31 jaar, ruige baard, slobbertruitje en een short die je eerder op een zonovergoten strand verwacht. Een portret van Stanislas Wawrinka (31), die volgende week op Roland Garros zijn titel verdedigt.
21 januari 2014. Terwijl de avond zijn donkere schaduw over Melbourne werpt, worden de toeschouwers in de Rod Laver Arena meegezogen in een heroïsch duel. Onverwacht. Het is maar een kwartfinale, een fase waarin op grand slams de tennislogica wordt gerespecteerd. Aan de ene kant van het net staat Stanislas Wawrinka, nummer acht van de wereld. Acht keer deelgenomen aan de Australian Open, slechts één keer tot in de kwartfinale geraakt. Stan zal verliezen. Want zijn tegenstander, Novak Djokovic, is het nummer twee op de wereldranglijst én de ongekroonde tenniskoning van Melbourne. Winnaar van de Australian Open in 2008, zijn eerste grandslamtitel, en drie jaar op rij ongeslagen in de Rod Laver Arena. Game, set and match, mister Djokovic, zo zal ook deze avond eindigen.
De 28-jarige Zwitser had bovendien een paar dagen ervoor maar net de tweede ronde overleefd tegen Alejandro Falla, een Colombiaanse nobody, ergens in de top honderd geparkeerd. De statistieken zaten ook tegen. Van de zeventien eerdere ontmoetingen met de Servische tennismachine had hij er slechts twee gewonnen, zijn laatste zege dateerde al van 2006. Ja, het was al twee keer heel close geweest. Het jaar ervoor, ook in Australië, hadden ze elkaar meer dan vijf uur in de ogen gekeken: 12/10 in de vijfde set voor Djokovic. En op de US Open, in september 2013, hadden ze elkaar vier uur het leven zuur gemaakt. Opnieuw vijf sets, met dezelfde winnaar: 6/4 in de beslissende set.
Close, but no cigar. Nole vond altijd wel een manier om te winnen, een gave waarop échte kampioenen een patent hebben. Zeker in de slams, sinds 2004 de exclusieve speeltuin van The Big Four. In mei van dat jaar won de Argentijnse gravelbijter Gaston Gaudio als nummer 44 op de ATP-ranking Roland Garros, het jaar erna was Marat Safin de sterkste in Melbourne, in 2009 verbaasde Juan Martín del Potro op de US Open. Schaarse uitzonderingen. Van de veertig grandslamtitels tussen 2004 en eind 2013 gingen er 37 naar Roger Federer (16), Rafael Nadal (13), Djokovic (6) en Andy Murray (2).
FEDERER EN BOLT
In een tijdperk dat door vier spelers wordt gedomineerd, is Stan gedoemd om te verliezen. En toch is de Australische lucht zwanger van emotie. Vijfde set, nog maar eens. 5/5 wordt 6/6 en 7/7, waarna de underdog zijn servicegame wint. Djokovic werpt een wanhopige blik naar Boris Becker, zijn nieuwe coach. Een paar minuten erna versiert Wawrinka een matchbal. Hij loopt naar de hoek van het terrein en veegt het zweet van het voorhoofd, er verschijnt een vertwijfeld lachje op zijn gezicht. Zou het dan toch? De Serviër pokert en volgt zijn eerste service naar het net. De return is hoog, de volley schijnbaar gemakkelijk. Maar: ‘Out!’ Game, set and match, mister Wawrinka.
De Zwitser heeft zijn moment van verlossing. Net voor hij naar de verplichte persconferentie moet, krijgt hij een sms’je met felicitaties van Federer. Een journalist wil weten of hij deze overwinning verwachtte. ‘Neen.’ Hij had zijn dromen nog niet opgegeven, maar dit was toch een verrassing.
Op de binnenkant van zijn linkerarm valt zijn tattoo op, een flard tekst uit Worstward Ho van de Ierse (toneel)schrijver Samuel Beckett. Ever tried. Ever failed. No matter. Try again. Fail again. Fail better. Woorden van pijn en hoop, die zijn filosofie samenvatten. Hij kende de tekst al lang, maar had ze pas het jaar ervoor op zijn lichaam gezet. ‘De betekenis van die woorden zal nooit veranderen. Ontgoochelingen blijven komen. Want spelers van mijn niveau verliezen bijna elke week.’
Die week in Australië niet. In de halve finale zou hij winnen van Tomás Berdych, in zijn eerste grandslamfinale slaat hij ook de geblesseerde Nadal – eerste op de wereldranglijst – van het veld. ‘Toen ik hier vorig jaar in vijf sets van Novak verloor, had ik voor het eerst het gevoel dat ik dicht bij de top drie (Djokovic, Nadal, Federer, nvdr) stond en dat ik ze ook op een slam kon verslaan. Ook dat komt terug in de tattoo van Beckett: leren uit je nederlagen. Accepteer ze, blijf in jezelf geloven en werk nog harder.’
Wawrinka treedt in Melbourne voorgoed uit de anonimiteit én de schaduw van Roger Federer, die anderhalf jaar eerder op Wimbledon zijn zeventiende grand slam had gewonnen. Stan schuift op naar de derde plaats, FedExpress zakt weg naar stek acht. Eindelijk erkenning, twaalf jaar na zijn debuut in het profcircuit. De tweede beste tennisser van Zwitserland zijn: en dan? Wie is, na Usain Bolt, in Jamaica de beste sprinter?
DE BREUK MET ILHAM
Een jaar nadat hij op zijn zeventiende prof was geworden (2002) won Wawrinka het juniorentoernooi van Roland Garros, een paar weken erna pakte Federer in Wimbledon zijn eerste grandslamtitel. De Zwitserse Meester won en bleef winnen. Toen Stan in mei 2008 voor het eerst in de top tien dook, stond Federers grandslamteller al op twaalf. Een paar maanden later pakten de twee Zwitsers in Peking het olympisch goud in het dubbeltoernooi. Wawrinka en Federer, de Robin en Batman van het tenniscircuit.
Hij zou nooit meer uit de top dertig verdwijnen, maar de succesjes waren schaars. Toen hij in de zomer van 2010 naar de All England Lawn Tennis and Croquet Club in Wimbledon vertrok, had hij twee ATP-toernooien gewonnen: de Croatia Open (2006, opgave Djokovic) en de Casablanca Open (2010) tegen de Roemeense nobody Victor Hanescu. Meer niet. Maar het jaar ervoor had hij de Britse chouchou Andy Murray op Wimbledon tot vijf lange sets gedwongen. Nu, in 2010, zou hij beter doen.
De loting was een meevaller. Openen tegen Denis Istomin, een tennisspelertje (ATP 70) dat opgroeide in de steppes van Oezbekistan, en een gemakkelijk parcours tot aan de kwartfinale, waar Federer zou wachten. Maar Istomin bleek al een brug te ver. Wawrinka verloor, zijn carrière leek op drift.
Vijf dagen erna kreeg Dimitri Zavialoff, die hem op zijn achtste begon te coachen, de wacht aangezegd. Ze hadden zeventien jaar samengewerkt en Zavialoff was een goede vriend geworden van zijn vader, een Duitser van wie de roots op de grens tussen Polen en het voormalige Tsjechoslovakije liggen. Wolfram Wawrinka en zijn Zwitserse vrouw Isabelle, die op hun boerderij (Ferme du Château) in Saint-Barthélemy kinderen met leermoeilijkheden of drug- en alcoholverslaafden naar een betere toekomst begeleiden, waren allerminst gelukkig met de keuze van hun zoon.
Niet voor het laatst, want geen drie maanden later breekt Wawrinka na tien maanden huwelijk ook met Ilham Vuilloud, een tv-presentatrice én ex-fotomodel, met wie hij een zeven maanden oud dochtertje (Alexia) heeft. ‘Toen Stan op 20 september van de Daviscup in Kazachstan terugkeerde, heeft hij eventjes met zijn dochter gespeeld. Toen hij haar in bed had gelegd, zei hij dat er andere prioriteiten waren. Hij pakte zijn valiezen en vertrok’, vertelde ze aan Blick.
Ze was gebroken. ‘Hij was onherkenbaar en sprak alleen nog over tennis. Hij had, zo zei hij, maar vijf jaar meer om een impact te hebben. Een gezinsleven stond dat in de weg.’ De weinig spraakzame tennisser, die heel actief is op sociale media, reageerde op Twitter heel koel. ‘Ik voel me schitterend en kijk uit naar het volgende seizoen.’
MAGNUS NORMAN
Hij had zijn lot in handen gelegd van Peter Lundgren, een Zwitser die eerder aan een overjaarse roadie van een metalband deed denken. Maar: Lundgren had Marcelo Rios naar de top tien geloodst, zat als coach in de players box van Federer toen hij in 2003 zijn eerste Wimbledontitel won, en leidde Marat Safin naar de grandslamkroon in Australië.
Lundgren zet Wawrinka meteen op het winnende spoor. Na amper een paar weken wint hij op de US Open van Murray en ook de eerste maanden van 2011 verlopen voorspoedig. Winst op de Chennai Open tegen Xavier Malisse, kwartfinale in Melbourne, en in Parijs buigt hij een achterstand van twee sets tegen publiekslieveling Jo-Wilfried Tsonga om in winst. Hij schuift op naar de veertiende plaats, maar wanneer hij in de tweede ronde van de US Open verliest van qualifierDonaldYoung, valt het doek over het nieuwe partnership.
Hij lijmt de brokken met Ilham, laat de naam van zijn dochter op zijn hand tatoeëren en gaat opnieuw in Saint-Barthélemy wonen. De zoektocht naar een nieuwe coach duurt anderhalf jaar, pas in mei 2013 kan hij Magnus Norman overtuigen. (zie kaderstukje) ‘Magnus heeft de voorbije jaren veel goede spelers afgewimpeld, maar na een jaar aandringen wilde hij toch met mij samenwerken.’
Een week erna wint Wawrinka in Portugal zijn eerste toernooi in twee jaar, in Madrid beukt hij zich op gravel voorbij Tsonga en Berdych naar de finale. Hij verliest, maar er kan toch een grapje van af. ‘Magnus, ik weet niet of je goed bent of gewoon geluk hebt. We zullen zien.’ Norman lacht en beseft: dit is een speler die, ook na een nederlaag, goed in zijn vel zit. Ever tried. Ever failed. No matter. Try again. Fail again. Fail better.
RELLETJE MET MIRKA
Wawrinka’s zege in Melbourne 2014 was ook het eerste grote succes van Norman, door de andere teamleden de tennisfluisteraar genoemd. De fysiektrainer, Pierre Paganini, spijkerde het voetenwerk bij, Norman vond dat hij de bal iets meer spin moest meegeven en met de forehand de risico’s moest beperken. En: hij kroop in het hoofd van de Zwitser. ‘Hij verspeelde te veel energie aan zaken waar hij niets aan kon veranderen: toeschouwers, tegenstander, zon, wind…’
Op het einde van het seizoen, een week nadat Mirka Vavrinec – mevrouw Federer – hem op de ATP World Tour Finals nog een klein kind had genoemd, wint hij aan de zijde van The Swiss Maestro de Daviscupfinale tegen Frankrijk. Hij sluit het seizoen af op een vierde plaats, 2015 moet nóg beter worden.
Wawrinka verlengt zijn titel in Chennai, maar op de Australian Open krijgt hij van Djokovic in de vijfde set een 6/0 aangesmeerd en dendert naar plaats negen. Hij wint nog in Rotterdam, maar begint dan aan een ellendige reeks verliesmatchen tegen Sergiy Stakhovsky, Robin Haase, Adrian Mannarino, Grigor Dimitrov (2 keer), Federico Delbonis en… Roger Federer.
In de aanloop naar Roland Garros neemt hij opnieuw een belangrijke beslissing: hij gaat scheiden. ‘Ik had het geluk om samen met Ilham een mooie dochter op de wereld te zetten. We hebben geprobeerd om allemaal samen te leven en mijn professionele carrière met een gezinsleven te verzoenen, maar dat is niet meer mogelijk’, klinkt het op… Facebook. Een paar weken erna, op Wimbledon, zit de Kroatische tiener Donna Vekic op Wimbledon in zijn players box…
Nooit eerder vertrok Stan met zo veel twijfels naar Roland Garros, maar hij zal er een indrukwekkend parcours neerzetten. De Franse hoop Gilles Simon wordt vernederd, Federer – opnieuw nummer twee – wordt in drie sets weggeveegd, Tsonga in vier sets en in de finale domineert hij ook Djokovic, De Onaantastbare. ‘Een magische overwinning’, vindt John McEnroe. ‘Onwrikbaar op de baseline, zelfs tegen Djokovic, zijn forehands langs de lijn waren adembenemend. En: Stan heeft de beste eenhandige backhand uit de tennisgeschiedenis, een perfecte combinatie van spin en snelheid. He’s a real champion!’
Een kampioen, maar anders dan de anderen. De pezige souplesse van Djokovic, de afgetekende spierbundels van Nadal, de bonkige benen van Murray, het gracieuze flegma van Federer. En Wawrinka? Geen stijl op te plakken. Wanneer hij op het veld stapt, vaak nog met restjes zonnecrème op het gezicht, lijkt hij eerder op een verkoper in een doe-het-zelfzaak. Ruwe baard, slobbertruitje en een geruite short, alsof hij op een beachparty wordt verwacht. Hij kon erom lachen tijdens de persconferentie, waar hij zijn short op tafel drapeerde. ‘Het komt in het museum van Roland Garros en zal vanaf nu elke dag te zien zijn. Iedereen spreekt over mijn shorts. Ik vind ze mooi. Maar blijkbaar ben ik de enige.’ Hij lacht luidop en verdwijnt.
DOOR CHRIS TETAERT – FOTO’S BELGAIMAGE
‘Iedereen spreekt over mijn shorts. Ik vind ze mooi. Maar blijkbaar ben ik de enige.’ STANISLAS WAWRINKA
