA doet er de jongste jaren alles aan om het vrouwenvoetbal te promoten.
“De FIFA maakt graag goede sier met het vrouwenvoetbal, maar wat doen ze er eigenlijk voor? In Canada wordt het WK op kunstgras gespeeld in plaats van echt gras. De speelsters gaven aan dat ze dit als discriminatie ervaren, maar werden niet serieus genomen. Het WK voor vrouwen is een proeftuin voor de mannen. Een WK voor mannen zou nooit op kunstgras worden gespeeld. De speelsters spanden een rechtszaak aan, maar hebben hun protest finaal niet doorgezet.”
Het vrouwenvoetbal opent, ook voor de FIFA, een geweldige commerciële markt?
“Toch stappen de sponsors er niet in. Ik begrijp er niets van. Het is een heel positieve wereld. Nederlandse teams voetballen zoals onze mannenploegen een paar decennia terug: heel technisch, met opbouw van achteruit en echte buitenspelers. Belgische clubs spelen minder verzorgd voetbal, ook al is Standard kampioen geworden.”
Vrouwenvoetbal lijkt op mannenvoetbal van dertig jaar terug: minder snel, meer ruimte.
“De mannen hadden toen wellicht al een hardere inspeelpass, maar het tactisch plan wordt bij vrouwen nu beter uitgevoerd dan bij de mannen toen. Meisjes willen altijd voetballend winnen, niet met gemene streken. Je ziet ook geen jankende speelsters die blijven liggen of schwalbes. Fair play is een vanzelfsprekendheid in het vrouwenvoetbal. Het accent ligt op het voetbal, niet op een hanenkam of 86 tatoeages. Het is meer een teamgebeuren, niet dat celebrity-gedoe van bij de mannen.
“Ik bekijk alle mogelijke wedstrijden, maar de Champions League voor mannen vind ik bijna niet meer leuk. Je weet vooraf wie het gaat halen en die enorme lichaamscultuur leidt af van waar het echt om gaat: het voetbal. Bij een vrouwenwedstrijd kan ik vlak voor de aftrap een kaartje kopen en tijdens de rust een biertje in een glas krijgen.”
Als het vrouwenvoetbal zich ontwikkelt, gaat het dan niet de richting van het mannenvoetbal uit?
“Er is veel talent, maar als wij echt successen willen boeken, zal er geïnvesteerd moeten worden. De meiden moeten meer vooruitzichten krijgen. Van gelijke kansen is nog geen sprake. Dan zouden vrouwen de mogelijkheid moeten krijgen om ook full-prof te worden. Waarmee ik niet wil zeggen dat ze zo achterlijk veel betaald moeten worden als mannen, want dan wordt het ook zo’n commercieel circus.
“Ajax geeft het goede voorbeeld. Elke nieuwe sponsor steunt ook automatisch de vrouwenafdeling. Ik hoop dat dit navolging krijgt.”
Wereldkampioen met semiprofs
In de Lage Landen is nog geen sprake van vrouwelijke profvoetballers?
“Vrouwenvoetbal valt bij de KNVB nog onder de amateurtak, ook al zijn er clubs als Ajax en PSV bij betrokken. Dat geeft aan dat we nog niet bezig zijn met professionalisering. Een groot deel van onze internationals voetbalt in Zweden, Noorwegen en Duitsland. Daar kunnen ze van het voetbal leven.”
Het verdwijnen van de BeNe League lijkt niet meteen een gunstige ontwikkeling?
“Ik vind het jammer. Ten opzichte van de toplanden in het voetbal moeten we een inhaalbeweging maken. Telkens veranderen van opzet, naar BeNe League en weer terug naar een nationale competitie, geeft aan dat we nog geen stabiliteit op lange termijn hebben.
Een wereldtitel voor Nederland, en zeker voor België, zit er nog niet meteen in?
“Minke Booij van de KNVB gelooft dat je wereldkampioen kan worden met semiprofs. Wij verwijzen graag naar onze dames die zo succesvol zijn in het hockey. Zij hebben echter al jaren slechts drie serieuze concurrenten: Australië, Spanje en Argentinië. Alleen in Europa al tellen we in het voetbal zeven serieuze opponenten, en daar tel ik België nog niet eens bij. Dan zijn er nog toplanden als wereldkampioen Japan, Australië, China, de VS, Nigeria en Brazilië. Nederland is pas twaalfde op de FIFA-ranking.
“In Amerika, Japan en China wordt het vrouwenvoetbal al een paar decennia serieus aangepakt. Japan startte al in de jaren 90 een professionele J-League op.
“Brazilië heeft veel meer mogelijkheden. Het is echter een groot land en voetbal is er waanzinnig populair, ook onder meisjes. Marta is bovendien ontzettend belangrijk als rolmodel.
“In Europa beweegt heel wat. Duitsland en de Scandinavische landen staan stappen verder wat vrouwensport betreft. De Engelse bond gaat de komende jaren vijftien miljoen euro in het vrouwenvoetbal pompen. Dat is peanuts in vergelijking met wat in het mannenvoetbal omgaat, maar daar kunnen we in Nederland slechts van dromen.”
Serieuze verslaggeving
Wat zijn de belangrijkste problemen waarmee het vrouwenvoetbal in de Lage Landen wordt geconfronteerd?
“Te weinig technisch vrouwelijk kader, vrouwelijke trainers en coaches. Als wij willen dat meisjes straks kiezen voor een professionele benadering van het voetbal hebben we meer vrouwen nodig in de besturen en op het oefenveld. Meisjes hebben behoefte aan vrouwen als rolmodel. Ze hebben niets tegen een mannelijke trainer, maar ideaal is een combinatie van mannen en vrouwen op het trainingsveld.”
Meer media-aandacht is ook een steeds weerkerende klacht.
“Die groeit. Zeker in Nederland nu Oranje zich geplaatst heeft voor het WK. Opvallend veel mannelijke journalisten zijn geïnteresseerd om naar Canada te gaan. Ik hoop dat de belangstelling wat structureler wordt. De landelijke dagbladen geven nog steeds niet de uitslagen van de BeNe League op maandag.
“Inhoudelijk ben ik bang dat we weer verhalen krijgen over de snelst groeiende sport, in plaats van wedstrijdverslagen. Ik wil een analyse van de wedstrijd lezen. De tijd is rijp voor serieuze verslaggeving.”
DOOR FRANÇOIS COLIN
“Fair play is een vanzelfsprekendheid in het vrouwenvoetbal. Het accent ligt op het voetbal, niet op een hanenkam of 86 tatoeages.”
