De bankencrisis heeft na één jaar op vele fronten tot vertrouwensbreuken geleid.

Het ongeloof over de arrestatie van topmanager Luc Vansteenkiste, ex-voorzitter van werkgeversorganisatie VBO, klonk uit vele monden: het kon toch niet dat zo’n slim, integer en beminnelijk man zich schuldig zou hebben gemaakt aan misbuik van voorkennis? Toch wordt hij daarvan verdacht: op vrijdag 3 oktober 2008 zou Vansteenkiste, bestuurder bij Fortis, vertrouwelijke informatie over de ophanden zijnde ontmanteling van Fortis doorgespeeld hebben aan topmensen van de beursgenoteerde holding Bois Sauvage, waar hij ook bestuurder is. Gevolg was dat Bois Sauvage die vrijdag 3,6 miljoen aandelen van Fortis verkocht en zo een verlies van 14 miljoen euro kon ontlopen. Het gerecht onderzoekt of Vansteenkiste nog anderen heeft getipt.

Of de ceo van Recticel ooit veroordeeld zal worden voor misbruik van voorkennis is zeer de vraag: het valt nauwelijks te bewijzen. Juist omdat het zo moeilijk te bewijzen valt, zal bij velen – ook als Vansteenkiste niet schuldig wordt bevonden – altijd de overtuiging voortleven dat de topmanager ‘niet helemaal koosjer’ is.

Eén jaar na de uitbraak van de bankencrisis in ons land is het duidelijk dat zij heel wat schade heeft aangericht. De sociaaleconomische gevolgen zijn loodzwaar: we zijn met Fortis de grootste bank van het land kwijtgeraakt, de overheidssteun heeft onze staatsschuld weer verhoogd en vele jobs zijn verloren gegaan (afgelopen weekend werd bekend dat bijvoorbeeld bij Dexia 1490 banen sneuvelen als gevolg van het herstelplan opgesteld na de financiële crisis). Maar dit alles verdwijnt in het niets in vergelijking met het kapotgemaakte vertrouwen.

Het begon bij de bankiers. Ooit waren zij vertrouwenspersonen, na de bankencrisis schiet daar niets meer van over.De banken hebben klanten, beleggers en overheden ongegeneerd misleid. Bij nagenoeg alle banken is de topmanager ondertussen vervangen, maar fundamenteel is er niets veranderd. De interviews met (ex-)bankiers naar aanleiding van één jaar bankencrisis waren ook niet van die aard dat ze het vertrouwen enigszins kunnen herstellen, integendeel. Wat ex-Fortisvoorzitter Maurice Lippens, ongehinderd door ook maar één kritisch vraagje, onlangs allemaal voor de microfoon mocht uitkramen, vormde daarbij het absolute dieptepunt.

Het vertrouwen in de door en door gepolitiseerde waakhond CBFA (Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen) is weg: die vond het belangrijker dat de banken hoge winsten boekten, dan oog te hebben voor de gevolgen voor beleggers en klanten. Ook het vertrouwen in de politici daalde zo mogelijk nog: nadat ze in opspraak waren gekomen door inbreuken op de scheiding der machten, moesten de premier en de minister van Justitie opstappen. Het parlement gedroeg zich ondertussen slaafs, de onderzoekscommissie was slechte poppenkast.

En ook het vertrouwen in justitie leed schipbreuk. Rechters meenden dat ze zelfs tijdens de rechtsgang politici, bestuurders of andere topmensen moesten opbellen. Over bepaalde rechterlijke uitspraken ontstond het vermoeden dat ze in achterkamertjes werden bedisseld. En tussendoor bestookten rechters elkaar met verwijten en processen. Bij dit alles komt nu de arrestatie van Luc Vansteenskiste, ooit ‘patroon van de patroons’.

Op vele fronten heeft de bankencrisis in België tot vertrouwensbreuken geleid. En steeds ligt hetzelfde fenomeen aan de grondslag: ‘ons kent ons’. Steeds is er sprake van een heimelijke verstandhouding, van het corrupte samenspannen tussen bedrijfsleiders, politici, juristen en andere hoogwaardigheidsbekleders. Daar bestaat een woord voor: collusie. Het is de ziekte van België.

BLOG! Reageer op blogs.knack.be/economie

door Ewald Pironet

Steeds is er sprake van een heimelijke verstandhouding, van het corrupte samenspannen tussen bedrijfsleiders, politici en juristen.