De voorzitter, de trainer én de sterspeler van het Sivasspor dat in 2009 met 5-0 verloor van Anderlecht, draaiden de Turkse cel in voor hun aandeel in een van de grootse omkoopschandalen in het Europese voetbal. Spil in het schandaal is Fenerbahçe. Dat strijdt vanavond doodleuk met Benfica om een plaats in de finale van de Europa League. Mét zijn veroordeelde voorzitter op het ereterras. Van de UEFA mag het allemaal.
Juli 2009. Oversized zonnebril, quasi nonchalante stoppelbaard en een indrukwekkende collectie juwelen om de hals. Na zes maanden revalidatie van een achillespeesoperatie in Argentinië zet Nicolás Frutos weer voet op Belgische bodem. De Argentijnse vedette van Anderlecht is boordevol zelfvertrouwen en straalt dat ook uit. Door de aankomsthal van Brussels Airport flaneert een man die zich helemaal klaar acht voor zijn zoveelste terugkeer naar het voetbalveld. Zonder het medisch controleonderzoek af te wachten claimt hij al meteen in de media speelminuten tegen Sivasspor, de Turkse vicekampioen tegen wie Anderlecht het enkele dagen later opneemt in de derde kwalificatieronde van de Champions League.
Met nog een kwartier te gaan wenkt Ariël Jacobs Frutos. Het Brusselse publiek onthaalt zijn sterspeler op een staande ovatie die amper is uitgestorven wanneer hij met een fraai hakje Tom De Sutter op weg zet naar de 4-0. Diep in de blessuretijd tekent hij zelf voor de 5-0. Op een verre uittrap van Silvio Proto buigt zijn Turkse bewaker letterlijk het hoofd waardoor hij stomverbaasd vrije baan krijgt in diens rug en tussen nog eens twee andere verdedigers en de knullig toegesnelde doelman de bal simpel in het doel tilt. Uitzinnig van vreugde begint de verrezen aanvaller aan een ereronde waaraan maar geen einde komt. Het stadion gaat uit zijn dak. Dat hij dit alweer kan, tjonge jonge. Wát een comeback!
Miraculeuze inhaalrace
Drie jaar later, juli 2012. In Istanbul spreekt een rechter zich uit in het grootschalige omkoopschandaal dat sportminnend Turkije dan al een vol jaar in de ban houdt. Drieënnegentig personen zijn na afloop van het seizoen 2011/12 in staat van beschuldiging gesteld. Achtenveertig worden er uiteindelijk veroordeeld. Onder hen Mecnun Otyakmaz, de voorzitter van Sivasspor met wie Roger Vanden Stock nietsvermoedend handen schudde op het Brusselse ereterras. Hij wordt veroordeeld tot anderhalf jaar opsluiting. Sterspeler Mehmet Yildiz moet dik een jaar brommen, net als de jonge doelman van Sivasspor. Alle drie hebben smeergeld aangenomen om het thuisduel tegen Fenerbahçe op de slotdag van het seizoen 2010/11 te verliezen. De wedstrijd eindigt op 3-4 en is de zeventiende op rij zonder nederlaag voor Fenerbahçe. De zege bekroont een miraculeuze inhaalrace van de geel-blauwen uit Istanbul. Op doelsaldo grijpen ze de landstitel ten koste van Trabzonspor, de ex-ploeg van Georges Leekens en Hugo Broos die halverwege de competitie ongehinderd op de titel leek af te stevenen.
Zes weken na die adembenemende ontknoping davert het Turkse voetbal op zijn grondvesten. Bij een grootscheepse politierazzia worden over heel het land tientallen personen opgepakt. Onder hen spelers, voetballers, zaakwaarnemers en journalisten. De actie slaat in als een bom. Fenerbahçe blijkt zijn titel te hebben gekocht. Zo helder zijn de feiten dat de rechter twaalf maanden later al zijn vonnis klaar heeft. Daarmee geeft hij de Belgische justitie ruimschoots het nakijken. De beklaagden in het schandaal rond gokchinees Ye Zheyun en Paul Put zullen pas terechtstaan in september 2013. Ruim acht jaar na de feiten.
Gedroomde speeltuin
Tussen de Turkse veroordeelden staat nog een intrigerende naam. Die van Bülent Uygun. Nummer 16 in de lijst van achtenveertig. Ook de jonge coach van het nietige Eskisehir FC heeft zich tegen Fenerbahçe laten omkopen en moet elf maanden achter de tralies. Zijn naam doet een belletje afgaan. Waar kennen we hem ook alweer van? Hebbes. Diezelfde Bülent Uygun was het die op 28 juli 2009 namens Sivasspor op de bank zat in het Vanden Stockstadion. Met terugwerkende kracht komt het Turkse schandaal wel erg dichtbij nu. De voorzitter, de coach én de sterspeler van de club die Anderlecht die bewuste avond partij gaf, gaan drie jaar later de cel in voor hun betrokkenheid bij misschien wel het grootste omkoopschandaal uit het hedendaagse Europese voetbal. Wat dan nog te denken van de 5-0 in Brussel?
De twijfel is niet nieuw. Vier maanden na Frutos’ glorieuze comeback onthult L’Equipe dat Anderlecht-Sivasspor bij de UEFA op de lijst van verdachte wedstrijden staat. Volgens de Franse sportkrant zouden de Turken niet voluit zijn gegaan. Wie de wedstrijd bijwoonde, kijkt allerminst verbaasd op. Zo apathisch als de Turkse nummer twee biedt maar zelden een tegenstander zich aan in het Vanden Stockstadion. Sivasspor is haast per ongeluk in de CL-kwalificatie gerold. Zijn kansen op sportief en financieel gewin zijn minimaal. Dan al doet het scenario de ronde dat de club het resultaat zelf heeft verkocht aan de gokmaffia. Elke zomer weer is het de ultieme vrees van de UEFA wanneer tal van kansloze clubs zich in de Europese voorrondes begeven. Het is de gedroomde speeltuin voor fiksers.
Sivasspor biedt zich verzwakt aan in Brussel. Sterspeler Yildiz blijft aan de kant. Geblesseerd, klinkt het officieel. Wel aan de aftrap staat Pieter Mbemba. De dan eenentwintigjarige Limburger speelde nauwelijks bij KV Mechelen, maar heeft toch een vierjarig contract weten te versieren bij de Turkse vicekampioen. Via een inmiddels spoorloze Turk uit Limburg. “Wij hadden hem nog zo gezegd: doe het niet, want je zal je geld niet krijgen”, zegt zijn toenmalige makelaar Walter Mortelmans. “En inderdaad, na twee maanden bleek hij niet goed genoeg meer te zijn. Zijn pleegvader belde of ik iets kon doen. Sorry, heb ik gezegd, dit is werk voor een advocaat. Als iemand iets doet wat ik hem vooraf heb afgeraden, moet hij achteraf niet komen klagen.”
Drie weken na de indrukwekkende matchtegen Sivasspor dicht Roger Van den Stock Anderlecht grote kansen toe tegen Olympique Lyon. De Franse kampioen is de laatste horde op het Brusselse pad naar de Champions League. Maar Anderlecht wordt weggetikt. Kansloos zoek gespeeld. Vanden Stock heeft zich lelijk verkeken op de vertoning tegen Sivasspor. Wat toen een knalprestatie leek, staat vandaag in een heel ander daglicht. Met Nicolás Frutos is het ook niet meer goed gekomen.
12.000 haatmails
In Trabzon is het verlies van het kampioenschap van 2011 nog altijd slecht verteerd. Zo kortbij waren ze geweest, zevenentwintig jaar na hun laatste titel. En dan blijkt Fenerbahçe vals spel te hebben gespeeld. Wat nog het meest steekt, is dat zowel de UEFA als de Turkse bond de kop in het zand steekt. Aanvankelijk verbiedt de UEFA de Turkse bond nog om Fenerbahçe in te schrijven voor de Champions League. Vicekampioen Trabzonspor neemt zijn plaats in. Maar dan breekt aan het UEFA-hoofdkwartier in Nyon de hel los. Honderden heetgebakerde Turkse fans komen er hun woede manifesteren. Voor de dag om is zijn er 12.000 haatmails toegestroomd. Verder dan de eenmalige uitsluiting van de nepkampioen is de UEFA sindsdien niet gegaan. Een definitieve uitspraak van haar Disciplinair Comité is nog altijd hangende. Pierre Cornu, de hoogste corruptiebestrijder bij de UEFA, verkiest er niet op te wachten. Hij stapt op, ontmoedigd.
De Turkse bond doet niet onder in laksheid. Nog voor de strafrechter in Istanbul zijn vonnis klaar heeft, maakt het nieuwe bondsbestuur bekend geen clubs te zullen straffen. Alleen individuen. Fenerbahçe hoeft dus geen sanctie meer te vrezen. De populaire club behoudt haar landstitel. Een beslissing die alvast bij Recep Tayyip Erdogan op ruime bijval kan rekenen. “In een democratie straf je personen, geen organisaties. Een club bestraffen betekent dat je ook miljoenen fans straft”, aldus de Turkse eerste minister, die zich openlijk out als lid van de algemene vergadering van Fenerbahçe.
Verbazen doet het dan ook niet dat ook de politiek haar dubbelzinnige duit in het zakje doet. Tijdens het lopende gerechtelijk onderzoek besluit het parlement de nog uiterst prille wet op corruptie in de sport te versoepelen. Maximale celstraffen van twaalf jaar per gefikste wedstrijd worden teruggebracht naar drie jaar, ongeacht het aantal vervalste duels. President Abdullah Gül verzet zich, maar tegen de geplogenheden in drukt het parlement het voorstel toch door. Een godsgeschenk vooral voor Fenerbahçe, dat enkele maanden later elf clubmedewerkers – van de voorzitter over de sportdirecteur en de juridisch adviseur tot de tolk – tot de cel veroordeeld ziet worden.
Bodyguard geregeld
In Trabzon is daarmee de grens van de tolerantie bereikt. Enkele vermogende fans richten een bewegingop om hun eis voor gerechtigheid kracht bij te zetten. Kritische geluiden ten aanzien van Fenerbahçe en zijn invloedrijke voorzitter zijn schaars in de Turkse media. Niet geheel onbegrijpelijk als je weet dat Turkije het niet te nauw neemt met de persvrijheid. Op de lijst van Reporters without Borders/Reporters sans Frontières staat het 148e op 179 landen. Ruim honderd journalisten zitten momenteel gevangen in afwachting van een mogelijk proces.
Het Trabzon Platform besluit buitenlandse experts uit te nodigen in de hoop daarmee de eigen nationale media te bereiken. Ook bij ondergetekende valt een uitnodiging in de mailbox. Samen met Declan Hill wordt Sport/Voetbalmagazine uitgenodigd voor een lezing in een met Trabzonsporfans gevulde universiteitsaula. Een bodyguard is geregeld en een vluchtroute uitgestippeld. We kunnen maar beter op onze tellen letten. En op onze woorden. Hill – auteur van het boek The Fix, over de Aziatische gokmaffia – krijgt het warmbloedige publiek op de banken met zijn kreet dat het Turkse voetbal een nieuwe Kemal Atatürk nodig heeft. Maar ook hij zegt niet wat de organisatoren zo graag willen horen: dat Trabzonspor de titel van 2010/11 verdient.
Terecht, zo vindt ook een van de talrijk ingevlogen Turkse journalisten. Een aanhanger van Trabzonspor. Liever wordt hij niet bij naam genoemd. “Die titel interesseert me niet. Wat ik wil, is een própere trofee. Dat ze hem dus maar in de Zwarte Zee gooien. Want stel dat we hem alsnog toegewezen krijgen: wat verandert dat aan het probleem? Laten we samen met de andere clubs vechten voor proper en eerlijk voetbal. Anders lijkt het wel alsof we alleen aan onszelf denken.”
Aangenomen zoon
Hoeveel toeval verdraagt een nuchter mens? Dezelfde avond van het debat in Trabzon wordt in een buitenwijk van Istanbul, duizend kilometer westwaarts, Olgun Peker neergeschoten. De aanslag opent het nieuws op alle tv-zenders. Olgun Aydin heet hij eigenlijk, maar die naam veranderde hij uit bewondering voor Sedat Peker, de stamvader van wat in Turkije bekendstaat als de Peker Maffia. Sedat Peker zit momenteel een celstraf uit van bijna zes jaar voor onder meer moordpoging. Binnenkort staat hij nog terecht voor zijn rol in een berucht ondergronds terreurnetwerk. Sinds zijn opsluiting is de leiding van de Peker Maffia in handen van de man die hij beschouwt als zijn aangenomen zoon.
In het 647 pagina’s tellende vonnis van het Turkse Straftribunaal voert Olgun Peker de lijst van achtenveertig veroordeelden aan. Toeval is dat niet. Alles begint bij hem wanneer de politie eind 2010 besluit zijn telefoon af te tappen. Peker is dan al ruim een half jaar geen voorzitter meer van Giresunspor, de tweedeklasser uit zijn geboortestad aan de Zwarte Zee. Achter de schermen echter houdt hij de touwtjes nog steeds stevig in handen. Goed gaat het niettemin niet. De club verzeilt in financiële problemen en in de boekhouding worden onregelmatigheden aangetroffen. Spelers en trainers worden afgedreigd. Zo gortig wordt het dat de politie overgaat tot het aftappen van zijn telefoon.
Eén man blijkt opvallend vaak aan de andere kant van de lijn te hangen. Het is Mahmut Özgener, op dat moment nog de voorzitter van de Turkse voetbalbond. Giresunspor heeft een transferverbod opgelegd gekregen voor zijn malversaties en dat zint Peker niet. Hij zet de bondspreses onder druk. Die lijkt te zwichten. De politie besluit om ook het telefoonverkeer van Özgener te gaan controleren. Ze ontdekt een rechtstreekse lijn met Aziz Yildirim, de machtige voorzitter van Fenerbahçe. Beide mannen hebben het over het aanduiden van de scheidsrechters voor de wedstrijden van de Turkse recordkampioen.
De onderzoekers ruiken een schandaal. Ook Yildirims telefoon wordt nu afgetapt. Dat hij vaak belt met zijn vicevoorzitter is normaal. Maar dat de gesprekken gaan over het fiksen van wedstrijden is dat minder. Het duurt even voor de politie de gebruikte codetaal ontcijferd heeft. Hier geen wespen en gesneden broden, maar landbouwtermen waarvan het meteen opvalt dat ze vaak niet overeenstemmen met het heersende seizoen. Met ‘geiten in de wei’ worden spelers bedoeld en ‘gewassen die bewaterd worden’ verwijst naar de betalingen voor een fiks. ‘Ploegen, planten en zaaien’ doelt op de inspanningen om een wedstrijd te regelen. Ook begrippen uit de bouw doorspekken de conversaties. Een ‘gebouw in aanbouw’ is een wedstrijd waarvan de fiks wordt voorbereid.
De oren van de onderzoekers tuiten. Namen van spelers, trainers en dirigenten van andere clubs passeren de revue. Nog meer telefoons worden afgeluisterd. De politie valt van de ene verbazing in de andere. De sneeuwbal is aan het rollen en komt pas tot stilstand wanneer justitie op 3 juli 2011 bijna honderd personen in staat van beschuldiging stelt.
Iedereen matchfixing
Aziz Yildirim is na Olgun Peker de tweede naam op de lijst van 48 veroordeelden. Burgerlijk ingenieur van opleiding en rijk geworden door het sluiten van militaire contracten met de Turkse overheid en de NAVO. Even bekend en invloedrijk in zijn land als premier Erdogan. Net als alle andere beschuldigden is hij sinds vorige zomer, na een jaar voorhechtenis, weer op vrije voeten in afwachting van de beroepsprocedure voor het Hooggerechtshof. Bij zijn vrijlating werd hij vurig toegejuicht door de massaal opgedaagde achterban van Fenerbahçe. Ondanks dat onomstotelijk vaststaat dat hij hun titel kocht. Maar voor de Fenerfans is het zonneklaar: de hele zaak is een complot. Waarom anders hun geliefde club eruit pikken en beschuldigen van matchfixing? Iederéén doet het toch?
Het is niet eens zo gek gedacht. Uit het Europoldossier komt Turkije met 79 verdachte wedstrijden als het corruptste kampioenschap naar voren. Yildirim zal het worst wezen. Hij kijkt vanavond vanop het ereterras in Lissabon door niets of niemand verontrust toe hoe zijn spelers zich ten koste van Benfica – in Istanbul werd het 1-0 – voor de finale van de Europa League zullen trachten te plaatsen.
En wat met Olgun Peker? Ook met hem gaat het weer beter. Hij liep enkel een schotwonde op in het been. Een typisch maffiagebruik. Codetaal voor: ‘Dit is maar een waarschuwing, de volgende keer ga je er écht aan.’ Ook hij loopt tot nader order vrij rond. Zijn veroordeling tot tien jaar opsluiting is de zwaarste van alle uitgesproken straffen. Onder meer ook wegens diefstal van de vragen voor het FIFA-makelaarsexamen. Een te gek verhaal. Nadat hij voorzitter af was van Giresunspor, stapte hij als hoofdaandeelhouder van het makelaarsbureau Refleks in de zaakwaarnemerswereld. Hetzelfde bureau waarvan in een iets verder verleden Bülent Uygun aandeelhouder was. Jawel, onze trainer van de 5-0 in Brussel. Wiens toenmalige voorzitter bij Sivasspor – pour la petite histoire, maar hou u toch maar vast – getrouwd is met de dochter van Sedat Peker.
DOOR JAN HAUSPIE – BEELDEN: IMAGEGLOBE
“In een democratie straf je personen, geen organisaties. Een club bestraffen betekent dat je ook miljoenen fans straft.” eerste minister Erdogan
Met ‘geiten in de wei’ worden spelers bedoeld en ‘gewassen die bewaterd worden’ verwijst naar de betalingen voor een fiks.
