Record-Rode Duivel Jan Vertonghen (33 jaar, 118 caps) begint na Ajax en Tottenham aan een nieuw avontuur, bij Benfica. Tijd voor een biografie, vonden ze bij uitgeverij Lannoo. Wij serveren u het hoofdstuk over het WK 2014, omdat daar de perceptie keerde.
Algerije
In jeugdhuis JOC De Nartist aan de Clemens De Landtsheerlaan in Temse zitten de leden van Temst Jupporters Belgium, de officiële Waaslandse supportersclub van de Rode Duivels, om 18 uur Belgische tijd klaar voor het scherm. Jan Vertonghen is hun peter en zijn debuut op een WK wil niemand missen.
Ook in de tennisclub van Temse zit volk voor de televisie. Nadat ze een kaars is gaan aansteken, heeft Vertonghens moeder Ria er samen met anderen zenuwachtig plaatsgenomen om haar zoon aan het werk te zien.
Maar het echte Café Vertonghen ligt in de Rivierenbuurt in Amsterdam, waar Café Goos voor de gelegenheid een ludieke nieuwe naam heeft gekregen. Vertonghen kwam er graag langs om een hapje te eten of om met eigenaar Len van der Meij over basketbal en de NBA te ouwehoeren.
Het is het eerste grote toernooi in twaalf jaar waar de Belgische nationale ploeg aan deelneemt. Zo bijzonder is de kwalificatie dat de hele selectie een eigen Airbus 330 ter beschikking heeft met de Belgische driekleur en de duivelse drietand op de romp geschilderd.
In het Paradise Golf & Lake Resort in Mogi das Cruzes, de geboortestad van Neymar in de buurt van São Paulo, hebben de Duivels zich op hun eerste wedstrijd voorbereid. België speelt zijn eerste wedstrijd in groep H tegen Algerije en Jan Vertonghen staat in de basis als linksachter. Dat hij inmiddels Ajax heeft verruild voor Tottenham heeft zijn kansen op een basisplaats goed gedaan. Bondscoach Marc Wilmots had indertijd subtiel aangegeven dat hij hem bij Ajax te gemakkelijk vond voetballen.
Met zijn fysieke capaciteiten was hij tot meer in staat. Volgens Wilmots, die in Duitsland een Kampfschwein werd, moest hij tot op de bodem leren gaan in zijn inspanningen. Dat Vertonghen inmiddels voor Tottenham speelt, heeft ertoe bijgedragen dat daar verandering in kwam.
Vertonghen speelt tegen Algerije de hele wedstrijd, maar laat niet het beste van zichzelf zien. Na 25 minuten verkijkt hij zich op een voorzet waarvan hij denkt dat Vincent Kompany hem weg zal koppen. Wanneer Kompany evenwel aangeeft dat hij de bal laat lopen, is Vertonghen te verrast om adequaat te reageren. Tot ergernis van Kompany begaat hij een strafschopfout op Sofiane Feghouli. Zijn smeekbede aan scheidsrechter Marco Rodríguez is vergeefse moeite. Het is Feghouli die de penalty zelf omzet. Nadat Marouane Fellaini en Dries Mertens met elk een doelpunt de Belgen nog aan een overwinning hebben geholpen, dankt Vertonghen hen na affluiten opgelucht. Mentaal heeft hij zich drie kwart van de wedstrijd sterk moeten houden. Dat hij met een pass naar Eden Hazard het tweede doelpunt had ingeleid, bood hem wel een extra houvast.
Jeugdhuis JOC De Nartiest gaat na de overwinning uit zijn dak, net als de tennisclub van Temse, maar met gemengde gevoelens. Zo nerveus is Vertonghens moeder al sinds 2011, toen hij met Ajax op de slotspeeldag voor het eerst kampioen kon worden, niet meer geweest over de carrière van haar zoon. Dankzij twee doelpunten van anderen is vermeden dat Vertonghen de risee van de nationale ploeg is geworden, uitgerekend tegen de op papier zwakste tegenstander uit de groep. In de 94 minuten en 40 seconden die de wedstrijd heeft geduurd, heeft hij 8521 meter gelopen en bleek hij in 90 procent van de gevallen succesvol in zijn passes. Volgens onder anderen de Franse commentatoren is Vertonghen desondanks de zwakste speler op het veld. Vooral zijn penaltyfout is blijven hangen.
Ook Het Laatste Nieuws is rigoureus in zijn oordeel: ‘Vertonghen liet zich halfweg de eerste helft helemaal in de luren leggen door Feghouli, die te makkelijk afstand mocht nemen. Hij vond er dan niet beter op dan aan zijn tegenstander te gaan hangen, met een terechte strafschop tot gevolg. Presteerde daarmee in de lijn van een voorbereiding, waarin we niet de beste Vertonghen zagen.’
Ook Hugo Camps is het in zijn column in dezelfde krant niet ontgaan: ‘Wat zou er toch met Jan Vertonghen aan de hand zijn? Ik begrijp dat het ontbreken van vorm frustreert. Maar om dan met het gezicht van een terdoodveroordeelde negentig minuten lang op het veld te staan, is mij iets te beledigend. Wie kan die zure bek opentrekken tot een glimlach? Een nieuwe vrouw, een Braziliaanse courtisane, zijn verloofde of moeder? Mij maakt het niet uit, als hij maar weer een beetje normaal gaat doen. Iets van geluk uitstraalt. Het bijna hautain-intellectuele air afwerpt voor sociale animositeit. Voor het zot van Gaston en Leo, desnoods. Laten we Jan een warm vel schoppen waarin hij zich weer goed voelt.’
Op Facebook is naar aanleiding van zijn flater een ludieke groep in het leven geroepen met de naam ‘Vertonghen, gij kieken’, naar analogie met de bekende uitroep van voorzitter Balthazar Boma tegen Markske in F.C. De Kampioenen. De likes stapelen zich op.
Rusland
In en om Knesselare en Ursel, de streek waar Vertonghens moeder vandaan komt en waar een deel van zijn familie nog woont, wordt uitgekeken naar zijn prestatie tegen Rusland. Op Vaderdag was hij nog bij zijn grootouders langs geweest voor een familiefeest, om te voetballen met de kinderen en voetbalstickers uit te delen. Aan bloemenwinkel ’t Florentijntje, die door verre familie wordt uitgebaat, hangt een spandoek met het opschrift ‘ Jan, you can’. Iedereen leeft mee. Wordt de wedstrijd tegen Rusland de match van het eerherstel voor hun idool?
Bij de selectie van de Rode Duivels is de onvrede over de gouden kooi die hun afzonderingsoord is, stilaan toegenomen. Dat gevoel wordt ook nog eens gevoed door de saaie, langdradige trainingen die de spelers naar hun oordeel krijgen. Daar waar vroegere generaties het tijdens toernooien op een kaarten zetten, is de huidige meer van het gamen en de gezelschapsspelletjes. In de lobby van hun hotel hangt een reuzegroot televisiescherm. Ze kijken er naar films of spelen Kolonisten van Katan. De adrenaline, zo lijkt het wel, zal vooral door de supporters overgedragen moeten worden.
Het stadion waarin de Duivels tegen Rusland spelen, draagt door zijn geschiedenis in elk geval wel bij tot wat extra druk om te presteren. In het Maracanãstadion in Rio de Janeiro hangt een bijzondere sfeer. Het is een van de grootste stadions ter wereld. Op 16 juli 1950 vond hier de wedstrijd plaats die bekend staat als Maracanaço, de shock of het trauma van Maracanã: de finale van het WK tussen gastland Brazilië en Uruguay, dat een 0-1-achterstand omboog in een 2-1-winst.
Vertonghen heeft de dag voor de wedstrijd tijdens de tactische bespreking te horen gekregen dat hij niet in de basis zal beginnen. Marc Wilmots geeft de voorkeur aan Thomas Vermaelen als linksachter. Niet, zo houdt de bondscoach de kritische vragen van de pers af, omdat Vertonghen wordt afgerekend op zijn penaltyfout tegen Algerije, maar omdat hij een linksachter is die meegaat naar voren. Met een tegenstander als Rusland, oordeelt Wilmots, is het belangrijker om meer defensieve zekerheid in te bouwen. Maar na een halfuur al raakt Vermaelen geblesseerd en kan Vertonghen, volgens zichzelf ‘de slechtste bankzitter ooit’, invallen.
Het is voor iedereen een lang seizoen geweest en in de fysieke uitputtingsslag die een bijkomend WK dan is, blijkt de blessuregevoelige Vermaelen eens te meer kwetsbaar. Zijn eerste duel wint Vertonghen meteen, maar bij een kopbal van Aleksandr Kokorin waarop hij zich verkijkt, mag hij zich gelukkig prijzen dat hij niet weer de kneus van de avond is. Koning Filip en koningin Mathilde, die de wedstrijd zijn komen bijwonen, hebben dankzij een doelpunt van Divock Origi toch nog iets om vrolijk over te zijn wanneer ze de spelers achteraf persoonlijk komen begroeten.
België is nu zeker van een plaats in de volgende ronde, wat de volgende wedstrijd, tegen Zuid-Korea, minder beladen maakt.
Zuid-Korea
Tijdens de training, twee dagen voor de Rode Duivels tegen Zuid-Korea zullen spelen, heeft de bondscoach in de middencirkel een geanimeerd gesprek met Fellaini en daarna ook met Vertonghen. Woorden, ondersteund door breedvoerige armgebaren, moeten duidelijk maken wat Wilmots van een verdediger op zijn positie verwacht om inschattingsfouten zoals tegen Algerije en Rusland te voorkomen. Met een schouderklop stuurt de bondscoach Vertonghen weer weg. Voor het eerst dit WK hebben ze op training ook een wedstrijdje gespeeld waarbij op drie doelen moest worden afgewerkt met de bedoeling automatismen in te oefenen om snel om te kunnen schakelen en keuzes te leren maken.
Omdat Vermaelen nog altijd geblesseerd is aan de hamstrings, staat Vertonghen tegen Zuid-Korea weer als linksachter in de basis. En omdat ook Kompany verstek moet laten gaan, wordt hij de kapitein van de ploeg. Naar de bank vliegen en er weer af mogen met een band om de arm, Super Jan kan dat.
Een kwartier ver in de tweede helft zet hij een messcherpe en correcte tackle in op de Zuid-Koreaan Son Heung-min van Bayer Leverkusen. Steven Defour is eerder, net voor de rust, met een rode kaart van het veld gestuurd omdat hij op het scheenbeen van een tegenstander had getrapt. Onder gefluit van onder andere ook een aantal Belgische supporters stapte Defour naar binnen. Met zijn tackle heeft Vertonghen er in elk geval geen twijfel over laten bestaan dat België ook met tien man niet over zich heen zal laten lopen. Helemaal duidelijk wordt dat in de 78e minuut, wanneer hij op eigen helft de bal recupereert en doorspeelt aan Origi. Die trapt na een actie op de Koreaanse keeper, maar Vertonghen kan de bal in de rebound binnen tikken. Hij viert zijn goal met een ingebeelde selfie, waarmee hij de materiaalmannen en masseurs van de ploeg wil bedanken.
‘Ik denk dat de trainer mij eraf had gehaald als ik deze kans nog gemist zou hebben’, lacht hij tijdens de persconferentie. ‘Dat ik kon scoren als kapitein maakte het extra bijzonder. Het is zo al speciaal om je land te mogen vertegenwoordigen op een WK als kapitein. Dus dan is dit zeker een moment om te koesteren.’
Niet alleen voor Vertonghen, ook voor de nationale ploeg is het een bijzonder doelpunt: het is de 50e goal voor België op een WK en de 136e in de groepsfase van het WK 2014, waarmee het recordaantal goals in de poules van een wereldbeker werd gebroken. Negen op negen in een groepsfase van een WK, ook dat is de Rode Duivels bovendien nog nooit eerder gelukt. Maar ondanks de zeven wissels die Wilmots in de basiself heeft doorgevoerd, blijft het niveau van het vertoonde voetbal in de media kritiek krijgen wegens weinig geïnspireerd. Al wordt niet iedere individuele speler over dezelfde kam geschoren. Vertonghen is Man of the Match en koestert het shirt van deze voor hem bijzondere wedstrijd.
Columnist Henk Spaan geeft in zijn vaste rubriek in de Amsterdamse krant Het Parool punten aan wie zich in een of andere zin deed opmerken in de sport. Na België-Zuid-Korea is Vertonghen aan de beurt. ‘Gelukkig hebben we eindelijk de echte Vertonghen gezien. Het leek alsof hij het heft in eigen handen had genomen. Speelde hij de eerste wedstrijd met een dubbele handrem erop, te veel aan banden gelegd door die controlefreak van een coach, die hem nota bene na één fout reserve zette tegen Rusland, op donderdag nam Jan de initiatieven die hem tot een van de gevaarlijkste verdedigers van de wereld maken. Als hij het veld gaat oversteken met de bal aan de voet, of schreeuwend om een pass, is hij op zijn best. Eigenlijk zou Vertonghen een linksback met een vrije rol moeten zijn: dan leverde hij het hoogste rendement. Van dit soort gedachten wordt Wilmots weleens huiverend wakker. In het Belgische boerenkoolvoetbal komt iemand als Fellaini vanzelf bovendrijven. Doorkoppende middenvelders ziet Wilmots het liefst.’
‘Veel trainers hebben het gevoel dat ik af en toe een extra prikkel nodig heb om scherp te blijven’, vertrouwt Vertonghen aan een verslaggever van De Telegraaf toe. ‘Ik vind zelf dat dat niet zo is. Het is zeker niet mijn bedoeling dat ik af en toe een bepaalde nonchalance uitstraal. Sommige jongens hebben af en toe een prikkel nodig, anderen kunnen het uit zichzelf laten komen. De trainer kan het gezien hebben als een prikkel om Thomas op te stellen. Feit is wel dat ik tegen Zuid-Korea beter speelde dan tegen Algerije.’
Na een moeilijk seizoen bij Tottenham, waarin zijn enkel hem parten speelde, een moeilijk begin van het WK en de positie van linksback die hij niet meer zo gewend is, luiden de goal, de overwinning en de kapiteinsband waarmee de trainer zijn vertrouwen in hem herstelde, een kantelpunt in wat zijn populariteit bij de nationale ploeg betreft. In België lanceren presentatoren Siska Schoeters en Stijn Van de Voorde op Studio Brussel op ludieke toon de Jan Vertonghen Fietsroute, een rit rond zijn geboortedorp Tielrode. Schoeters woont vlakbij in Temse en Van de Voorde is een oud-klasgenoot van Vertonghen. Ook de sociale media doen van zich spreken. Na de Facebookgroep ‘Vertonghen, gij kieken’ , die na de match tegen Algerije opdook, is er alweer een nieuwe in het leven geroepen met de naam ‘Vertonghen, onze excuses, ge zijt geen kieken’. Het aantal leden van de tweede overtreft ruim die van de eerste.
Verenigde Staten
Nagenoeg alle Rode Duivels hebben op hun Instagramaccount selfies en foto’s gepost van de knipbeurt die ze van de kapper kregen. De sfeer is uitgelaten, maar lang mag de overwinning tegen Zuid-Korea niet gevierd worden. Want nu de groepsfase achter de rug is, duikt een ander soort wedstrijden op: wedstrijden met rechtstreekse uitschakeling en dus mogelijk verlengingen en penalty’s. Tijdens de training is er op dat laatste geoefend. Onder anderen Jan Vertonghen staat op het lijstje strafschopnemers van de bondscoach. Net als Kevin De Bruyne en Nicolas Lombaerts oefent hij nog wat door naar het doel van reservekeeper Sammy Bossut te trappen. Vermits de Rode Duivels hun eerdere wedstrijden beslisten in de laatste minuten, hebben ze er alle vertrouwen in dat de fysieke vermogens van de selectie toereikend zullen zijn om verlengingen en strafschoppen aan te kunnen.
De achtste finale tegen de VS is ruim een kwartier aan de gang wanneer een man in een Supermanshirt met een opschrift dat oproept om kinderen uit de favela’s te redden en Ciro Vive het veld op komt gelopen. Het duurt bijna een halve minuut voor de stewards in actie zijn geschoten en hem van het terrein wegleiden. En passant schudt hij Kevin De Bruyne nog de hand. Het blijkt een Italiaan te zijn die, behalve aandacht voor Braziliaanse kinderen die in armoede leven, ook de herinnering aan Ciro Esposito levendig wil houden. Esposito is een 29-jarige Napolifan die voor de finale van de Italiaanse beker werd neergeschoten.
De VS blijken een ploeg die de tegenstander de ruimte geeft om te voetballen en daarin gedijt de tactiek van Marc Wilmots uitstekend: niet traag en breed, maar snel en diep. Slag om slinger worden er kansen gecreëerd, maar het ontbreekt de Rode Duivels aan efficiëntie voorin om ze af te werken binnen de eerste negentig minuten. Vertonghen weet door gepast mee naar voren op te rukken zowel De Bruyne als Origi aan te spelen in posities van waaruit ze op doel kunnen schieten, terwijl hij zelf ook vaak mee voor de goal opduikt. Hij speelt net als de andere Duivels weer met lef en legt de VS, die worden geleid door oud-Tottenhamvedette Jürgen Klinsmann, daarmee het vuur aan de schenen.
Een fysieke uitputtingsslag is het duel absoluut geworden. Terwijl Kevin De Bruyne en Axel Witsel met krampen af te rekenen krijgen, staat Vertonghen bij het ingaan van de eerste verlenging met de handen op zijn dijen over te geven. Te veel inspanningen geleverd in te warme omstandigheden en te veel water gedronken. Maar Vertonghen speelt tegen de VS een van zijn beste wedstrijden voor de Rode Duivels tot nog toe.
Het is pas in de eerste verlenging dat er doelpunten vallen: eerst maakt Kevin De Bruyne de 1-0, waarna Romelu Lukaku, die is ingevallen voor Origi, in de 105e minuut de goal binnentrapt die de Amerikanen lijkt uit te tellen. Nadat Julian Green er twee minuten later 2-1 van heeft gemaakt, wordt het nog spannend, maar de Rode Duivels blijken toch de sterksten.
De wedstrijd was een thriller, een wervelend succesnummer waarna iedereen naar adem moet happen. Zijn bijnamen Jan Spier en Super Jan heeft Vertonghen tegen de VS echt niet gestolen: in de Castrol Performance Index, de gesponsorde officiële statistieken van de FIFA, komt hij naar voren als de op vier na beste speler van het toernooi tot nog toe, met een gemiddelde score van 9,62. Alleen Arjen Robben (9,66), Karim Benzema (9,70), James Rodriguez (9,74) en David Luiz (9,79) doen beter. In het ideale elftal van de achtste finales duiken drie Belgen op: Vertonghen, De Bruyne en Lukaku. De beste doelman uit deze fase van het WK is Tim Howard. Dat hij keeper is van de Verenigde Staten doet de prestaties van de Belgen nog meer eer aan. Howard, tevens de doelman van Everton, moest tegen de Rode Duivels vijftien reddingen verrichten. Dat is, zo weten statistici, het hoogste aantal sinds het WK van 1966.
De tricolore Airbus van Brussels Airlines, waarvan het personeel zich in het hoofdkwartier van de luchtvaartmaatschappij voor de televisie stand-by hield om de Rode Duivels op te gaan halen in Brazilië, zal nog even aan de grond moeten blijven.
Terwijl de Duivels genieten van hun overwinning en hun concentratie richten op de kwartfinale, die gespeeld zal worden tegen het Argentinië van Lionel Messi, hebben op de Grote Markt in Brussel ruim tienduizend fans naar de wedstrijd tegen de Verenigde Staten staan kijken. Een van hen heet Camille De Bie en is zeventien jaar oud. Ze komt uit Elversele en ze valt in de massa op vermits ze in tegenstelling tot veel anderen geen shirt van de Rode Duivels draagt, maar van Ajax, de vorige club van Vertonghen. Sinds ze als Tielroodse dorpsgenote voor haar plechtige communie een gesigneerd shirt van Vertonghen cadeau kreeg, is ze een trouwe supporter gebleven.
Argentinië
Tijdens de persconferentie voor de kwartfinale tussen Argentinië en België wordt Vertonghen gevraagd hoe hij uitkijkt naar de ontmoeting met aanvallers van het kaliber Gonzalo Higuaín, Angel Di María en Lionel Messi, die in het beste elftal van de achtste finales in de aanval naast Lukaku werd verkozen.
‘Wij laten zien dat we zelfverzekerd zijn. We gaan uit van onze eigen kracht en ik denk dat we dat ook uitstralen’, antwoordt hij. ‘We staan in de kwartfinales, maar we willen méér doen. We voelen ons heel sterk, fysiek en mentaal. Ik denk dat wij van niemand bang moeten zijn. We hebben de voorbije jaren hard gewerkt en dit zijn de wedstrijden waarvoor we dat gedaan hebben. Het hoeft hier niet op te houden. We zijn klaar voor het gevecht met de Argentijnen, maar we willen nog meer wedstrijden daarna. We weten dat ze met Messi, Lavezzi, Agüero, Higuaín en Di María heel veel aanvallende kwaliteiten hebben, maar ik ben ervan overtuigd dat we ze kunnen stoppen. Messi bespelen zal een collectieve prestatie worden. Als hij er eentje voorbij dribbelt, zal hij een tweede tegenkomen en een derde.’
Acht minuten is de wedstrijd bezig wanneer Vincent Kompany balverlies lijdt en De Bruyne en Fellaini hun aandacht richten op Messi, die op rechts Di María vrij ziet staan. Als die de bal wil doorspelen naar de oprukkende Pablo Zabaleta, zit Vertonghen er nog met een voet tussen, waardoor de bal afwijkt en bij Higuaín terechtkomt, die hem in één tijd voorbij Thibaut Courtois in de binnenkant van het zijnet mikt. 1-0 en nog 81 minuten te gaan.
Vertonghen laat zich als linksachter aanvallend gelden met voorzetten vanaf de flank, maar krijgt het verdedigend lastig tegen Di Maria, die na 33 minuten wordt gewisseld, en Messi. België geraakt niet voorbij Argentinië.
Vier overwinningen en een nederlaag, de enige in een officiële interland in tweeënhalf jaar, staan er dit WK op het conto van de Rode Duivels. Ze waren ook de jongste ploeg bij de laatste acht. Het is een fraai toernooi geweest, al laten de nederlaag tegen Argentinië en het vertoonde spel een bittere smaak na. Zevenentwintig dagen nadat ze naar Brazilië zijn vertrokken, staan de Rode Duivels op het balkon van het Brusselse stadhuis op de Grote Markt. Premier Elio Di Rupo is hen komen verwelkomen op de luchthaven van Melsbroek en in het Crown Plaza in Diegem hebben ze zich even kunnen opfrissen vooraleer ontvangen te worden op het koninklijk paleis. Daarna nemen ze de lofbetuigingen van de vierduizend opgedaagde supporters in ontvangst, terwijl Ta fête van Stromae weerklinkt. Hoe teleurgesteld de spelers ook mogen zijn over de nederlaag tegen Argentinië, de supporters laten het niet aan hun hart komen en maken er een feest van.
