De Braziliaanse Marta is algemeen erkend als de beste voetbalster ter wereld, maar haar dagelijks brood verdient ze bij een club uit een Amerikaans provinciestadje. Vandaag speelt ze op het vrouwen-WK met Brazilië tegen Australië. Nadien volgen nog groepswedstrijden tegen Noorwegen en Equatoriaal-Guinea.

Ze draagt een shirtje van de Braziliaanse nationale ploeg in de stijl van de jaren zestig, een rok, blauwe voetbalschoenen waarop haar naam geschreven staat en witte kousen. Zo loopt ze door een sporthal in de buurt van Elma, een voorstad van Buffalo in het noordoosten van de VS. Rond haar cirkelen nog vier Braziliaanse vrouwen. Die zijn hier om een fotoreportage te maken van Marta voor een glossy magazine. Ze is klein, amper 1m62, ze heeft kleine voetjes, maar haar benen zien er behoorlijk krachtig uit.

“In Brazilië noemen we haar al de Pelé met een rok”, zegt de fotografe. Meer dan waarschijnlijk heeft nog nooit een vrouw beter gevoetbald dan Marta Vieira da Silva. Vijf jaar na elkaar al is ze uitgeroepen tot Wereldvoetbalster van het Jaar. Geen enkele andere vrouw kreeg die bekroning al zo vaak als zij. Alleen het WK heeft de 25-jarige Marta nog niet gewonnen, maar daar kan snel verandering in komen. Op 26 juni is in Duitsland immers het WK voor vrouwen van start gegaan. De grote favoriet is wel Duitsland, dat een zo goed als onklopbaar geacht team tussen de lijnen brengt en ook de vorige twee edities op zijn naam schreef. Marta en haar vriendinnen worden net iets minder kansen op de titel toegedicht, al is iedereen het erover eens dat de Braziliaanse nummer tien de grote vedette van het toernooi zal worden en nu voor een groter publiek zal kunnen bewijzen dat ze al haar onderscheidingen ruimschoots heeft verdiend. Als er toch iemand de Duitse vrouwen in het zand kan doen bijten, dan moet het wel Marta zijn, zo luidt alvast de verwachting in haar vaderland. Brazilië is nochtans absoluut geen vrouwenvoetballand. Er is geen nationale competitie, er wordt enkel voor de beker gespeeld. Naast Marta spelen amper twee andere speelsters bij een buitenlandse club.

Dat Brazilië desondanks toch de schaduwfavoriet voor het WK genoemd wordt, is precies aan Marta te danken. Vier jaar geleden verloor Brazilië nog de finale tegen Duitsland nadat Marta… een strafschop had gemist. “We stonden voor de allereerste keer in de finale van het WK”, herinnert ze zich. “Om effectief ook de hoofdvogel af te schieten was het wellicht nog iets te vroeg.” Als ze hoort dat de Duitse speelsters al sinds weken samen op oefenkamp zijn, kan ze alleen verbaasd “Wow!” uitroepen. Zoiets gaat in Brazilië niet. “Maar we willen wel altijd winnen”, zegt ze.

De schande van de buurt

Voetbal is al twaalf jaar haar grote passie. Ze was nog een kind toen ze haar kleine geboortestad Dois Riachos in het noordoosten van Brazilië verliet. “Ik was daar het enige meisje dat voetbalde”, zegt ze. Marta praat snel, bijna gehaast, en ze spreekt duidelijk liever Portugees dan Engels. Met haar diepe en rauwe stem klinkt ze een stuk ouder dan 25. Ze heeft een smal en hoekig gezicht en grote ogen die haar gelaatsuitdrukking even snel doen veranderen als haar humeur. Eerst meldt ze immers dat ze geen zin heeft in nog maar eens een gesprek over zichzelf, omdat alles al gezegd is. En plots verandert ze van gedacht: “Laat de vragen maar komen.”

De eerst vraag is natuurlijk hoe dat voetballen van haar begonnen is. “Ik was zeven en speelde op straat mee met de jongens. Op blote voeten. De buren spraken er schande van, mijn broers reageerden heel gepikeerd en mijn moeder maakte zich zorgen, maar ze heeft me nooit verboden om te voetballen.” Op haar veertiende nam ze de bus naar Rio en sloot er zich bij een club aan. “Dat is sindsdien mijn leven”, zegt ze. “Ik ga daar wonen waar ik kan spelen en beter worden. Moeten jullie nog meer weten?”, vraagt ze weer enigszins geënerveerd. Twee weken voor haar achttiende verjaardag verhuisde ze naar het uiterste noorden van Zweden, waar ze een contract had getekend bij Umea IK. Toen ze daar aankwam, lag het stadje bedolven onder de sneeuw, terwijl het in Brazilië nog volop zomerde. “Spelen ze hier echt voetbal?”, zou ze toen gevraagd hebben.

“In Zweden is het eigenlijk pas echt allemaal begonnen”, lacht ze nu. Marta leerde er alleen leven en beter op zichzelf passen. Ze leerde Zweeds, vond er veel vrienden en werd vier keer kampioen. Ze bleef er vijf jaar en was er erg gelukkig. Haar ogen schieten vol als ze eraan terugdenkt. Sinds enkele maanden is ze aan de slag bij Western New York Flash, een club in het westen van de staat New York, niet zo ver van de Niagarawatervallen.

Kinderverjaardagsfeestje

Na het afscheid van de cameraploeg rijdt Marta naar huis in Orchard Park, een andere voorstad van Buffalo. Daar heeft de club een aantal woningen voor de speelsters. Marta deelt haar huis met Maurine, een andere Braziliaanse. De volgende namiddag staat ze met haar teamgenoten weer voor de sporthal. Ze wachten op de bus. Ook elke thuiswedstrijd is voor haar club een uitwedstrijd, omdat het team geen eigen stadion heeft in Buffalo en dus de thuiswedstrijden afwerkt in Rochester op een uurtje rijden. Daar houdt de bus halt voor een klein stadion waar een container dienst doet als kleedkamer en waar op de parking chemische toiletten staan voor de speelsters. Western New York Flash werkt een duel af tegen een club uit Florida met de naam magicJack. In het stadion doet alles een beetje aan een kinderverjaardagsfeestje denken: er is discomuziek, voetbalbingo en kindergrime. Opvallend: de meeste toeschouwers zijn meisjes. Soccer is hún sport in de States. Als Marta het veld opkomt, juichen ze haar luid toe.

De nieuwe professionele vrouwenliga in de VS is tot nu toe geen groot succes, er zijn nog slechts zes teams. De twee teams waar Marta eerder voor speelde, wonnen telkens de titel maar hielden er dan mee op. De helft van de vrouwen die zich tussen de lijnen bevinden zijn internationals en de meesten onder hen zullen er op het WK bij zijn. Het stadion is met ruim 8000 toeschouwers voor meer dan de helft gevuld en de fans van Western New York Flash zijn bijzonder tevreden. Er zijn maar drie wedstrijden in de Liga geweest waarvoor meer toeschouwers zijn opgedaagd. Vrouwenvoetbal is een spektakel dat in de Verenigde Staten niet echt aanslaat. De wedstrijd haalt wel een redelijk goed niveau. Er wordt snel gespeeld, zij het wat ouderwets. Marta speelt de hele wedstrijd met een tegenspeelster die zowat op haar huid kleeft en een kop groter is dan zij. Als Marta van haar los komt, ziet elke voetballiefhebber meteen dat ze veel talent heeft. Ze barst ook van de creatieve ideeën. Jammer genoeg begrijpen haar eigen teamgenoten vaak niet wat ze in gedachten heeft.

Op de vraag of het moeilijk was om Marta te overhalen om naar de club te komen, antwoordt eigenaar Joe Sahlen alleen “dat ze duur is”. Cijfers wil de hotdogmagnaat niet geven, maar naar verluidt zou Marta sinds ze in de VS speelt een half miljoen dollar per jaar vangen. Daarmee is de Braziliaanse alleszins de best betaalde speelster ter wereld. Sahlen wil nog niet zeggen of de investering geloond heeft. “Als ze nog een paar keer scoort, is het goed.” Zonder mannen als Sahlen zou de kleine maar professionele Amerikaanse vrouwenvoetballiga niet kunnen bestaan.

Uiteindelijk wint het team van Marta met 3-0. Ze heeft zelf niet gescoord, maar wel een strafschop afgedwongen. Na de wedstrijd trekt ze haar truitje op en toont een schram in haar lenden. “Hoe hard ze me ook aanpakken, ik geef niet op.” En ze lacht haar witte tanden bloot alsof ze net een belangrijke beker heeft gewonnen. Bij geen enkele andere speelster is de beleving zo groot als bij haar. Het is niet alleen met haar talent dat ze zich onderscheidt van de anderen.

Standbeeld voor een koningin

Op maandag hebben de speelsters vrij, maar Marta is opnieuw in de sporthal om Braziliaanse cameralui en fotografen te ontvangen. In de aanloop naar het WK vrouwenvoetbal willen alle media immers met de grote vedette uitpakken. Marta zet zich aan een tafeltje bij de ingang en heeft nu kennelijk wel zin om te praten.

Wat ze op een vrije dag meestal doet? “Een beetje tennissen, een beetje oefenen met mijn gitaar en skypen met de familie in Brazilië. Dingen die men bijna overal kan.” Ze zegt wel dat ze Zweden mist en binnenkort weer naar het Scandinavische land gaat om er vrienden te bezoeken.

Ze hoopt dat ze niet weer zoals begin dit jaar zonder club zit. “Dat is frustrerend. En het blijft natuurlijk jammer dat de Amerikaanse profliga zo klein is. De clubs die overblijven zijn echter wel goed en elke match die we moeten spelen blijft een uitdaging.”

Nu de tijd voor het gesprek bijna voorbij is, klinkt ze ineens veel zelfverzekerder. In januari stond ze op het gala voor de Wereldvoetballer van het Jaar in Zürich in een wit kleedje mee op het podium met Lionel Messi. De beste voetballer en de beste voetbalster van de wereld naast elkaar. De Argentijn won de prijs voor de tweede keer, Marta al voor de vijfde keer. Misschien kan ze, als Brazilië de Duitse vrouwen onder de knoet kan houden, straks ook met de wereldtitel pronken. Maar uiteindelijk zal dat al bij al niet veel veranderen, want ze blijft in een sport zitten die in tegenstelling tot het mannenvoetbal niet wereldwijd de harten beroert en waarin geen honderden miljoenen omgaan. Het blijft vooral een hobby. Messi won enkele weken geleden de finale van de Champions League voor 100 miljoen televisiekijkers, Marta maakt haar doelpunten vooral tot meerdere eer en glorie van een hotdogverkoper. Dat belet niet dat ze in Brazilië wel al een standbeeld aan het bouwen zijn voor het meisje uit Dois Riachos. Het krijgt een plaatsje in Maceio, de hoofdstad van de staat Alagoas waaruit ze afkomstig is. Ze speelde er een wedstrijd in het Koning Pelé Stadion en daarin komt naast het standbeeld ook een klein museum met foto’s, video’s en de trofeeën die ze won “zodat de mensen er iets over mij kunnen leren”. In december wordt het standbeeld officieel ingehuldigd. Het zal ‘Koningin Marta’ heten.

DOOR WIEBKE HOLLERSEN

Dat Brazilië de schaduwfavoriet voor het WK genoemd wordt, is aan Marta te danken.

Marta maakt haar doelpunten tot meerdere eer en glorie van een hotdogverkoper.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content