Op hun weg naar het EURO 2016 nemen de Rode Duivels het zondag op tegen Cyprus. De Europees kampioen in het vervalsen van wedstrijden. Althans volgens Marios Panayi, de FIFA-scheidsrechter die eind vorig jaar een bommetje legde onder het Cypriotische voetbal. S/VM zocht hem op: ‘Iedereen moet dit weten.’
Schichtig kijkt hij over zijn schouder. Ruim twee uur zitten we ondertussen op een nog vrijwel leeg terras in de ambassadewijk van Nicosia. Ondanks het ochtendlijke uur kreunt de Cypriotische hoofdstad onder een verzengende hitte. Of het nu een vroege klant is, de eigenaar of een leverancier: telkens als er iemand voorbijkomt, schrikt Marios Panayi even op. Alsof hij op zijn hoede is. Bang misschien wel. ‘Bang? Nee, van niemand. Alleen van God. Ik ben gewoon hyperkinetisch.’
Panayi kan nochtans redenen genoeg bedenken om minstens waakzaam te zijn. Sinds de 35-jarige scheidsrechter op 17 december 2014 op een druk bijgewoonde persconferentie uitpakte met beschuldigingen van grootschalige wedstrijdvervalsing door scheidsrechters in het Cypriotische voetbal, is hij een paria in zijn land. Vooral omdat hij de hoogste bondstop ervan betichtte het bedrog te regisseren. Zijn naam ging de wereld rond, hij werd uitgenodigd in het Europees Parlement in Brussel en straks interviewt de BBC hem via Skype. In eigen land maakte de klokkenluider vooral vijanden, zo gaat dat. Bedreigd werd hij naar eigen zeggen niet. ‘Toch niet rechtstreeks. Maar mensen die nadien met de politie wilden praten wél. Toen ik samenzat met iemand die me informatie wilde geven, kreeg hij telefoon dat hij beter bij me wegbleef. Ze houden in de gaten met wie ik omga.’
Andere scheidsrechters vormden wel het doelwit van aanslagen. Een macabere trend die al was ingezet voor Panayi zijn bommetje gooide. Februari 2014 ontplofte er een bom onder de auto van topreferee Leontios Trattou. Gelukkig gebeurde het ’s nachts in de garage naast zijn huis. Trattou bleef ongedeerd. Een half jaar later explodeerde er een granaat bij het hoofdkwartier van de scheidsrechters. Prompt legden zij het werk neer. Vervolgens was een collega aan de beurt wiens huis wegens eerdere bedreigingen al werd bewaakt. Dus kozen de daders dat van zijn zestigjarige moeder uit. Ook zij kwam met de schrik vrij. Een nieuwe staking volgde, waarna binnen de kortste keren de wagen van de vrouw van een arbiter explodeerde.
De meeste aanslagen gebeurden ’s nachts en slachtoffers vielen er niet. Maar gezellig is anders. Goed gek moet je zijn in Cyrpus om nog met een fluit in de mond op een voetbalveld rond te lopen. Moedig ook. ‘Moedig?’ Panayi trekt een brede grijns. ‘Ze krijgen hun opgeblazen auto toch terugbetaald. Weet je wat het is? De mensen zien ook wat er gebeurt. Zij hebben geen vertrouwen meer in de arbitrage. Die bommen zijn juist het gevolg van hun corrupte beslissingen. Voor alle duidelijkheid: ik ben tegen aanslagen. Maar als de scheidsrechters en de bond zouden stoppen met het beïnvloeden van wedstrijden, zouden ook de aanslagen ophouden.’
LEGERTJE F16’S
Vijf minuten politieke moed. Meer is er niet nodig, meent Panayi. Zorg voor een onafhankelijke aanduiding van de scheidsrechters en het probleem is opgelost. Met een beschuldigende vinger wijst hij naar Hans Reijgwart, de Nederlandse ex-arbiter die deze zomer na vier jaar afzwaaide als ingehuurde scheidsrechtersbaas bij de Cypriotische bond. Volgens Panayi liet Reijgwart zich gewillig instrueren door ondervoorzitter GiorgosKoumas. ‘Koumas controleert de clubs en de scheidsrechters. Clubs die voor hem zijn, helpt hij aan promotie. De andere laat hij degraderen. Zo stelt hij zijn herverkiezing telkens veilig.’
Terwijl hij van zijn ijskoffie nipt, doet Panayi Koumas’ zakelijke en politieke connecties uit de doeken. De in een Porsche Carrera rijdende bondsman is eigenaar van Cytavision, een bedrijf dat handelt in tv-rechten. Geldstromen zouden lopen via belastingparadijzen. ‘In 2010 kocht Cytavision de rechten van de Albanese competitie. Hoe kan dat nu? Nergens ter wereld wordt het Albanese voetbal uitgezonden. Zelfs niet in Albanië zelf. Maar dus wel in Cyprus. Niet toevallig zit er ook een politicus in dat bedrijf. Ik heb documenten die dat bewijzen. Daarom valt Koumas me niet aan: hij durft niet.’
De hechte band tussen voetbal en politiek verklaart volgens Panayi waarom er niets beweegt. ‘Een scheidsrechter kreeg van Reijgwart te horen dat hij goed is, maar toch geen promotie zal maken omdat Omonia zijn club was geweest. APOEL is verbonden met de politieke rechterzijde, Omonia met de linkerzijde. In het tweede geval ben je kansloos.’ Hij zucht. Het is een ongelijke strijd. ‘Met een klein geweer probeer ik een legertje F16’s uit de lucht te schieten. Na twee maanden al had ik door dat ze alles zouden toedekken. Zelfs de UEFA doet niets. Op dit eigenste moment is Koumas UEFA-afgevaardigde voor een Europa Leagueduel in Israël.’
Panayi praat gedreven, zijn ogen fonkelen. Overdrijft hij niet een beetje? Het gerecht nam toch alle computers van de Cypriotische bond in beslag? Hij fulmineert. ‘Na vijftien dagen! Tijd zat om al het bezwarende materiaal te verwijderen. In een fatsoenlijk land als het jouwe was het bondsgebouw nog dezelfde dag van mijn persconferentie verzegeld.’
OP HET TOILET
In het Nederlandse Voetbal International lachte Reijgwart de beschuldigingen al weg. Hij noemde Panayi een gefrustreerde arbiter omdat hij niet op de internationale lijst raakte. We besluiten Werner Helsen een mailtje te sturen. De Belgische fitnesscoach van de UEFA-elitescheidsrechters is met vakantie, maar antwoordt prompt: hij kent Panayi niet. Even snel meldt hij zich opnieuw met ‘betrouwbare informatie van iemand die de situatie in Cyprus door en door kent’. Dat blijkt Jaap Uilenberg te zijn. Een andere Nederlandse ex-arbiter, verantwoordelijk voor de opleiding van de scheidsrechters op het eiland.
‘Marios Panayi was een niet succesvol FIFA-scheidsrechter’, schrijft Uilenberg. ‘Toen hij in september 2014 niet meer werd voorgedragen voor de nieuwe lijst 2015, is hij beginnen om zich heen te trappen. Hij heeft allerlei verhalen de wereld in geholpen, daarin gesteund door de media die wel interesse hadden in zulke verhalen over beïnvloeding en corruptie. Alle onderzoeken die daarop gevolgd zijn door de politie zijn op niets uitgelopen. Het laatste wat ik weet is dat Panayi nu zelf onder verdenking zou staan.’ En hij besluit: ‘Als ik de journalist was zou ik er ver van afblijven, want Panayi is niet betrouwbaar.’
Lachend recht Panayi de rug. Van een onderzoek naar hemzelf heeft hij geen weet. ‘Natúúrlijk zeggen die lui dat je van mij weg moet blijven. Ze zijn bang. De voorzitter van de scheidsrechtersvakbond is al gearresteerd. Hij was de rechterhand van Reijgwart, Uilenberg en Koumas.’ Volgt er weer een anekdote die zijn gelijk moet bewijzen: ‘Toen Trattou de scheidsrechtersvakbond voorzat, was ik zijn rechterhand. Trattou is als een broer voor mij. Reijgwart vertelde ons eens dat hij op het punt stond af te treden. Naar hij zei omdat hij onder grote druk stond van Koumas. ’s Nachts moest hij wel tien keer naar het toilet van de stress. Dát zei hij. Hoeveel duidelijker kan je zijn?’
TRAAG OF SNEL
Duidelijk is Panayi zelf ook over de onoorbare voorstellen tijdens zijn carrière. Drie in totaal. Twee toen hij nog in de lagere afdelingen floot, een in de topklasse. Telkens wees hij het aanbod af. ‘De boodschap was duidelijk. Daar ben ik best trots op.’ Het hielp dat hij eige-naar is van een restaurant in de Griekse hoofdstad Athene en een koffiebar in Pafos, een Cypriotische havenstad. Hij verhuurt ook kunstgrasvelden. ‘Ik ben financieel onafhankelijk. Niemand kan me beïnvloeden.’
In 2012 weigerde hij naar eigen zeggen zijn aanstelling voor een degradatieduel uit vrees dat hij moest fiksen. Het was het jaar dat hij tot beste scheidsrechter van Cyprus werd uitgeroepen. ‘Ik noemde Reijgwart de namen van twee scheidsrechters die daar beter voor geschikt waren. Hij koos voor een van hen. Na vijf minuten al floot hij een penalty en stuurde een speler van het veld. Uit een UEFA-rapport later bleek dat die wedstrijd stond aangestipt als vermoedelijk vervalst. Toch kreeg die scheids een 8.3 van de waarnemer. Twee jaar later gaf die laatste toe dat hij onder grote druk had gestaan om een goede beoordeling te geven. Ondanks die bekentenis gebeurde er niets: die arbiter bleef gewoon fluiten.’
Hij wachtte nog ruim twee jaar voor hij de vuile was buiten hing. Trattou had pas de voorzittersverkiezingen in de arbitersvakbond verloren van iemand uit het Koumaskamp. Elke hoop op hervorming was voortaan ijdel. September 2014 kreeg Panayi met Apollon-AEK zijn laatste wedstrijd toegewezen. Daarna niets meer. Aanvankelijk op eigen verzoek, wegens persoonlijke en zakelijke zorgen. Maar er speelde meer. ‘Reijgwart zei me dat hij instructies had uit de bond om me niet meer aan te wijzen. Dat was voor mij het sein om naar buiten te komen.’
Vanaf 2011 was hij het systeem beginnen te doorgronden, zegt hij. ‘Het begint al in de laagste afdelingen. Wie volgens de wensen van de beleidsmakers fluit, krijgt promotie. Voor wie dat niet doet, duurt het veel langer. Al erg vroeg moet je dus uitmaken welke weg je zal bewandelen: de trage weg of de snelweg. Wie kiest voor de snelweg, is van bij zijn eerste stappen in het vak gecorrumpeerd. Als je dan naar de hoogste klasse promoveert, ben je bereid alles te doen wat ze van je vragen. Want eens een hoer, altijd een hoer.’
EENZAME STRIJD
Zijn eigen traject naar boven was lang. ‘Ik studeerde voor piloot toen iemand me naar een voetbalmatch meenam in het dorp. Scheidsrechter worden werd mijn nieuwe droom. Mijn vader was razend. Ik was negentien toen ik begon en in 2001 was ik de jongste scheids die naar de tweede klasse promoveerde. Pas in 2007 mocht ik naar eerste. De meesten doen daar maar drie jaar over.’ Het maakte hem opstandig. In 2006 liep hij tegen vijftien speeldagen schorsing aan wegens felle kritiek op de scheidsrechterscommissie. ‘Ik kreeg niet dezelfde kansen als anderen. Ze hadden een andere scheids gepromoveerd terwijl ik op dat moment al vijf jaar in tweede floot.’
Het duurde tot 2010 eer de restaurantbaas een FIFA-badge kreeg. Dat jaar leidde hij ook zijn eerste interland, bij de U19. In 2011 floot hij Stade Rennes tegen Metallurg Rustavi uit Georgië in de voorronde van de Europa League. In Brugge doen zijn naam en gezicht misschien ook een belletje rinkelen. Oktober 2012 was hij vijfde official bij het EL-groepsduel van Club tegen CS Maritimo. Club won met 2-0. Zijn enige WK-kwalificatieduel floot hij in 2013: San Marino tegen Moldavië. Of de Champions League er ooit zou hebben ingezeten, zegt hij niet te weten. ‘Men zei me dat mijn loopstijl niet goed was. Okay, ze is niet perfect. Maar ik nam wel goede beslissingen.’
Nám. Fluiten doet hij ondertussen niet meer. Met zijn persconferentie plaatste Panayi zich buiten de Cypriotische voetbalgemeenschap. Bondsvoorzitter Costakis Koutsokoumnis probeerde hem nog te lijmen. ‘We spraken af op zijn kantoor. Mijn vriend Trattou was erbij. Ik zei hen dat dit niet om Marios draaide, maar om een heleboel jonge scheidsrechters met een voetbaldroom. Ik wees zijn aanbod af. Eerst in maart, een tweede keer in mei.’
De klokkenluider koos voor de ultieme provocatie. Hij zou naar het voorzitterschap van de Cypriotische bond dingen. Zover kwam het uiteindelijk niet. Hij geraakte niet aan de vereiste vier voordrachten en Koutsokoumnis werd zonder tegenstand herkozen. ‘De media publiceerden niet eens het communiqué waarmee ik mijn kandidatuur bekendmaakte. Ach, ze zitten er allemaal tot hun nek in. Clubs roepen om verandering, maar als puntje bij paaltje komt, trekken ze hun staart in. Ik voer een eenzame strijd.’
Trots is hij als hij ziet wie er zich van hem distantieerden en Koutsokoumnis openlijk hun steun betuigden. Met name de clubvoorzitters van Ermis en Ethnikos Achna. Eerstgenoemde ontsnapte ooit aan een aanslag. Zijn vader, een onderwereldfiguur uit het gokmilieu, had minder geluk. Hij kreeg een kogel in de nek. Ethnikos kennen we in België van een dubieuze 5-0 tegen Roeselare in 2006. ‘Zij komen elk jaar wel voor in een of ander UEFA-rapport’, weet Panayi. ‘Het is een van de meest twijfelachtige clubs in Cyprus. Vraag dat maar aan je landgenoot Stéphane Demol. Die heeft er gewerkt.’
RODE KAARTEN
’s Avonds spreken we opnieuw af. Op hetzelfde terras, omringd door een half dozijn tv-schermen. Voorronde Europa League met drie Cypriotische ploegen. Het plan om Omonia tegen Bröndby live bij te wonen, is door Panayi afgeblazen. Geen zin in de verkeersdrukte, zegt hij eerst. Te moe, klinkt het dan. Óp van zijn eenzame strijd tegen het establishment. ‘Ik voel me een zwemmer midden in de oceaan voor wie de kust nog niet in zicht is. Zelfs wie sterk is, wordt moe. Liever kom ik geen mensen tegen. Altijd dezelfde vragen. Hing het van mij af, ik keek zelfs niet op tv.’
Het Belgische bezoek ter wille doet hij het toch. Twee keer haalt Omonia een achterstand op. Telkens na een licht toegekende strafschop. Een derde Cypriotische goal wordt afgekeurd wegens buitenspel. De fanatieke aanhang is het er niet mee eens en bekogelt de lijnrechter. Spelers en arbiters vluchten naar binnen. Geweld en hooliganisme: nog zo’n cliché over het Cypriotische voetbal dat blijkt te kloppen. Een voormalig scheidsrechter is aan ons tafeltje in de inmiddels erg drukke bar komen staan. Gestopt in het jaar dat Panayi naar de topklasse promoveerde. Vast een ervaringsdeskundige die de corruptieverhalen kan bevestigen. Toch? De man glimlacht en zwijgt. Wanneer hij zich weer heeft verwijderd, zegt Panayi: ‘Zag je zijn gezicht? Spreekt boekdelen.’
Ondertussen is ook Apollon Limassol eraan begonnen tegen een Azerbeidzjaanse ploeg. Opnieuw is een strafschop beslissend, in de blessuretijd valt een rode kaart. Later op de avond trekt ook AEK Larnaca tegen Bordeaux aan het kortste eind. Opnieuw twee rode kaarten. Voorronde Europa League, elfmeters en uitsluitingen: een verwrongen geest zou er van alles bij kunnen verzinnen. Dat doen we maar niet. De Cypriotische balans: drie uitschakelingen. Panayi haalt zijn schouders op. ‘I don’t care. Het doet me niets. Het zijn de clubs die het Cypriotische voetbal kapotmaken. Zo vuil is het dat je het gaat haten.’
NAAR ENGELAND
Hoop op beterschap koestert Panayi niet. Reijgwart is dan wel weg, met zijn opvolger Alan Snoddy verwacht hij weinig verandering. De Noord-Ierse ex-scheidsrechter zorgde ervoor dat Cyprus toetrad tot het opleidingsprogramma voor arbiters van de UEFA. ‘Dat levert de bond 300.000 euro op. Met zijn postje wordt Snoddy hiervoor beloond.’ Tegen Reijgwart zegt hij nog een procedure te zullen opstarten. ‘Hij heeft mijn carrière kapotgemaakt.’ En ook met Koutsokoumnis is hij niet klaar. ‘Volgens de FIFA-reglementen mag hij eigenlijk geen bondsvoorzitter zijn omdat hij aandelen bezit in APOEL. Ik heb daar bewijzen van. Die zal ik opsturen naar de FIFA.’
Met die bewijzen van hem is er anders wel een probleem. Op Cyprus gelden opgenomen gesprekken niet als rechtsgeldig bewijsmateriaal. Panayi knikt: ‘In Italië mag het. Daar zijn al spelers en clubleiders berecht op basis van getapte telefoongesprekken. In Cyprus is het onwettig, maar dat kan me niet schelen. Het was nooit mijn bedoeling om iets te bewijzen voor een rechtbank. Het gaat me om de fans. Hén wil ik laten zien wat er gebeurt. Iedereen moet dit weten.’
Zelf houdt hij het nu voor bekeken in Cyprus. Hij verhuist naar Engeland en hoopt er op een doorstart van zijn carrière als scheidsrechter. Een licentie om op niveau 3 – regionaal – te mogen fluiten, heeft hij naar eigen zeggen al op zak. Zijn restaurant in Athene doet hij spoedig van de hand. ‘Londen is duur en niveau 3 betaalt niet goed. Ondertussen blijf ik vechten tot ik win. Ik geef niet op. Mocht ik de klok kunnen terugdraaien, ik deed precies hetzelfde. Alleen een beetje slimmer. En ik zou mijn strijd véél vroeger begonnen zijn.’
DOOR JAN HAUSPIE IN CYPRUS – FOTO’S BELGAIMAGE
‘Die bommen tegen scheidsrechters zijn juist het gevolg van hun corrupte beslissingen.’ MARIOS PANAYI
‘Het Cypriotische voetbal is zo vuil dat je het gaat haten.’ MARIOS PANAYI
