Tien jaar geleden, op 9 juli 2006, speelde Zinédine Zidane zijn laatste wedstrijd. Het Franse voetbalgenie beëindigde zijn carrière met een actie die bij iedereen op het netvlies gebrand staat.

Een schuwe groet, het hoofd naar beneden en een ontwijkende blik. Tot daar niets abnormaals voor Zinédine Zidane. Maar de grote ster en spelverdeler van de Franse nationale ploeg staat de dag na de finale met lege handen en met een zwaar gemoed op de Place de la Concorde. Het is een vreemd gevoel voor het grote idool dat door het hele Franse volk toegejuicht wordt. Zizou, zoals ze hem liefkozend noemen, is er misschien wel schuldig aan dat zijn land in Berlijn de wereldtitel misliep in de finale tegen Italië. Een gevolg van zijn nu al beruchte kopstoot tegen de borst van Marco Materazzi. Zidane geniet nochtans de zeldzame vergiffenis die alleen de allergrootsten te beurt valt.

De Franse nationale ploeg is zopas door Jacques Chirac ontvangen op het Elysée. De president richt zich in de eerste plaats tot de kapitein. ‘Beste Zinédine Zidane, wat ik u wil zeggen op dit heel intense moment, misschien een bijzonder moeilijk moment in uw carrière, is dat de hele natie u steunt, u respecteert, u bewondert.’ In naam van Frankrijk verwoordt Chirac een gevoel dat algemeen heerst: een gevoel van onverhoopt begrip en vergiffenis voor een dwaze daad, een gevoel dat, zelfs al is het gericht tot de meest controversiële man van het ogenblik, alleen maar met voorzichtigheid, tact en zachtheid uitgesproken kan worden.

Het is alsof het idool met evenveel gratie behandeld moet worden als waarmee hij zelf de bal behandelde. Het is alsof hij vergeven werd voor zijn fout nog vóór hij ze beging, naar het beeld van een man die hoop geeft, niet het beeld van een verwend kind dat overal mee wegkomt. Frankrijk beseft immers maar al te goed dat het zijn successen niet zou behaald hebben zonder zijn maestro. Er bestaat geen perfecte legende, geen verhaal waarin alles lukt en niets fout loopt. Ook de dapperste en meest verheven Griekse held Achilles had zijn hiel. Een halfgod wordt aanbeden, maar blijft ook menselijk kwetsbaar.

TERUGKEER VAN DE MESSIAS

Een rampzalig WK 2002 en een ook al heel mager EK 2004 dwingt het grootste deel van de Franse wereldkampioenen van 1998 om afscheid te nemen als international. Alleen in zijn witte villa in Madrid knaagt het echter bij Zinédine Zidane. Hij weet dat hij nog veel in zijn mars heeft en zijn land nog kan dienen, maar hij beseft ook dat mirakels niet eeuwig blijven duren. Daarom kondigt de Messias een jaar voor het drama zijn terugkeer aan.

Samen met Claude Makelele, Lilian Thuram en Patrick Vieira trekt hij op 17 augustus 2005 voor de wedstrijd tegen Ivoorkust opnieuw het shirt van les Bleus aan. Heel symbolisch gebeurt dit dag op dag elf jaar na zijn eerste wedstrijd voor Frankrijk, waarin hij meteen twee keer scoorde. De Fransen verslaan Ivoorkust met 3-0, onder meer dankzij een doelpunt van het nummer 10. Voor bondscoach Raymond Domenech is de comeback van enkele oud-wereldkampioenen een zegen en hij bombardeert Zinédine Zidane tot kapitein. Die keuze doet hier en daar de wenkbrauwen fronsen, want Zizou is niet meteen een grote prater. Desondanks heeft hij een geweldige uitstraling, het charisma van de stille.

Na een wisselvallige kwalificatieronde komt Frankrijk in Duitsland aan met meer twijfels dan zekerheden. Op vraag van Zidane posteert Domenech Fabien Barthez opnieuw in doel, ten nadele van Grégory Coupet. De doelman van Olympique Lyon voelt zich bedrogen en verlaat eerst de stage maar bedenkt zich dan toch. De Franse pers smult ervan. Het scepticisme is groot en de prestaties van de nationale ploeg en van Zidane worden met argusogen bekeken.

De eerste wedstrijden op het WK versterken dat klimaat alleen maar. Frankrijk blijft steken op twee gelijke spelen, 0-0 tegen Zwitserland, 1-1 tegen Zuid-Korea. Jean-Alain Boumsong, bankzitter op het WK, getuigt: ‘Er heerste onzekerheid in de groep en dat was duidelijk te merken in die eerste twee groepswedstrijden. Het ontbrak ons aan zelfvertrouwen.’ Frankrijk, zonder de geschorste Zidane (twee keer geel), moet in de derde wedstrijd Togo verslaan met twee doelpunten verschil om zich voor de knock-outfase te kwalificeren. ‘We waren echt bang dat we eruit lagen’, zegt Boumsong. ‘We waren bang om de toorn van het Franse volk op onze hals te halen. Zelfs bij leiders als Thuram en Zidane voelde je de twijfel.’

PENSIOEN VAN DE FUORICLASSE

Voor Zidane dreigt het afscheid, het definitieve afscheid ditmaal. Zijn wedstrijd tegen Zuid-Korea zou wel eens zijn laatste voor Frankrijk geweest kunnen zijn. De kapitein, die 34 wordt nota bene op de dag van de wedstrijd tegen Togo, spreekt zijn troepen toe. Een uitschakeling in de eerste ronde is uit den boze. Boumsong: ‘Hij deed meer dan anders. Hij was meer aanwezig in de groep, sprak meer met de andere spelers, motiveerde hen meer. Hij wilde echt niet dat het daar eindigde.’

Dat gebeurt niet. Frankrijk verslaat Togo met 2-0 en plaatst zich voor de achtste finales, tegen Spanje. De Franse pers vraagt zich af of Domenech zijn kapitein wel moet opstellen, terwijl de Spaanse sportkrant Marca schrijft: ‘Jubilarémos a Zidane’, we sturen Zidane op pensioen. Een zware vergissing. Zizou schittert tegen Spanje, zet Carles Puyol met een dribbel voor schut en maakt de derde Franse goal. Eindstand 3-1. ‘Hij was echt geprikkeld door wat hij in de Spaanse media las’, vertelt Boumsong. ‘Na de wedstrijd danste hij op tafel als een gek. Zoiets heb ik zelden van hem gezien. Die wedstrijd leverde nogmaals het bewijs dat goede prestaties sterk afhangen van hoe iemand zich mentaal voelt, zelfs voor een speler met zoveel klasse als Zidane.’

In de documentaire Zidane, dernier acte zegt Jean-Michel Larqué daarover het volgende: ‘Dat is wat kunstenaars, balartiesten onderscheidt van grote spelers. Grote spelers vervullen hun rol tot in de perfectie, artiesten creëren.’ Zidanes doek was al geschilderd vooraleer de vorm aan te nemen van een fresco en uiteindelijk uit te groeien tot een mythe. De kunstenaar kiest de arena van Frankfurt uit voor zijn meesterwerk. En uiteraard kan dat alleen maar tegen een mythische tegenstander, Brazilië.

Boumsong verwondert er zich nog steeds over: ‘Zidane was zo rustig, zo sereen. Het was alsof hij de wedstrijd vooraf in zijn hoofd al gespeeld had. Op het terrein verbeterde hij alleen nog een beetje de details, alsof hij optimaliseerde wat hij al gecreëerd had.’ Professeur Zidane schakelt Brazilië uit in alle eenvoud. In de meest fascinerende wedstrijd van zijn carrière legt hij pure magie op de grasmat. Ze geeft hem definitief de eretitel die hem het best omschrijft: fuoriclasse, een speler buiten categorie.

KOPSTOOT VAN DE WITTE ENGEL

Na Brazilië moet ook Portugal eraan geloven. Zidane kan zijn legende voltooien in de finale tegen eeuwige rivaal Italië. Zeven minuten volstaan daarvoor. ‘L’ange blanc‘, de witte engel, zoals L’Equipe na de wedstrijd tegen Brazilië titelde, verschalkt Gianluigi Buffon met een panenka en opent de score. Twaalf minuten later scoort Marco Materazzi met het hoofd de gelijkmaker na een hoekschop van Andrea Pirlo.

De twee ploegen beletten elkaar verder het voetballen. In de 107e minuut zorgt Zizou voor het laatste technische hoogstandje van zijn carrière. Materazzi zijgt neer op de grond. De Argentijnse scheidsrechter Horacio Elizondo raadpleegt de vierde scheidsrechter en beëindigt vroegtijdig de carrière van Zinédine Zidane. Italië wordt wereldkampioen na strafschoppen.

De kopstoot slaat bij alle voetballiefhebbers in als een donderslag. ‘We konden alles verwachten, behalve dat’, zucht Boumsong. ‘Toen we terugkeerden in het hotel, waren we in shock. Toen we onze familie aan de lijn kregen en zij ons vertelden wat ze gezien hadden op televisie, begrepen we het pas. We hadden de beelden voordien nog niet gezien.’

Nadat Materazzi Zidane vast had bij zijn truitje, draait die zich om: ‘Als je echt mijn truitje wil, dan geef ik je dat wel na de wedstrijd.’ Een plagerij waarop de Italiaanse verdediger Zidane beledigt. ‘Ik verkies jouw zuster, de hoer’, antwoordt hij naar verluidt. Het is een provocatie te veel voor de Fransman die Materazzi een kopstoot verkoopt tegen zijn borstkas. Een dwaze scène, maar ook weer niet helemaal onverwacht. In 2000 mist Zidane de Gouden Bal vanwege eenzelfde beweging bij Juventus en in 1998 krijgt hij op het WK in eigen land rood voor natrappen in de wedstrijd tegen Saoedi-Arabië.

Dankzij zijn Italiaanse verleden weet Zizou nochtans waaraan hij zich mag verwachten. ‘Laten we rustig blijven en niet ingaan op provocaties’, zegt hij nog tegen zijn ploegmaats voor ze het veld opstappen. Diezelfde ploegmaats vallen hem ook niet massaal aan na de kopstoot. ‘Dat heeft niet veel veranderd’, aldus Willy Sagnol. ‘Zijn carrière eindigt met de finale van een WK en dit voorval neemt niets van zijn verdienste weg. We moeten hem zelfs bedanken dat hij terugkeerde bij de nationale ploeg, want zonder hem zouden we die finale nooit bereikt hebben.’

Die uitspraak stemt niet overeen met wat Raymond Domenech schrijft in zijn autobiografie Tout Seul. ‘Langzaam begon ik in mijn handen te klappen […] Mijn applaus werd niet spontaan gevolgd. De spelers konden het niet. Ik moest aandringen. Sommigen waren echt kwaad op hun kapitein, ook al gaf niemand die boosheid openlijk toe.’ Niet dat Zidane dat nodig had om te beseffen dat hij voor de ogen van de hele wereld zijn carrière in mineur had afgesloten.

STERFELIJKHEID VAN DE HELD

Boumsong herinnert zich een diep gekwetst man. ‘Ik zie het beeld van Zidane tijdens onze terugreis naar Parijs nog voor me: achteraan in het vliegtuig, volledig teruggetrokken in zichzelf als een kind dat zich verstopt in zijn kopkussen. Hij sliep, maar hij sliep niet echt. Het was de slaap van iemand die al veel uren niet meer geslapen had, van iemand die zo’n dwaasheid niet had begaan, had hij de wedstrijd opnieuw kunnen spelen. Maar hij sprak er niet over, met niemand.’

De last is zo zwaar om dragen dat het vier dagen duurt voor Zidane zich er publiekelijk over uitspreekt, waarna hij weer een jaar zwijgt. ‘Hij heeft me heel persoonlijk beledigd’, klinkt het voor de micro’s van TF1 en Canal +, ‘mijn moeder en mijn zuster beledigd. Ik had liever een klap in mijn gezicht gekregen dan dat te moeten horen. Het waren woorden die me raakten in het diepst van mijn bestaan.’ De held wordt weer sterfelijk. Hij excuseert zich, maar heeft geen spijt.

Tien jaar later is Frankrijk nog altijd op zoek naar zijn opvolger tussen de kinderen die hij eerst in verrukking bracht maar nadien choqueerde. ‘Ik kan niet met zekerheid zeggen dat wat voorgevallen is het einde van de wedstrijd beïnvloedde. Je moet de zaken aanvaarden zoals ze zijn. Als het zo gebeurde, dan is het omdat het zo voorbestemd was.’ Een legende is het mooist wanneer ze niet perfect is.

DOOR NICOLAS TAIANA – FOTO’S BELGAIMAGE

‘Mijn applaus werd niet spontaan gevolgd. De spelers konden het niet. Sommigen waren echt kwaad op Zidane.’ RAYMOND DOMENECH

‘Ik zie het beeld van Zidane nog voor me: achteraan in het vliegtuig, volledig teruggetrokken in zichzelf als een kind dat zich verstopt in zijn kopkussen.’ JEAN-ALAIN BOUMSONG

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content