In 2009 verdween met Energie Cottbus de laatste voormalige Oost-Duitse voetbalclub uit de Bundesliga. Volgend weekend begint RB Leipzig als competitieleider in tweede klasse aan zijn missie: de poort naar het voetbalwalhalla openbreken. Portret van een gecontesteerde club.
‘Het gaat over meer dan maar een paar enkelingen, de hele nátie haat onze club’, vertelde Terrence Boyd, Amerikaans international, vorig jaar in The Guardian. Die natie is Duitsland, de club is zijn team: RB Leipzig. De reden voor de haat? Waar die twee letters – RB – voor staan: Red Bull, het energiedrankenconcern van de Oostenrijkse miljardair DietrichMateschitz.
‘Het is te gek voor woorden wat we de voorbije jaren hebben meegemaakt. Wanneer we op verplaatsing spelen, worden we geregeld midden in de nacht wakker omdat er ‘supporters’ van de thuisploeg aan ons hotel urenlang ‘Fuck Red Bull!’ staan te schreeuwen.’
De 24-jarige aanvaller, een jaar na de Duitse eenmaking geboren als zoon van een Duitse moeder en een Amerikaanse militair die tijdens de Koude Oorlog in Duitsland was gestationeerd, werd opgeleid bij Hertha Berlijn en Borussia Dortmund en belandde in de zomer van 2014 in Leipzig. ‘Wat ons overkomt, tart alle grenzen van het fatsoen. Week na week.’
Zoals vorig seizoen, toen de club op bezoek moest bij Erzgebirge Aue, in de jaren vijftig als SC Wismut Karl-Marx-Stadt drievoudig kampioen van de DDR-Oberliga. De twee clubs zijn buren in de deelstaat Saksen, maar de competitiewedstrijd in de tweede Bundesliga was eens te meer… geanimeerd. ‘We werden vergeleken met nazi’s’, zegt Boyd, verwijzend naar de tekst op een reuzengroot spandoek in het Sparkassen-Erzgebirgsstadion: Als er een Oostenrijker belt, dan volgen jullie hem blindelings. Ieder kind weet hoe dat is geëindigd. Jullie zouden goede nazi’s geweest zijn.
Fuschl am See, het hoofdkwartier van Red Bull, ligt op een uurtje rijden van Braunau am Inn, het geboortestadje van Adolf Hitler. Nóg een bron van ‘inspiratie’ voor de ultra’s van Aue, die in hun vak een levensgrote poster van Red Bulleigenaar Mateschitz in nazi-uniform hadden opgehangen. Aue, dat op het einde van het seizoen zou degraderen, kreeg een boete van 35.000 euro en moest een jaar lang twee vakken in zijn stadion sluiten. ‘Een milde straf.’
PROJECT VAN ACHT JAAR
Flashback naar juni 2009, wanneer Red Bull zijn oog laat vallen op de licentie van SSV Markranstädt, een nietig clubje uit Leipzig dat op het vijfde niveau (Oberliga Süd) voetbalt. Mateschitz, de Oostenrijkse zakenman die het energiedrankenconcern midden de jaren tachtig met een Thaise partner oprichtte, verandert het logo en de clubkleuren, maar moet inbinden wanneer hij de club in Red Bull Leipzig wil herdopen. Hij is verbaasd.
De Oostenrijkse miljardair bouwt met zijn bedrijf in de hele wereld aan een stal van Red Bullclubs: FC Red Bull Salzburg (2005, ex-Austria, -Casino en -Wüstenrot), New York Red Bulls (2006, ex-MetroStars), Red Bull Brasil (2007, nieuw) en Red Bull Ghana (2008, nieuw, twee jaar geleden opgeslorpt door de Ghanese voetbalacademie van Feyenoord).
Leipzig, na Dresden de tweede grootste stad van Saksen, is zijn eerste project in een land dat voetbal ademt. Een historische plaats ook. De Deutscher Fussball-Bund werd er in 1900 opgericht, drie jaar erna pakte VfB Leipzig de eerste Duitse landstitel, de rivaliteit tussen Chemie en Lokomotive Leipzig had de stad jarenlang in haar greep gehouden. De twee traditieclubs waren op dat moment weggedeemsterd, Mateschitz zou met een nieuwe club het voetbalvacuüm in de stad opvullen. Zijn missie in Leipzig was zonneklaar: van de vijfde afdeling promoveren naar de Bundesliga. ‘Dat moet binnen de acht jaar lukken.’
Een knap staaltje branding. In plaats van te betalen voor een logo op de helm van een BMX-renner organiseert Red Bull zelf races. In plaats van de parachute van Felix Baumgartner te sponsoren was de Salzburger hoofdrolspeler in het project Red Bull Stratos en dook hij in oktober 2012 meer dan 39 kilometer naar beneden. In plaats van een voetbalclub te sponsoren probeert Red Bull uit de krochten van het voetbal op te klimmen naar het walhalla. Maar het mag niet…
Red Bull wordt RasenBallsport Leipzig, maar geen enkele voetbalfan die die naam – letterlijk ‘grasbalsport’ – serieus neemt. Een handigheidje om de statuten van de Duitse liga te omzeilen, die bepalen dat een clubnaam en -logo geen enkele commerciële connotatie mogen hebben en dat de meerderheid van de stemmen (50+1-regel) in handen moet zijn van de moedervereniging, waardoor de supportersinspraak in het DNA van de Duitse clubs gebakken zit.
Bijna niemand die er op dat moment aanstoot aan neemt, RB voetbalt uiteindelijk maar in vijfde afdeling. Tino Vogel, de zoon van de Oost-Duitse voetballegende Eberhard, loodst de club meteen naar de titel in de Regionalliga Nord. En wordt bedankt… In de zomer van 2010 verhuist RB van het kleine Stadion am Bad in Markranstädt naar het Zentralstadion (44.000 plaatsen) van eigenaar Michael Kölmel, de man die Mateschitz (officieus) naar Leipzig lokte. De Oostenrijke miljardair is gul en koopt de naamrechten (tot 2040!) van het stadion, dat in Red Bull Arena wordt herdoopt.
Op vraag van het Sächsischer Fussball-Verband, de voetbalbond van de deelstaat die vreest voor een migratie van jonge talenten, neemt de club vier jeugdteams van FC Sachsen Leipzig over en investeert 35 miljoen euro in de bouw van een nieuwe academie aan de rand van het Leipziger Auwald.
NAAR DE TWEEDE BUNDESLIGA
Het sportief plan ontvouwt zich trager dan verwacht. Trainers volgen elkaar in snel tempo op, de club grijpt in de Regionalliga Nord twee seizoenen na mekaar naast promotie én choqueert in juni 2012 wanneer ze Ralf Rangnick als sportief directeur aanstelt. Een grote naam. Met VfB Stuttgart winnaar van de UEFA Intertoto Cup, kampioen in de tweede Bundesliga (2002) met Hannover 96 en met Schalke 04 winnaar van de DFB-Pokal en -Supercup (2011). Maar: op het moment van zijn aanstelling in Leipzig is hij ook al sportief directeur bij Red Bull Salzburg, een duobaan die hij zal aanhouden.
Door een hertekening van het voetballandschap, met twee extra Regionalliga’s, lijkt promotie nóg moeilijker te worden, maar onder de nieuwe trainer Alexander Zorniger domineren Die Roten Bullen de Regionalliga Nordost, waarin ze 14 punten meer hebben dan FC Carl Zeiss Jena. In een dubbele testwedstrijd tegen Sportfreunde Lotte (kampioen Regionalliga West) trappen ze voor 30.104 toeschouwers (een record in vierde klasse) de deur naar de Dritte Liga open.
Het seizoen erna volgt een nieuw record, wanneer Red Bull zich in mei 2014 voor 42.173 (!) toeschouwers tegen FC Saarbrücken van promotie naar de tweede Bundesliga verzekert. Een maand ervoor heeft Mateschitz voor het eerst – bijna vijf jaar na de stichting – een thuiswedstrijd bijgewoond. Hij is trots. Voor het eerst sinds 1998 heeft Leipzig weer een team in de tweede klasse.
Maar het protest tegen de club wordt steeds harder en gemener. Bestuursleden van de fanclubs krijgen bijna dagelijks e-mails of dreigbrieven, met de ‘goede raad’ om hun ploeg op verplaatsing niet meer te steunen. De spelersbus wordt geregeld met stenen bekogeld, vorig jaar in maart raasden fans van de Karlsruher SC een paar uur voor de wedstrijd als gekken door de lobby van het spelershotel.
‘Gelukkig waren alle spelers op hun kamer’, reageerde Rangnick. Tijdens de wedstrijd zongen de plaatselijke fans negentig minuten met een chirurgisch masker op het gezicht, alsof de spelers van RB een besmettelijke ziekte hadden. Peter Neururer, ex-coach van Bochum, laat zich ook horen. ‘Wat Red Bull met ons voetbal doet, maakt me kotsmisselijk.’
Technisch gesproken overtreedt RB de 50+1-regel niet, maar het neemt op zijn minst een loopje met de ziel ervan. Van bij het ontstaan in 2009 mocht iedereen lid worden, maar de club behield het recht om aanvragen zonder enige uitleg te weigeren. In 2013 had ze… 11 geregistreerde leden (werknemers van Red Bull), die jaarlijks 800 euro en een eenmalige registratiekost van 100 euro betalen. 11Freunde, Magazin für Fussballkultur, begon een harde strijd tegen de club. ‘De 50+1-regel wordt op een schandalige en flagrante manier geschonden.’
Toen de liga ermee dreigde de licentie voor de tweede Bundesliga in te trekken, steeg dat aantal naar 300. Ter vergelijking: Bayern München heeft plusminus 250.000 leden, die tussen de 30 en 60 euro per jaar betalen. Union Berlin, de tweede Oost-Duitse club in de tweede klasse, heeft iets meer dan 12.000 leden en is de antipode van de concurrent uit Leipzig.
Union, gesticht in 1966, is tot ver buiten Berlijn het schoolvoorbeeld van fanbetrokkenheid. Toen de club in 2005 haar licentie dreigde te verliezen, verkochten de supporters hun bloed en doneerden het aan de club. Drie jaar na Bluten für Union, nadat het uitgeleefde Stadion An der Alten Försterei werd afgekeurd, stroopten meer dan 2500 supporters gedurende 13 maanden de mouwen op en bouwden ze drie nieuwe tribunes. Tijdens het WK in 2014 werd het stadion tot WM Wohnzimmer omgetoverd, inclusief verlichting, retrobehangpapier, televisiescherm en 750 sofa’s, goed voor 3000 plaatsen.
In 2011, tijdens de zoektocht naar nieuwe investeerders, verscheen in Duitse kranten een advertentie, waarop Unionsupporters een blikje Red Bull pletten, met daaronder de slogan: ‘We verkopen onze ziel, maar niet aan iedereen’. Een oefenwedstrijd werd in laatste instantie geannuleerd, VfB Stuttgart en de 1. FC Nürnberg volgden het voorbeeld.
Toen de twee clubs elkaar in september voor het eerst ontmoetten, na een zomer waarin Mateschitz 12 miljoen euro in nieuwe spelers had geïnvesteerd, steunde het management van Union het massale supportersprotest. ‘De voetbalcultuur in Leipzig is gestorven, Union is springlevend.’ Aan de poorten van het stadion werden zwarte plastic poncho’s uitgedeeld, de anders rood-witte tribunes kleurden voor het eerst gitzwart. De eerste vijftien minuten bleef het muisstil. ‘Onze tegenstander van vandaag belichaamt alles wat we bij Union niet willen. Een marketingproduct, spelers met eurotekens in de ogen en gebrainwashte supporters, die nog nooit van inspraak voor fans hebben gehoord.’ Union won met 2-1, de strijdkreet ‘Eisern Union’ werd massaal meegebruld.
WITTE OLIFANT
Traditionalisten blijven een kruistocht tegen de club voeren. Zoals bijvoorbeeld 11Freunde, dat in maart 2014 met het coververhaal Der Grosse Red Bull BLUFF uitpakte. Het clublogo werd ‘licht’ aangepast, de letters RB vervangen door 100 % PLASTIK. Maar, zegt Red Bullsupporter/blogger Matthias Kiessling in Die Welt: ‘De 50+1-regel is ook door andere clubs uitgehold. Personen of bedrijven die de club gedurende minstens 20 jaar steunen, mogen wel een meerderheidsaandeel hebben. En daar hebben Bayer 04 Leverkusen – eigendom van het farmaceutisch concern Bayer – en VfL Wolfsburg (Volkswagen) ook van geprofiteerd.
‘En: officieel heeft hij slechts 49 % van de clubaandelen in zijn bezit, maar iedereen weet dat alleen de miljoenen van Dietmar Hopp (eigenaar van het computerbedrijf SAP, nvdr) de spectaculaire opgang verklaren van TSG 1899 Hoffenheim. Hetzelfde verhaal bij FC Ingolstadt 04, waar meer dan de helft van de bestuursleden en directeurs een job bij Audi heeft. De regel waar zo veel om te doen is, is niet meer dan een witte olifant.’
Maar zelfs in eigen ‘huis’ is niet iedereen onverdeeld gelukkig met het succes van competitieleider Leipzig. Die Rasenballisten, een niet erkende supportersclub, verzetten zich zelfs openlijk tegen de commercialisering. ‘Er zijn in die zes jaar heel wat positieve zaken gerealiseerd, zoals het jeugdcentrum, maar er zijn heel wat fans die er moeite mee hebben om zich met een commercieel product te vereenzelvigen. Wij komen op voor het voetbal, voor Leipzig en voor een echte fancultuur, niet voor een merknaam.’
Óp het veld scoort RB wél. Vorig seizoen, het eerste in tweede klasse, finishten Die Roten Bullen als vijfde, waarna interim-coach Achim Beierlorzer werd vervangen door sportief directeur Ralf Rangnick, die na vier seizoenen in een kantoortje opnieuw op het veld wilde staan. Massimo Bruno verkaste van Salzburg naar Leipzig, maar zit meer op de bank dan hem lief is. Ook de ploeg startte aarzelend, maar groeide in het seizoen en ging de winterstop in als leider – de eerste twee promoveren rechtstreeks -, met drie punten voorsprong op SC Freiburg en acht op de 1. FC Nürnberg. RB, baken van hoop in het voormalig Oost-Duitsland, tweewekelijks bijna 30.000 fans in de Red Bull Arena, de Bundesliga wenkt.
DOOR CHRIS TETAERT – FOTO GETTY
In mei 2014 promoveerde Red Bull Leipzig voor 42.173 (!) toeschouwers naar de tweede Bundesliga.
