De bandiet tussen de ideale schoonzonen : Gennaro Gattuso (29), middenvelder van AC Milan, verloochent zijn afkomst niet. Hij is een noeste arbeider uit Calabrië, in het zuiden van Italië. En daardoor onmisbaar voor de balans bij Milan.

Het is elke week een vast ritueel. Gennaro Gattuso raast als een drieste stier de catacomben uit, trekt een lange, krachtige sprint en geeft de bal een ferme trap richting niemandsland. In San Siro kan het tafereel steevast rekenen op euforisch gejuich, tijdens uitduels volgt altijd een striemend fluitconcert als hij aan zijn warming-up begint. Gattuso heeft er lak aan. Zijn opkomst staat symbool voor zijn spel. Gattuso is het monument van onverzettelijkheid, ‘Rino de onoverwinnelijke’.

Eigenlijk doet Milan aan stijlbreuk. Milan verpersoonlijkt verfijning, raffinement, voorzien van een gevoelig oog voor schoonheid. En Gattuso ? Hij lijkt wel de vuilnisman tussen modepoppen als Paolo Maldini, Massimo Ambrosini en Clarence Seedorf. De ordinaire schoffelaar in het bolwerk van elegantie. Vreemd toch. Maar in de modestad weten ze intussen beter. Gattuso is onmisbaar voor de balans in het elftal van trainer Carlo Ancelotti. Niet voor niets wordt Gattuso een mediano genoemd. Die van oudsher wat oneerbiedige term duidt op de dienaar tussen de sierpaarden. Hij pakt ballen af om ze ogenblikkelijk in te leveren bij hen die de kunst van het spel verstaan. Bij Milan zijn dat regisseur Andrea Pirlo en balkunstenaar Kaká.

Gattuso heeft geen moeite met die ondergeschikte rol. ‘Mijn rol is simpel’, zei hij eens. ‘Ik ben een balafpakker.’ Zijn voetballeven is even ongecompliceerd als bewierookt ; een contradictie die eigenlijk ontdekt werd na het WK 2006. Gattuso, met zijn furie en passie, werd als eminente figuur beschouwd in de triomftocht van LaSquadra Azzurra. Gattuso brengt balans en cohesie. Hij vormt het ideale verbindingsstuk tussen de dartele, vaak onzichtbare aanvallers en de meedogenloze verdedigers.

Zeggen dat de voetballer Gennaro Gattuso gevormd werd in Schotland, zou wat kort door de bocht zijn. Maar een feit is dat hij op negentien zijn vaderland verruilde voor Glasgow Rangers, een ongewone transfer in die tijd. Walter Smith, op dat moment manager van The Gers, herkent in hem een onverdroten vechtmachine. En het publiek valt hem bij. ‘Rainooo ! Rainooo !’, schreeuwden ze op Ibrox Park. Gattuso groeide uit tot een symbool bij Glasgow Rangers. De fans noemden de drieste strijder liefkozend Braveheart. Gattuso blikt terug : “Hier is de vechter Gattuso geboren.” Hij houdt van het Britse voetbal : de passie, de hartstocht en de onverzettelijkheid : ze zijn hem op het lijf geschreven. “Britse spelers tackelen als mannen. Als je in Italië iemand tackelt, gaat hij meteen lopen jammeren bij de scheidsrechter”, klaagde hij eens. Gattuso koestert dat ene jaar in Schotland. Na Walter Smith volgt Dick Advocaat en die heeft andere plannen met het elftal – en met Gattuso. De Nederlander gebruikt hem meestal als rechtsback.

La donna perfetta

Gattuso vertrekt uit Glasgow, teleurgesteld. ‘Als je voor vier jaar tekent, is het niet de bedoeling dat je al na een seizoen vertrekt.’ Hij legt aanbiedingen van diverse Premier Leagueclubs naast zich neer en vertrekt naar Salernitana, een club uit de Italiaanse Serie A. Als motivatie voor zijn keuze voert hij zijn relatie met Monica aan, die haar studie opgeeft. Gattuso leerde zijn vrouw kennen in Glasgow, waar haar ouders een Italiaans restaurant runnen. Gattuso is kind aan huis bij etablissement La Rotonda. ‘ Mario en Pina voelden als een tweede familie. Ze maakten de afstand met Italië kleiner.’ Dochterlief blijkt la donna perfetta voor Gattuso. Ze is gevoelig, lief en mooi. Gattuso valt voor haar. Samen gaan ze tijdens de zomerstop een maand op vakantie in de provincie Calabrië.

Huize Gattuso heeft altijd in het teken gestaan van de bal. Voor kerst 1982 – de kleine Gennaro is vier jaar oud – geeft vader Franco, zelf een redelijke amateur-voetballer, zijn zoon een bal en compleet tenue. Gattuso pronkt ermee als een pauw met zijn veren. “Het was niet van een groot team, maar het was ‘mijn’ tenue.” De kleine Gattuso brengt uren door op het strand, waar hij met vriendjes fantaseert over een toekomst als profvoetballer. “Vele jaren, ontelbare middagen was het zand ons domein, met doelpalen van gebruikte tonnen dieselolie die wij van de zeevissers kregen. De passie liet ons bijna geloven dat we in San Siro waren.”

De dag dat hij zijn ouderlijk huis verlaat om het grote avontuur aan te gaan, herinnert hij zich als de dag van gisteren. Het verdriet van zijn moeder, het uitzwaaien van z’n vrienden en zijn laatste blik op z’n woonplaats Corigliano ; Gattuso vertrok met tranen in de ogen. Het offer was nodig om zijn droom na te jagen. Rino wilde profvoetballer worden. Op amper twaalfjarige leeftijd verruilt hij de warmte van zijn ouderlijke nest voor een toekomst bij Perugia. Daar valt hij op door zijn uitzonderlijke speelwijze : ongecompliceerd, wars van allerlei trucjes en frivoliteiten. Het is geen stijl die bewondering oogst, maar na verloop van tijd weten kenners zijn arbeid naar waarde te schatten. Gattuso maakt zich onmisbaar voor de balans in het elftal. Op 22 december 1996 maakt hij zijn debuut in de Serie A. Dan gaat het snel. Na twee seizoenen klopt Glasgow Rangers aan.

Hij past uitstekend in de Schotse competitie en treft er soortgenoten, gasten die hun mouwen opstropen en nergens voor terugdeinzen. Niet voor niets beloofde hij de Rangers dat hij ooit terug zou keren in Glasgow, hoewel aan die uitspraak niet al te veel waarde moet gehecht. Gattuso maakte eerder duidelijk graag voor Manchester United te willen spelen. En in een gesprek met La Gazzetta dello Sport liet hij onlangs weten zijn carrière te willen afsluiten bij AC Milan. Die club heeft zijn hart gestolen, zei hij. Alleen na de verloren Champions Leaguefinale in 2005 tegen Liverpool doken er even twijfels op. Gattuso : “Na Istanbul voelde ik me niet gelukkig. Ik had besloten om van omgeving te veranderen. Maar het probleem was niet Milan, het probleem was ik. De club heeft me erbovenop geholpen. Ze lieten me blijken dat ik deel uitmaak van een bijzondere familie.”

Rebelse krachtpatser

Het is een bekend trucje van AC Milan. Ze smeden een evenwichtige familie. Gattuso is de rebelse zoon. Geen intelligente jongen, wel een krachtpatser, immer voorzien van dat gekke baardje. Hij zou zo tussen de Daltons passen – in een voortdurende strijd met stripheld Lucky Luke. Nog passender zou een rol in de tekenfilmserie Wicky de Viking zijn, met Rino als wreedaard. De Schotten noemen hem niet voor niets Braveheart. Het zijn treffende associaties.

On-Italiaans is hij eigenlijk. Gattuso is voor eeuwig verbonden aan de foto die na afloop van de WK-finale werd gemaakt in het Olympisch Stadion van Berlijn. Als een wildeman stond hij daar, slechts gehuld in zijn onderbroek, voor een vak met uitzinnige tifosi. Het beeld wordt gekoesterd in Italië. Gattuso behoort tot het volk. Hij is een gewone jongen. Een boy next door. Na afloop van het gewonnen WK analyseerde hij op geheel eigen wijze de triomftocht van Italië. Het succes van Italië, zo zei hij, was het succes van de arbeiders. “We hebben getoond dat we ballen zo groot als huizen hebben”, aldus Gattuso.

Ruim een jaar na dato spreekt hij genuanceerder over de werldtitel. Hij roemt vooral de ploegdiscipline en bondscoach Marcello Lippi. “Lippi was een maestro. Een groot coach, een groot mens. In onze spelersgroep waren er geen geschreven regels. Maar het was alsof er juist wél regels waren, omdat niemand zijn boekje te buiten ging. Lippi weet hoe je een ploeg moet beheren.” Ook beseft hij : “Geluk is fundamenteel voor succes.”

Het succes maakte een andere persoon van hem. Gattuso veranderde van een cultfiguur in een gefortuneerde glamourboy. Tekenend is de tv-reclame waarin Gattuso met steraanvaller Francesco Totti optreedt. ” Life is now“, zeggen ze namens een telefoonaanbieder. Totti, gewend aan de spotlights, vervult zijn rol duidelijk met meer gemak dan Gattuso. Het is ronduit vermakelijk de ideale schoonzoon samen te zien met de branieschopper. Lucratief zijn die schnabbels zeker, maar het oog moet wennen aan de commerciële Gattuso. Was hij niet de boerenknecht op voetbalschoenen ?

Na het WK sierde hij zelfs de cover van Vanity Fair. Hij is l’uomo perfetto, zo vinden de vrouwen. Succes heeft zijn populariteit angstaanjagend versterkt. Gevraagd of voetbal op hoog niveau zijn karakter heeft veranderd, antwoordt Gattuso : “De benadering is anders, in vele opzichten. Ik denk dat ik verbeterd ben dankzij het voorbeeld van enkele campioni, mensen die ook kampioenen zijn in het gewone leven.” Gattuso koestert een groot respect voor Milan-monument Paolo Maldini, waarvan hij hoopt dat hij zo lang mogelijk blijft spelen, ondanks dat de aanvoerdersband lonkt voor hemzelf. “De aanvoerdersband betekent veel prestige bij Milan”, weet hij. “Aanvoerders van Milan schrijven geschiedenis. Maar ik hoop dat Maldini nog lang blijft. Zolang hij blijft, zal de hiërarchie in onze kleedkamer in orde zijn.”

Maldini geeft op zijn beurt Gattuso een pluim. “Hij is van groot belang voor ons middenveld. Met hem kunnen we druk uitoefenen op de tegenstander.” Het is de vraag of Gattuso, 29 jaar, zijn speelwijze tot diep in de dertig kan doordrijven, zoals veel van zijn voorgangers. Ondenkbaar zou je zeggen, maar bij Milan lijkt niets onmogelijk dankzij het medisch lab van de club. “Om aan de top te raken heb ik mijn hart, ziel en longen moeten geven. Dat zijn drie fundamentele elementen. Niet alleen in voetbal, ook in het leven.”

Dromen van tiramisu

Gattuso is niet van zin om zijn speelwijze aan te passen als zijn lichaam daarom vraagt. Zijn geest aanvaardt dat niet. Hij kan het ook niet. Instinctief kiest hij voor vechtlust. Wordt dat ooit anders ? “Nee”, meent hij zelf. “Ik heb geprobeerd kalm te zijn, maar ik heb die adrenaline nodig. Ik kán niet rustig zijn. Ik wil elk moment intens beleven.” Zijn handelwijze duldt geen toegevingen, net als zijn leefwijze. Van Gattuso wordt vaak gezegd dat hij te dik zou zijn, dat hij de door Milanello voorgeschreven diëten niet al te serieus neemt. Gattuso reageerde met de opmerking dat hij doodongelukkig zou zijn als hij niet dagelijks een stuk vlees en een flink bord pasta naar binnen mocht werken. Milans nummer 8 wil genieten, ook van de Italiaanse keuken. De benadering van Gattuso staat in schril contrast met die van Pippo Inzaghi, die als geen ander leeft voor het calcio. Diens strakke discipline verwondert Gattuso nog elke dag. “Hij is een perfectionist in zijn wedstrijdvoorbereiding. Maar ik word er beroerd van als ik hem elke dag pasta en magere stukjes vlees zie eten, terwijl ik droom van de tiramisu van mijn vrouw.”

Welbeschouwd : Gattuso maakt deel uit van een succesvolle generatie. Niet alleen bij zijn club, ook met het nationale team schreef hij geschiedenis. Zijn optreden in de Champions Leaguefinale van 2007 was zijn derde eindstrijd in vijf jaar. Dat kunnen alleen enkele ploeggenoten bij Milan hem nazeggen. “De successen behoren tot het DNA van deze club”, meent Gattuso. “Toen ik voor het eerst de club betrad, zag ik foto’s van voorgangers als Franco Baresi, Ruud Gullit en Marco van Basten. Zij hebben veel gewonnen. We hebben een mindere fase beleefd, maar de laatste jaren hebben we de club in ere hersteld.” Drie finales in vijf jaar : een prachtreeks. Maar aan de laatste triomf hangt een luchtje. Door calciopoli, het omvangrijke omkoopschandaal in het Italiaanse voetbal, mochten de rossoneri aanvankelijk niet eens deelnemen aan het kampioenenbal. Na hoger beroep liet de UEFA de club alsnog toe tot de voorronde van de Champions League. Het tumult waaide nog volop door op het moment dat Italië de wereldtitel won in Duitsland. Gattuso haalde verontwaardigd zijn schouders op toen hij werd geconfronteerd met de feiten. “Moeten we nóg meer bewijzen ? We zijn wereldkampioen. Wat moeten we nog meer doen ? Naar de maan gaan ? Schandalen zijn er over de hele wereld !” S

door jan-cees butter

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content