Volgend jaar is het de beurt aan de Belgische heren voetballers, maar in de Nederlandse Eredivisie is het al drie jaar vaste prik: voetballen met kerst. Een impressie.
Laten we meteen een fabeltje uit de wereld helpen: kerstvoetbal in Nederland is géén festijn van vrolijke kerstmannen en oranje toeters en bellen. Het is een speeldag als een ander, in verwarmde stadions en met velden die er beter bij liggen dan de meeste Belgische gazons tijdens de zomer.
Op tweede kerstdag begeven we ons naar De Kuip in Rotterdam, waar iets na de middag de stadsderby tussen het grote Feyenoord en kleine broer Sparta op het menu staat. Van kerstsfeer valt weinig te bespeuren, op hier en daar een rode kerstmuts na. Wel veel families aan de loketten. Binnenin het stadion ligt een nagenoeg perfecte grasmat. De Kuip is tot de nok gevuld: 47.000 papa’s, mama’s, opa’s en kleinkinderen in de tribune. Tweede kerstdag is in Nederland een officiële feestdag, dat mag duidelijk zijn. Geen winkels open en bijna niemand die moet werken. Een namiddagje voetbal is dan het ideale excuus om na twee dagen van ‘beentjes onder de tafel’ eens te ontsnappen aan de huiselijke rust. Zoals René Vermeij en zijn zoontjes Max en Tom, afkomstig uit Amersfoort en al jaren abonnementhouder bij Feyenoord. Gehuld in de rood-zwarte sjaals van hun favoriete club zijn ze op weg naar De Kuip. “Dit is al het derde jaar op rij dat we tijdens de kerstdagen naar het voetbal komen”, vertelt René met zijn armen rond zijn twee boys gedrapeerd. “Ik vind het kerstvoetbal een goed idee, er hangt een gezellige sfeer in de stadions en het is ideaal om eens met de kinderen buiten te komen.”
De dag nadien, 27 december, wordt de weinig spraakmakende affiche FC Utrecht – Excelsior gespeeld. Een middenmotor tegen de laatste uit het klassement. Maar ook daar een goed gevuld stadion (20.000 fans) en overwegend positieve geluiden van supporters en zelfs clubpersoneel. Al zijn de reacties over het algemeen minder enthousiast bij de kleinere clubs en in kleinere steden, dan bij de topclubs. Ook in België kan je dus verwachten dat de stadions van Anderlecht, Genk, Standard en Club Brugge netjes zullen vollopen tijdens de kerstperiode, maar of de supporters van Westerlo of Roeselare net zo staan te popelen om in de kou te gaan zitten? Het valt te betwijfelen. Hoe dan ook lijkt het voor de Nederlandse voetballiefhebber allemaal best, dat kerstvoetbal. Zonder dat ze zich daarvoor speciaal gaan uitdossen in rood-witte kerstmanpakjes of witte namaakbaarden.
Trainers in het verweer
Clubs en televisiemaatschappijen zien het allemaal graag gebeuren. Zij zijn het die drie jaar geleden het kerstvoetbal in de Nederlandse Eredivisie introduceerden, met als voornaamste motivatie: in die periode zijn de meeste mensen thuis. Dat betekent meer toeschouwers (en vooral veel nieuwe gezichten en potentiële abonnees) en hogere kijkcijfers. De ECV (de vereniging van Eredivisieclubs die de uitzendrechten van het voetbal beheert) zag daardoor de cijfers in het voetbalcontract met de televisiemaatschappijen aanzienlijk verhoogd. Waar het vorige voetbalcontract een waarde van 43 miljoen euro had, is het nieuwe contract met de televisiezenders om en bij de 70 miljoen euro waard. Ter vergelijking: in België incasseert de Profliga ‘amper’ 36 miljoen euro van de televisiezenders.
Iedereen tevreden dan? Verre van. In aanloop naar de kerstperiode klonk het gemor uit de kleedkamers van de Eredivisieclubs steeds luider. Feyenoordtrainer Bert van Marwijk bijvoorbeeld, toonde zich allesbehalve een voorstander van het concept: “We zijn op kerstdag op trainingskamp vertrokken, ik kon niet anders, ik moést de spelers uit hun kerststemming halen. Ik liet ze ook hun trainingspak aantrekken, zodat ze voelden dat er een wedstrijd aankwam. Leuk is anders. Geef mij maar de winterstop zoals in Duitsland, die duurt vier of vijf weken.” Heerenveentrainer Gertjan Verbeek was nog scherper in zijn commentaar: “Ik snap echt niet waarom dit moet. Het weer is slecht, de velden zijn dramatisch, en de supporters komen wel, maar zitten eigenlijk liever thuis.” Foeke Booy, die tegen Feyenoord zijn eerste wedstrijd als coach van Sparta op de bank zat, drukte zich iets ge-nuanceerder uit: “Kerst is een familiale aangelegenheid, een tijd van bezinning. Het voelt wel vreemd om dan te moeten voetballen, maar het went. Er zijn genoeg mensen die moeten werken in deze periode, waarom zouden profvoetballers daar een uitzondering op zijn? Het enige wat ik echt lastig zou vinden, is een verre uitwedstrijd op tweede kerstdag. Want dan moet je al de dag voordien verzamelen blazen.”
Dat overkwam bijvoorbeeld PSV Eindhoven, dat op het veld van Groningen diende aan te treden op tweede kerstdag (en er verloor met 2-1). Jan Wouters, trainer ad interim bij PSV, was not amused: “Het is onbegrijpelijk dat wij net nu onze verste verplaatsing van het seizoen hebben. De KNVB heeft over deze formule duidelijk niet goed nagedacht of willen nadenken. Men wil het Engelse model kopiëren, maar ze vergeten dat daar rond deze tijd bijna uitsluitend derby’s geprogrammeerd staan. Tegen Willem II of NAC was voor ons makkelijker geweest, dan hadden de jongens misschien toch nog iets aan hun kerst. Trouwens, de Nederlandse bond is zelf tot begin januari enkel op het alarmnummer te bereiken.”
Een duidelijke sneer van Wouters naar de Koninklijke Nederlandse Voetbalbond (KNVB), maar hij vergist zich helaas van vijand: niet de KNVB verdient een por, wél de clubdirecties zelf. Het zijn zij die drie jaar geleden besloten aan de competitieformule te sleutelen om meer spanningsmomenten in te bouwen en zo onder meer de televisiemaatschappijen tegemoet te komen. “Daarbij werden ook de trainers geconsulteerd”, verzekert Pieter Nieuwenhuis van Hypercube, het onderzoeksbureau dat naast de Eredivisie ook de hervorming van de Champions League en de UEFA Cup bestudeerde. “Bij monde van de CBV (Coaches Betaald Voetbal) gaven zij hun akkoord. In eerste instantie was er zelfs sprake van vier wedstrijden tijdens de kerstperiode, maar dat werd na overleg teruggeschroefd tot twee wedstrijden.”
Een beetje flauw van de trainers om nu dus kritiek te spuien, maar het zijn dan ook vooral de trainers die er drie jaar geleden niet bij liepen in de Nederlandse Eredivisie die hun ongenoegen ventileren. De meeste anderen – waaronder invloedrijke namen als Louis van Gaal, Johan Cruijff en Aad de Mos – tonen zich inschikkelijker. “Bij die besprekingen drie jaar geleden zei Cruijff ons letterlijk: “Die jongens krijgen een mooi salaris, ze moeten niet zeuren, maar voetballen,” vertelt Nieuwenhuis. “Drie jaar geleden kwamen we in Nederland tot de conclusie dat als we play-offs zouden invoeren, er meer ruimte op de kalender nodig was. Toen is het alternatief geopperd om met kerst te spelen. We begrijpen wel dat niemand het leuk vindt om dan te moeten werken, maar de samenleving evolueert nu eenmaal zo dat er 24 u. op 24 u., zeven dagen op zeven en 365 dagen per jaar gewerkt kan worden. Het voetbal is daar geen uitzondering op. Bovendien hebben wij in ons onderzoek destijds vastgesteld dat Kerstmis een goede periode is om voetbalwedstrijden te organiseren. Mensen geven in die pe-riode graag geld uit, waarom zouden wij dan de poorten gesloten houden? De ervaring na drie jaar kerstvoetbal staaft dat: de belangstelling voor kerstwedstrijden ligt gemiddeld zo’n 800 toeschouwers – vier procent is dat – hoger dan wanneer diezelfde wedstrijden op een ander moment in het seizoen gespeeld zouden worden. De vrees vooraf dat de mensen niet zouden buitenkomen met kerst bleek dus ongegrond. Integendeel … Daarbovenop hebben allerlei kijkcijferonderzoeken uitgewezen dat november en december traditioneel topmaanden zijn qua kijkgedrag. Als je dan al half december stopt met voetballen laat je een mooi stuk televisiemaand liggen.”
Kerstvoetbal weer afschaffen?
Vanuit economisch en maatschappelijk standpunt valt er zeker iets te zeggen voor dat kerstvoetbal. Sowieso evolueren we naar een andere indeling van de voetbalkalenders, die alsmaar voller geraken. De winterstop wordt korter, de zomerstop ook. Veel heeft te maken met de reorganisatie van de voorrondes voor de Champions League en de UEFA Cup. Met name Michel Platini, de voorzitter van de UEFA, pleit voor meer voetbal tijdens de zomermaanden. Het verplicht de landencompetities om ook aan hun kalender of competitieformule te sleutelen. Frank Huizinga, woordvoerder van de KNVB licht toe: “Dan moet je nog eens zorgen dat je in het jaar van een EK of WK vroeger eindigt zodat er voldoende tijd is tussen het einde van je kampioenschap en het begin van het toernooi. De kalender zit vol, dus zoek je naar alternatieven. Ofwel organiseer je meer midweekwedstrijden, ofwel speel je tijdens de kerstvakantie. Zowel voor televisiekanalen als supporters is het interessanter om tijdens de kerstperiode te spelen dan op een woensdagavond in januari. De mensen zijn thuis en in januari riskeer je eigenlijk, zo hebben rapporten van het KMI uitgewezen, slechter weer dan in december. Afgelastingen zijn een ramp voor de kalender en de organisatie. Bij het opstellen van een kalender moet je rekening houden met een 600-tal knelpunten, bijvoorbeeld dat er in augustus minder politie-eenheden beschikbaar zijn. Maar sinds de invoering van de play-offs en het kerstvoetbal zijn er nog nauwelijks kalenderproblemen opgetreden.”
Een aantal trainers wijst graag naar het Engelse model, waar kerstvoetbal gelijkstaat aan veel derby’s op het programma. Want dat Jan Wouters met PSV van Eindhoven naar Groningen, in het noorden van Nederland moet reizen, schoot in het verkeerde keelgat. “Dat vind ik eerlijk gezegd gezever,” antwoordt Huizinga, “Engeland is een veel groter land, in Nederland kan je toch moeilijk spreken van verre afstanden? En tijdens de kerstperiode zijn er amper fileproblemen.”
Aan de klaagzang van sommige spelers wil de woordvoerder van de KNVB al even weinig woorden vuil-maken: “Ik heb nog nooit een speler een transfer naar de Premier League horen weigeren omwille van de drukke competitiekalender daar.”
Goede accommodatie als basis
De dupe van al die competitiewijzigingen zijn de spelers zelf. De Belgen bij FC Utrecht – Tom Caluwé, Hans Somers, Kevin Vandenbergh en Giuseppe Rossini – kregen dit seizoen tijdens de winterstop welgeteld vijf dagen vrijaf. Op kerstavond konden ze ook even bij de familie zitten, maar niet lang, want de volgende ochtend werden ze weer in Utrecht verwacht voor een training. “Vijf dagen zonder voetbal is weinig,” zegt Tom Caluwé, “vooral op mentaal vlak is een winterpauze belangrijk. Je hebt het als profvoetballer nodig om even aan alle drukte en aandacht te kunnen ontsnappen. Ik vind dat we met kerst thuis moeten zijn en ik raad België af om er mee te beginnen. Ik verwacht trouwens dat men er hier in Nederland ook niet lang meer mee zal doorgaan. Wanneer mensen als Bert van Marwijk hun beklag doen, wordt daar zeker rekening mee gehouden.” Hans Somers, die voor de thuispartij tegen Excelsior in de bloemetjes gezet werd voor zijn honderdste wedstrijd in het shirt van FC Utrecht, voegt daar aan toe: “In Engeland moeten ze zelfs nog meer wedstrijden spelen dan wij in Nederland. Toch maak ik mij de bedenking dat in Engeland kerstvoetbal echt een traditie is, terwijl je in de Eredivisie nauwelijks van een speciale sfeer kan spreken. Er komen wel meer families kijken en het gaat er allemaal heel gemoedelijk aan toe.”
Op de vraag of het een goed idee is om volgend seizoen met kerstvoetbal te beginnen in onze Belgische competitie zijn beide heren het volmondig eens: neen. Somers: “Ik betwijfel of dit in België kan. In Nederland is in elk stadion de accommodatie in orde, waardoor het ook bij vriesweer voor de supporter aangenaam is om naar het voetbal te komen. Dat ontbreekt in België. Net als de verwarmde velden, als je die niet hebt, moet je toch niet over kerstvoetbal beginnen spreken?”
Somers heeft daar een punt. In Galgenwaard, de thuisbasis van FC Utrecht, zijn er zelfs in de nok van het stadion verwarmingsinstallaties voorzien, zodat de supporters niet in de koude hoeven te zitten. “In ons licentiereglement van de Nederlandse bond is accommodatie minstens even belangrijk als de financiële basis”, geeft Frank Huizinga van de KNVB mee, “het maakt deel uit van de licentievoorwaarden. Een nieuwkomer in eerste klasse krijgt één jaar om aan veldverwarming te plaatsen. Als België ook kerstvoetbal wil invoeren, zullen ze toch rekening moeten houden met een heleboel reglementswijzigingen.”
Het kan snel gaan
Infrastructuur of niet, het kerstvoetbal komt er vanaf volgend seizoen in de Belgische competitie ( zie kader). Zelfs al bezitten er momenteel maar twee clubs in België veldverwarming: Genk en Standard. In Nederland is er slechts één club die niét op een verwarmde grasmat voetbalt: neofiet De Graafschap. Juist ja, de enige ploeg die tijdens de kerstperiode een wedstrijd afgelast zag (tegen het AZ van Moussa Dembélé) wegens onbespeelbaarheid van het terrein. Toch iets om over na te denken, heren van de Profliga …
Pieter Nieuwenhuis, die namens Hypercube ook een alternatieve competitieformule onderzoekt in België, waarschuwt alvast: “Dat er slechts twee clubs veldverwarming bezitten, is gevaarlijk. Het moderne voetbal vereist verwarmde stadions en velden. Het risico op afgelasting moet zo klein mogelijk gemaakt worden, ongeacht het moment van het seizoen. Onderzoeken tonen aan dat ongelijke competitiestanden buitengewoon slecht zijn voor de binding met de toeschouwer. Maar naar ik hoorde, is men daar nu toch mee bezig in België.”
“Kijk, kerstvoetbal is een waardeketen, gaande van de spelers, over de consumenten tot de stadioneigenaars of sponsors. Ik merk dat in België de standpunten dichter naar elkaar toegroeien. In Nederland besloten wij in september 2004 dat er kerstvoetbal zou komen en in december 2005 ging dat effectief van start, het kan snel gaan”, besluit Nieuwenhuis. S
door matthias stockmans/beelden michel gouverneur/reporters
