Het WK was volgens Jürgen Klinsmann nog maar het begin van de wederopstanding van Duitsland. Ook nadat Italië de deur voor de finale dichtklapte, moet de revolutie absoluut voort worden gezet.
Misschien zit de werkwijze van Jürgen Klinsmann nog het best vervat in die ene uitspraak die Bernd Schneider pleegde. “Tijdens dit WK”, sprak de ervaren middenvelder van Bayer Leverkusen, “werd ik op een pijnlijke manier geconfronteerd met mijn mankementen. Ik constateerde dat ik qua snelheid en mobiliteit lang niet aan mijn plafond zat, ik boekte in de zes weken onder Klinsmann op dat vlak vooruitgang. Het is onvoorstelbaar dat je zoiets op je 32ste nog meemaakt.”
In feite is de ontboezeming van Schneider een regelrechte aanval op het werk van de trainers in de Bundesliga. Die conclusie had Jürgen Klinsmann ook al in de loop van het WK getrokken. Hij sprak er zijn verwondering over uit dat sommige spelers die nu schitterden in de nationale ploeg bij hun clubs op de bank zaten, hij zei onverschrokken en onverbloemd dat er een te grote kloof gaapte tussen de Duitse clubs en de top van de Champions League en dat dit een gevolg was van een verkeerde werkmethodiek. Helemaal niets, zo benadrukte Klinsmann, heeft hij uitgevonden. Hij ontwikkelde alleen een bepaalde filosofie en probeerde ervoor te zorgen dat de Duitse internationals zich binnen dat stramien konden ontwikkelen. En die tactiek is de enige die volgens Klinsmann naar het succes leidt : snel en avontuurlijk voetbal waarbij constant de weg naar voren wordt gezocht. Eén club in de Bundesliga, zo liet Klinsmann horen, hanteert ook die spelwijze : Werder Bremen. Fijntjes wees de bondscoach erop dat het in die optiek geen toeval is dat de spelers van de Noord-Duitse club zich zo naadloos integreerden : Miroslav Klose, Tim Borowski en vooral de werkmier Torsten Frings, tijdens de voetbaljaargang 2004/05 nog bankzitter bij Bayern München en na een schorsing in de halve finale tegen Italië als schokbreker voor de defensie wel degelijk gemist.
Heimwee naar de zee
Jürgen Klinsmann is een denker. De vroegere perschef van de Duitse voetbalbond, Rainer Holzschuh, herinnert zich dat Klinsmann destijds als speler een vat vol nieuws- en leergierigheid was. “Zelfs als ik een persmededeling verstuurde, kwam hij bij me zitten om te zien hoe ik die tekst opstelde”, aldus Holzschuh. Door te denken, te lezen, ervaringen te filteren en zich vooral te voeden aan de Amerikaanse sportcultuur ontwikkelde Klinsmann zijn visie. Hij begreep niet dat sommige mensen het hadden over een gebrek aan ervaring toen hij als bondscoach in het trainersvak debuteerde. “Het gegeven of je een filosofie hebt, dat heeft niets met ervaring te maken”, zei Klinsmann. En een filosofie, absoluut zijn favoriete woord en eigenlijk niet meer dan een moderne term voor tactiek, ontwikkelde Klinsmann. In een ploegsport als voetbal, zo doceert hij, gaat het om een steeds grotere geïndividualiseerde aanpak. Dus richtte hij in wezen een soort planningbureau op. Hij haalde de Amerikaanse fitnesstrainer Marc Verstegen bij de ploeg, die aanvankelijk door de Duitse media smalend Sheriff werd genoemd. Verstegen, die onder meer met basketicoon Kobe Bryant heeft gewerkt en in zijn land als een goeroe geldt, installeerde laptops naast het trainingsveld en bekabelde spelers om hun gegevens te kunnen registreren. Het gevolg is dat de Duitsers tijdens het WK harder liepen dan ooit en dat tot aan de halve finale niet een van hen een spierblessure opliep. Met Hans-Dieter Hermann liet Klinssmann een gereputeerde psycholoog aantrekken. Hermann werkte voor de nationale hockeyploeg en begeleidde de beste Oostenrijkse skiërs. Critici vroegen zich cynisch af of er nu naast het doel van Oliver Kahn een sofa zou worden geplaatst. Het was tekenend voor de engheid waarmee het Duitse voetbal werd bekeken. Hermann brengt de groep concentratietechnieken bij. “Je moet ervoor zorgen dat de spelers op de juiste momenten hun kwaliteiten kunnen gebruiken”, zegt hij, maar over de methodes die hij daarvoor gebruikt, praat hij niet in het openbaar. Wel graaft hij graag een uitspraak van Antoine de Saint-Exupéry op om een en ander te verduidelijken : “Als je iemand een boot wil laten bouwen, dan moet je ervoor zorgen dat hij heimwee heeft naar de zee.”
Steeds dezelfde zuilen
Het gaat tegen de conservatieve denkbeelden van Duitsland in dat Jürgen Klinsmann zo’n revolutie kon doorvoeren. Natuurlijk geven de resultaten hem gelijk en versterkt dat zijn positie. Sterker zelfs : in de loop van het toernooi kregen zijn woorden een heilige betekenis. De uitschakeling in de halve finale veranderde daar niets aan. Klinsmann kon ook met feiten aantonen hoe er gewerkt moest worden. Na de openingsmatch tegen Costa Rica bijvoorbeeld, toen iedereen zich na het incasseren van twee domme doelpunten afvroeg of er wel met vier man op een lijn moest worden gespeeld en of Duitsland met zwakke verdedigers als Per Mertezacker en Christoph Metzelder geen zelfmoord aan het plegen was. Vervolgens ging Klinsmann op training met beiden aan het werk. Hij praatte over de manier waarop er uitgestapt moest worden en over de wijze waarop er rugdekking verleend diende te worden, hij liet Michael Ballack op het middenveld in een meer defensieve rol spelen. De beide verdedigers herpakten zich en blunderden nauwelijks nog. Sterker zelfs : toen er na de kwartfinale een lijst werd opgesteld van alle verdedigers die de meeste duels hadden gewonnen, bleken Mertezacker (83,3 procent) en Metzelder (74 procent) op één en twee te staan. Op de vraag wat hem tijdens het WK had verrast, zei Klinsmann dat het bijna huiveringwekkend is hoe weinig kansen er werden weggegeven.
De idee die Jürgen Klinsmann het Duitse voetbal heeft meegegeven, is eigenlijk even banaal als nuchter : er moet meer gewerkt worden. Of beter : er moet anders gewerkt worden, met zin en verstand, met een – u raadt het – filosofie, het moet er individueler, collectiever en vooral wetenschappelijker aan toe gaan. Het zijn wat hem betreft de steeds weerkerende zuilen.
Het blijft af te wachten hoe de Duitse voetbalbond en de clubs die impulsen gaan opnemen. Bondsvoorzitter Theo Zwanziger heeft zich intussen de taal van de bondscoach eigen gemaakt : hij declameert dat de filosofie van Klinsmann de enige weg naar de toekomst is. Maar er is geen echo te horen. Ook niet bij de top van Bayern München die nog voor het WK een frontale aanval op Klinsmann plaatste omdat hij het had aangedurfd Jens Lehmann als doelman te kiezen boven hun Oliver Kahn. Sinds het WK is het vanuit die hoek windstil.
Een smeekbede
Na deze heerlijke en door Jürgen Klinsmann gemarkeerde zomer valt het hen ongetwijfeld zwaar om zich weer in de dagelijkse realiteit te schikken. Het zal vooral niet gemakkelijk zijn om discipline en engagement nog als Duitse deugden te verkopen en te camoufleren dat er in de gedachtegang armoede bestaat. Nu worden er nieuwe en moderne ideeën gevraagd, van bestuurders en van trainers. En misschien moeten sommige mensen maar eens durven toegeven dat ze zich zwaar hebben vergist. Die mensen bijvoorbeeld die met een spijkerhard rapport klaarstonden toen Klinsmann zijn lijst van 23 spelers bekendmaakte : te jong, te onervaren en een absoluut gebrek aan leidersfiguren. Het klonk als een veroordeling voor een bondscoach die nog niets had bewezen.
De dag nadat Duitsland tegen Italië de finale van het WK niet bereikte, leefde Duitsland na drieënhalve week van euforie onder een tranendal. Vervolgens kreeg Klinsmann van de hele natie een haast smekende vraag : dat hij zijn werk voortzet.
JACQUES SYS
