Zet het ANC Julius Malema, de machtige voorzitter van zijn jeugdliga, binnenkort buitenspel?
Posters met het hoofd van president Jacob Zuma erop gingen in tweeën, vlaggen van het regerende Afrikaans Nationaal Congres (ANC) werden verbrand: even leek het deze week alsof de Arabische Lente was overgeslagen op Zuid-Afrika. Protesten van de jongerenbeweging van het ANC leidden hoe dan ook tot een slagveld. En dit was pas het begin. Zuma is krap twee jaar president van Zuid-Afrika, maar de strijd om zijn opvolging is met gooi-en-smijtwerk in de straten van Johannesburg alweer losgebarsten.
Op papier protesteren de jongeren tegen het disciplineringsproces dat het ANC is begonnen tegen Julius Malema, de voorzitter van de ANC-jeugdliga. Malema zou het ANC in diskrediet hebben gebracht door op te roepen tot een regimewissel in het bevriende buurland Botswana. De president van dat relatief welvarende land zou volgens de stokebrand van het ANC heulen met ‘westerse imperialisten’.
De meeste Zuid-Afrikanen keken van Malema’s laatste uithaal eigenlijk nauwelijks op. Ze zijn van hem wel wat gewend. Maar omdat Malema vorig jaar ook al door de tuchtraad van het ANC op de vingers werd getikt, loopt hij deze keer het risico geschorst te worden als partijlid. En dat zou president Zuma, die vecht voor zijn politieke leven, niet slecht uitkomen.
In 2007 nam Zuma na een smerige strijd het ANC-leiderschap over van toenmalig president Thabo Mbeki. Een jaar later kozen de jeugdleden van het ANC Malema tot hun voorzitter. Sindsdien is Julius Sello Malema (30) eigenlijk niet meer uit het nieuws geweest. Hij was bereid ’te doden voor Zuma’, zei hij tijdens de verkiezingscampagne. Dankzij steun van onder anderen Malema, die miljoenen jeugdige kiezers mobiliseerde, kon Zuma president van Zuid-Afrika worden.
Malema zegt te spreken namens de forse groep kansloze zwarte jongeren in Zuid-Afrika die zonder opleiding en zonder werk, in de woorden van vicepresident Kgalema Motlanthe, een ’tikkende tijdbom’ zijn. 60 procent van de zwarte jongeren tussen 15 en 24 heeft geen baan en volgt geen opleiding. De economie is nog altijd grotendeels in handen van die rijke, blanke minderheid. Na de politieke vrijheid die zwarte Zuid-Afrikanen in 1994 verwierven, is het volgens Malema nu ook tijd voor ‘economische vrijheid’.
Zijn oplossing? Nationalisering van de mijnsector, de banken en onteigening van landbouwland zonder compensatie voor de huidige, blanke, eigenaars. Witte Zuid-Afrikanen zijn ‘criminelen’, stelde Malema, omdat ze het land van zwarte Zuid-Afrikanen ‘hebben gestolen’.
Het ANC ontkent dat nationalisatie of herverdeling van grond zonder compensatie regeringsbeleid is, maar de welbespraakte Malema is er dankzij een intensieve campagne knap in geslaagd om de onderwerpen op de agenda te krijgen. Steeds meer politici steunen zijn oproep tot nationalisatie en eind 2012, op het vijfjaarlijkse congres van het ANC, zal een door de partij ingestelde commissie rapporteren over de voor- en nadelen van Malema’s plannen.
Het toont Malema’s macht. En president Zuma heeft de jeugdleider tot nu toe geen strobreed in de weg durven te leggen. De steun van Malema kon in zijn streven naar een tweede termijn als president nog wel eens van pas komen.
Maar de jeugdliga is in de president teleurgesteld. Doden voor Zuma zit er niet meer in. ‘Ik heb nooit een persoonlijke band met Zuma gehad’, beweerde Malema zelfs vorige week.
Hij kritiseerde de president om diens polygame levensstijl en om de toenemende corruptie in het ANC. Wat overigens niet betekent dat Malema zelf brandschoon is: de politie en de belastingdienst doen onderzoek naar zijn weelderige levensstijl die hij onmogelijk met zijn ANC-salaris zou kunnen bekostigen. Hij zou hebben geprofiteerd van overheidsaanbestedingen. Ook het buitenlands beleid van Zuma moet eraan geloven. Dat zou te veel op het Westen en te weinig op de Afrikaanse broeders gericht zijn.
Volgende week hervat het ANC de hoorzittingen met Malema en andere jeugdliga-bestuurders. Als het ANC besluit Malema te schorsen, dan moet Zuma op zoek naar nieuwe bondgenoten. Overleeft Malema, dan kan Zuma een tweede termijn als president op zijn buik schrijven.
Peter Vermaas
