De liefde hoeft niet verklaard te worden, zeker niet die voor iets triviaals als de nationale elf van een vreemd land. Er is ook geen band. Nao falo Português : ik spreek geen Portugees, maar het zijn de aparte klanken en het ritme. Zoals in de voortreffelijke muziek van Daniela Mercury, de Braziliaanse popdiva uit Salvador da Bahia.

Als kind voetbalde ik op de esplanade voor de basiliek in het bedevaartsoord Fátima, tussen pelgrims die op hun knieën tot bloedens toe naar de Heilige Maagd kruipen. Meer ook niet. Misschien is het dat prachtige nationale shirt, diep wijnrood.

Of is het toch de onweerstaanbaar tragische geschiedenis van de Seleção. Vaak hoge verwachtingen, nooit ingelost, blanco palmares. Met de wereldbeker is de verhouding flink verstoord. Wel uitstekend in 1966 in Engeland : titelverdediger Brazilië geklopt, van 0-3 naar 4-3 tegen Noord-Korea, vier doelpunten van de Zwarte Parel uit Mozambique, Eusebio, maar eruit in de halve finale tegen Engeland. Eusebio in tranen, de wereldbeker was hem voorgoed kwijt. Pas in 1986 waren ze er weer bij : exit in de eerste ronde. Japan en Zuid-Korea in 2002 : idem. Het volk zoekt troost in de klaaglijke, nostalgische droefenis van de fado, de nationale volksmuziek, mijmerend over de verloren grandeur uit de roemrijke periode van de zeevaarders. Niemand treurt mooier dan de Portugees. Saudade, weet u wel, “dat typisch Portugees, melancholisch, vaag en onbestemd verlangen naar iets dat wellicht niet kan bestaan” (A.F.G. Bell, 1912).

Op het veld is de reactie op een tegenslag al een keer wat feller. Sergio Conceição doceerde dat op onze velden : ontspoorde grinta. Zoals de razernij op Euro 2000. Handspel Abel Xavier, golden (penalty)goal Zidane en Portugal er weer uit in de halve finale van een EK : Xavier, Nuno Gomes en Paolo Bento ontstaken in een razende toorn tegen de refs. Resultaat : schorsingen van zes tot negen maanden. Een Portugees nationaal jeugdelftal verbouwde ook al eens een volledige kleedkamer na een match in Frankrijk. Beangstigend. Het woord doping ligt dan, onuitgesproken, op de lippen.

Het collectieve verlangen naar sportieve glorie bereikte een climax op het EK in eigen land. De Gouden Generatie met Luis Figo zou eindelijk gaan oogsten. Een prachtig verhaal, meeslepend, ook voor de verslaggever, en met tranen op het eind. Zó perfect Portugees. De laatste groepswedstrijd tegen Spanje was voor de laatste onverschillige de hefboom om zich over te geven aan de waanzin : een volk in de ban van de bal. De fans zongen de meest beklijvende versie ooit van A Portuguesa, Heróis do mar, het volkslied dat de helden van de zee bezingt. “O Vaderland, wij horen de stemmen van onze grootse voorvaderen, die ons naar de overwinning zullen leiden ! Te wapen !” De goal van Nuno Gomes, de arrogante Spanjaard verslagen, Portugal gooide een complex af.

De media lanceerden de term Secunda Revolução, na de eerste revolutie tegen dictator Salazar. Een beweging van collectief bewustzijn. Alcochete, het trainingskamp aan de overkant van de Taag bij de Vasco da Gamabrug, werd een bedevaartsoord. Op wedstrijddagen raakte de spelersbus, op weg naar Da Luz of José Alvalade, maar stapvoets door de mensenzee, een kilometerslang lint van de hoop. Pela Pátria lutar ! Om te vechten voor het vaderland. Helaas, een Griekse (wraak)engel vernielde de droom : Angelos Charisteas.

In Duitsland gaat Portugal voor de finale. Generaal Felipão (Scolari) gelooft dat het kan, Eusebio ook en Johan Boskamp. Op papier heeft het een uitstekend elftal met onverzettelijkheid (Ricardo Carvalho), snelheid (Cristiano Ronaldo), superieure techniek en intelligentie (Deco), trefkracht (Pauleta) en ervaring (Figo). Helaas wordt er op gras gevoetbald en dat wil even niet vlotten, ondanks een plaats in de tweede ronde, voor het eerst in veertig jaar ! Tegen Angola was er na vierhonderd jaar kolonistisch gekoeioneer misschien nog enige gêne om het bij z’n WK-debuut te vernederen. Tegen Iran regeerde de onmacht : laag, gelijkmatig tempo, de sterren voetballen naast elkaar. Voorlopig zijn er enkel de flitsen, het is wachten op de chemie van Euro 2004. Gereserveerd voor de achtste finale, tegen Nederland ?

PETER VANDENBEMPT

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content