De coach van Standard groeide op in Transsylvanië. In Târgu Mures liet hij een onvergetelijke indruk na. Iedereen die hem kent, is fier op het mooie parcours dat hij als speler en als coach heeft afgelegd.

Welkom in Târgu Mures. Dat is mijn thuishaven en de mooiste stad ter wereld.” Laszlo Bölöni zegt het ons aan de telefoon vanuit België net op het ogenblik dat we kennismaken met zijn geboortestad, waar vandaag zowat 150.000 mensen wonen. Niet alleen de Mures, de rivier die de stad doorkruist, maar ook de nabijgelegen vallei van Niraj en de mooie heuvels op de achtergrond verlenen deze plek op zowat 300 kilometer van de hoofdstad Boekarest een bijzondere charme. Ook administratief en economisch en op universitair en cultureel gebied werpt de stad in Roemenië het nodige gewicht in de schaal. “De wieg van een aantal briljante persoonlijkheden heeft hier gestaan, maar de belangrijkste ambassadeur van onze stad is zonder twijfel Laszlo Bölöni”, zegt radiojournalist Vlad-Mihai Amariei. “We zijn er hier echt fier op dat hij in België is uitgeroepen tot Trainer van het Jaar. Het is goede reclame voor onze stad en het geeft ons ook hoop voor andere zaken, die niets met het voetbal te maken hebben. Ik herinner me dat Bölöni hier een aantal jaren geleden kwam spreken voor de leerlingen van de school waar hij zelf nog gestudeerd heeft. Hij had eigenlijk een heel eenvoudige boodschap voor hen waarin de woorden ‘discipline, karakter en hard werken’ centraal stonden. Daarmee maakte hij indruk op de jonge toehoorders.”

Simion-Virgil Biu, de directeur van het Alexandru Papiu-Mariancollege bevestigt meteen de woorden van de radiojournalist. “Bölöni was zelf een zeer goede leerling. Zijn vroegere leraars hebben me vaak verteld dat hij perfect georganiseerd was.” Ook turnleraar Raczkovy steekt de loftrompet over de Trainer van het Jaar. “Dat hij ons gulden boek tekende, bewijst dat hij de waarden die we hem in dit college hebben bijgebracht nog altijd goed kent. Zijn humanisme en de belangstelling die hij voor anderen toont, geven daar ook blijk van. Hij combineerde naderhand een voetbalcarrière aan de top met universitaire studies. Hij zal dan ook nooit aarzelen om jonge voetbaltalenten aan te moedigen om te blijven studeren. Ik heb me ook laten vertellen dat hij goed gitaar speelt. Hij is eigenlijk een intellectueel in het voetbal. Zijn broer Istvan is eveneens tandchirurg en zijn dochter Esther is arts. Zijn echtgenote Klara had een grote toekomst voor zich als actrice. Daar was iedereen in Târgu Mures het over eens. Maar uiteindelijk zette ze haar carrière op een laag pitje om hem volop te steunen in zijn loopbaan.”

Vanaf een elegant plein met veel rozen zijn de belangrijkste bezienswaardigheden van de stad met één oogopslag te zien: de prefectuur, de cultuurtempel, de orthodoxe kathedraal en het nationale theater. Het stadje ademt gemoedelijkheid, ook al is het leven er anno 2009 allesbehalve gemakkelijk. Het gemiddelde maandloon van wie in vast dienstverband werkt, bedraagt er amper 150 euro. Uiteraard is dat erg weinig, maar bij de bevolking kan dat de algemene pret omwille van de toetreding tot de Europese Unie niet drukken. In de regio rond de stad zijn er heel wat grondstoffen te vinden: aardgas, koper, marmer en steenkool. Kortom, in de toekomst kan het in deze stad ook economisch gezien eigenlijk alleen maar beter gaan. “Niemand zal ontkennen dat de huidige situatie niet rooskleurig is”, bevestigt Alexandre Luca, professor Franse literatuur aan de Petru Maioruniversteit van Târgu Mures, die als tolk optreedt tijdens onze trip door het gebied waar de roots van de trainer van Standard liggen. “Maar dat biedt wel ruimte voor verbetering.”

Spagaat van culturen

Târgu Mures ligt in Transsylvanië, in hartje Roemenië, op het kruispunt van twee culturen. In de architectuur van een aantal grote gebouwen is inderdaad zowel de Roemeense als de Hongaarse invloed te zien. Dit belangrijke gebied in Oost-Europa is vaak een speelbal geweest in de handen van de grootmachten. De spagaat van beide culturen – Bölöni is fier op zijn Hongaarse roots, maar toonde zich ook altijd een volbloed Roemeens staatsburger – en de geopolitieke gebeurtenissen waarmee hij te maken kreeg en waarbij men in West-Europa slechts zelden stilstaat, verklaren ongetwijfeld mee de complexe en rijke persoonlijkheid van de coach en de keuzes die hij in zijn leven heeft gemaakt.

De regio Transsylvanië hoorde lange tijd bij Oostenrijk-Hongarije. In 1918, na de nederlaag van de Habsburgers en hun bondgenoten in de Eerste Wereldoorlog, vroegen de Roemenen uit Transsylvanië dat hun regio opnieuw zou worden aangesloten bij Roemenië en zo geschiedde. Andere Oostenrijks-Hongaarse gebieden kwamen in handen van het vroegere Tsjecho-Slowakije en het vroegere Joegoslavië. Na de Tweede Wereldoorlog kwam Roemenië vervolgens terecht achter het IJzeren Gordijn en in de invloedssfeer van de Sovjet-Unie. Een groot gedeelte van de Hongaarse bevolkingsgroep verliet dan Transsylvanië om zich in Hongarije te vestigen, maar velen ondervonden aan den lijve hoe hard het communistische regime hen aanpakte. De Hongaarse bevolkingsgroep in Transsylvanië vormde vanaf dan een minderheid. “Mijn grootmoeder stond stevig op haar benen en heeft ondanks het feit dat ze enkele jaren in de Russische goelags heeft gezeten erg lang geleefd”, verklaarde Bölöni ooit. Vrienden bij Standard vertrouwden ons toe dat zijn grootvader Târgu Mures had moeten verlaten om enkele kilometer verder te gaan wonen, in Târnâveni, waar de familie over een huis beschikte. “Maar op een dag werd zijn grootvader er levenloos aangetroffen, omdat de communisten langs waren geweest.”

Bölöni zelf is altijd sterker geweest dan de communistische machine die persoonlijkheden heeft weten te onderdrukken, maar de zaken die zijn naasten te verduren hebben gekregen en de manier waarop de politiek historisch geëvo-lueerd is, hebben wellicht zijn karakter gevormd – en zijn humor. Een vriend van de trainer van Standard vertelde ons alvast dat hij wist dat de politieke wereld minstens één keer alle invloed had aangewend om te beletten dat Bölöni zou aantreden in een vriendschappelijke wedstrijd tegen Hongarije. Als hij wel zou spelen, vreesde de dictatuur dat er te veel over de Hongaarse minderheid in Transsylvanië gesproken zou worden. Andere bronnen vertellen echter dat het niet zo’n vaart liep, want dat Roemenië hoe dan ook altijd zijn beste spelers wilde opstellen om te winnen van buurlanden als Hongarije en Bulgarije. Al wordt ook gezegd dat de trainer van Standard ooit heeft overwogen om zich op een lijst van een Hongaarse minderheid kandidaat te stellen voor een politiek mandaat. Hoe dan ook, na nog wat schermutselingen in de jaren negentig lijken de gemoederen in de regio gelukkig bedaard en leven de Hongaren en Roemenen in Transsylvanië, wellicht ook omdat het land nu deel uitmaakt van de Europese Unie, weer harmonieus samen.

De lange weg naar succes

Bölöni koos uiteindelijk voor de sport en niet voor de politiek. Bovendien volstond een uitstekende carrière als voetballer voor hem kennelijk niet, want hij toonde inmiddels al aan dat hij net als Stefan Kovacs en Emerich Jenei thuishoort in het rijtje van zeer grote Roemeense coaches van Hongaarse afkomst. Hij moest een lange weg afleggen eer hij succes kon boeken, maar door hard werken is hem dat wonderwel gelukt. Bij zijn eerste ploeg, Chimica Târnâveni, wist hij zich meteen op het voorplan te werken.

Arpad Fazakas, die bij deze ploeg als spits werd opgeleid, kent Bölöni heel goed. “Ik ben iets ouder dan Laszlo”, vertelt Fazakas. “Voor hij de overstap maakte naar ASA Târgu Mures, waar hij mijn ploegmaat werd, kwam ik hem bekijken bij de jeugdploegen. Zijn vader kreeg een hartaanval tijdens een wedstrijd waarin Laszlo vier keer scoorde. Ik zat op dat moment naast die vader, die jammer genoeg vier dagen later is overleden. Laszlo Bölöni had een fantastische linkervoet, waarmee hij zowel sterk was in het korte combinatievoetbal als met de lange bal. Zijn rechtervoet was iets minder, maar daar trainde hij dus constant op. Hij was echter hoe dan ook een stuk sterker dan alle tweevoetige spelers in het team. Hij beschikte over een uitzonderlijke vista.

“Toen hij bij ASA Târgu Mures kwam, maakte hij dadelijk indruk. Hij aarzelde ook niet om aan de oudere spelers zijn gedacht te zeggen. Hij gedroeg zich meteen als een echte aanvoerder. Toen hij later coach was bij het Franse Nancy heb ik hem daar eens bezocht. Hij was nog geen haar veranderd. Hij heeft nooit iets aan het toeval overgelaten. Zelfs het kleinste detail legt hij bij wijze van spreken duizend keer onder de loep om het telkens weer vanuit een ander oogpunt te bekijken. Zonder die zin voor perfectie was hij er nooit in geslaagd om zijn voetbalcarrière aan de top te combineren met succesvolle studies als tandchirurg. Terwijl wij aan het kaarten waren, las hij vaak boeken of hij blokte zijn stof. Ik weet wel dat de legende zegt dat hij goed zong, maar dat is niet waar. Gitaar spelen kon hij echter wel goed.”

Imre Halmaeyi was gedurende vele decennia dokter bij ASA Târgu Mures en vertelt nog altijd met heel veel enthousiasme over Bölöni: “Er was met hem nooit het minste probleem. Hij besteedde veel aandacht aan verzorging, eetgewoontes en het ideale lichaamsgewicht dat hij niet wilde overschrijden. Hij was iemand die altijd op alle omstandigheden voorbereid wilde zijn, ook in zijn studies. Toen hij op een dag examen had, kruiste ik toevallig het pad van de prof. Niet dat ik om een gunst wilde vragen, maar ik vertelde hem toch langs mijn neus weg dat Bölöni heel wat verdiensten had. Toen ik hem ’s anderendaags opnieuw tegenkwam, vertelde de prof me dat ik me om die student geen zorgen had hoeven te maken, want hij haalde bijna het maximum van de punten. Hij was op alle vlakken een perfectionist.”

Op het Europese voorplan

Ervin Szucher, journalist bij het in het Hongaars verschijnende dagblad Kronika schreef een boek over de grote successen van ASA Târgu Mures. In het kleine stadionnetje zaten regelmatig 15.000 toeschouwers. Het team werd gecoacht door Tibor Boné en speelde op het Europese toneel onder meer tegen Dynamo Zagreb, AEK Athene en Dynamo Dresden. ASA Târgu Mures streed ook om de Balkancup en dat zorgde in de kleine stad voor onnoemelijk veel enthousiasme.

De vroegere Roemeense legerkolonel Cornel Cacovean was voorzitter van ASA Târgu Mures en zat ook in het bestuur van Steaua Boekarest toen Bölöni voor die ploeg speelde. Bölöni stapte trouwens pas op zijn 31e over naar de grote club uit de hoofdstad. Was dat niet wat laat? Had hij niet een nog mooier palmares kunnen voorleggen als hij eerder naar een grote club was gekomen? “Ik denk het niet”, zegt Cornel Cacovean. “Laszlo is maar vertrokken op het ogenblik dat hij er echt klaar voor was. Hij was al lang international en had aanbiedingen gekregen van alle grote ploegen. Ik herinner me nog dat ik nachten met hem heb gediscuteerd. We woonden in hetzelfde appartementsblok, hij op het negende, ik op het tweede. Wat me tijdens die gesprekken dikwijls is opgevallen, is zijn enigszins speciale vorm van humor. Daardoor wordt hij niet altijd goed begrepen, want hij denkt veel sneller dan andere mensen. Voorts is hij iemand die wel de dingen wil uitleggen, altijd op een logische en duidelijke manier, maar tegelijk heeft hij ook een autoritair trekje. Ik denk niet dat dat ooit is veranderd. In 1984 oefende Steaua een enorme druk uit om hem te kunnen aantrekken en op te nemen in het elftal dat geschiedenis zou schrijven. Hij had wellicht niet gedacht dat de club op zijn hoge eisen zou ingaan, maar dat gebeurde toch. Zo kreeg hij van de club een tandartsenkabinet ter beschikking, waarin hij verschillende van zijn teamgenoten heeft behandeld. Hoewel hij al 31 was, kwam hij precies op het juiste ogenblik bij de club uit de hoofdstad. De ploeg draaide al vlot en hij kon voor een extraatje zorgen dat leidde tot de grote internationale successen van Steaua.”

Tudorel Stoica, de vader van Alin Stoica, speelde met Bölöni samen bij Steaua Boekarest. “Hij kon zich meteen aanpassen aan zijn nieuwe omgeving. Hij ging erg goed om met de druk en hij had totaal geen problemen met nieuwe tactische richtlijnen. Voor wie over uitmuntende kwaliteiten beschikt en hard werkt, is de leeftijd geen enkel probleem. Laszlo had daar allemaal goed over nagedacht. Zowel als speler als als mens was hij klaar om de uitdaging aan te gaan. Hij bracht heel wat expertise en ervaring mee en vaak zorgde dat voor het verschil. Laszlo heeft net als Mircea Lucescu, de coach van Shakhtar Donetsk, een heel belangrijke plaats in de geschiedenis van het Roemeense voetbal. Dat Steaua in 1986 in Sevilla geschiedenis schreef door de Europabeker voor landskampioenen te winnen na een 0-0 tegen het grote Barcelona en 2-0 in de strafschoppenreeks, was natuurlijk voor een stuk de verdienste van onze doelman Helmut Ducadam, die heel Catalonië in tranen deed uitbarsten, maar het was zeker ook te danken aan onze perfecte organisatie, waarin Laszlo een van de belangrijkste schakels was. Hij heeft in het Roemeense voetbal in alle opzichten een voorbeeldfunctie vervuld.”

Emerich Jenei was indertijd coach van de talentrijke Roemeense ploeg. Ook hij looft de trainer van Standard: “Als coach was het echt een genoegen om met zo iemand te kunnen werken. Hij was als het ware mijn verlengstuk op het veld. Steaua heeft heel veel aan hem te danken, want met zijn inbreng en intelligentie heeft hij heel veel voor de club bereikt. Ik wist trouwens vrijwel meteen dat hij als trainer uit het goede hout is gesneden. Zijn successen in Frankrijk, Portugal, Saudi-Arabië en nu België, bewijzen het. Ik ben daar absoluut niet verbaasd over. Hij is trouwens meer dan een coach, want hij kan perfect alle mogelijke problemen regelen die bij een club kunnen opduiken. Voor een club is het een zegen om zo iemand in dienst te hebben. Het is mijn grootste wens dat hij ooit nog eens als coach de Champions League kan winnen, nadat hij het in 1986 als speler deed. Ik ben er zeker van dat hij nog altijd brandt van ambitie om die droom waar te maken.” S

door pierre bilic – beelden: michel gouverneur (reporters)

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content