Bonita Mersiades bekleedde een topfunctie in de Australische bid die naar de organisatie van het WK 2022 dong. Wat zij daar zag, vervulde haar met afschuw. Vandaag pleit zij vurig voor een nieuwe FIFA. ‘Misschien wil Blatter straks tóch naar ons luisteren.’
In haar eigen land wordt ze doodgezwegen. “Niemand in Australië is geïnteresseerd in mijn verhaal”, zegt Bonita Mersiades, handtas op de schoot dicht tegen zich aangedrukt. Mersiades leidde de Australische WK 2022-bid tot ze in januari 2010, elf maanden voor de toewijzing door de FIFA, tot ontslag werd gedwongen wegens haar te kritische bedenkingen bij de rol van enkele ingehuurde ‘adviseurs’. Ze schreef er een boek over: The Bid – Secrets of the Battle to Host the World Cup, een unieke blik op het lobbywerk achter gesloten deuren van de Australische kandidatuur. Geen haan downunder die ernaar kraaide. Bondsvoorzitter Frank Lowy is een van de rijkste en machtigste mannen van het land, met bevoorrechte contacten in de media. De Australische Rupert Murdoch. Gevolg: Mersiades’ kritiek bleef dode letter.
Tot afgelopen herfst Michael Garcia namens de FIFA zijn onderzoek naar corruptie bij de toewijzing van de WK’s 2018 en 2022 afrondde en FIFA-rechter Hans-Joachim Eckert zijn samenvatting publiceerde. Daarin is sprake van twee onbetrouwbare informanten. Hun namen vallen niet, maar overduidelijk is dat Eckert doelt op Mersiades en Phaedra Al Majid, het hoofd internationale mediarelaties van de Qatarese bid. Al Majid stapte begin 2010 zelf op. Geen wonder dat Mersiades onlangs in Brussel haar openlijke steun kwam betuigen aan de pas opgerichte drukkingsgroep New FIFA Now. Ook Al Majid was uitgenodigd, maar zij liet verstek gaan.
“Toen de samenvatting van Garcia’s rapport naar buiten kwam, was iedereen stomverbaasd”, begint Mersiades haar verhaal aan Sport/Voetbalmagazine. “Over wat erin stond en over het feit dat twee klokkenluiders werden onthuld. Binnen enkele seconden wist de hele wereld wie Phaedra en ik waren. Dat was niet alleen lasterlijk voor ons, het was ook tegen alle afspraken over het beschermen van klokkenluiders.”
Heeft u Eckert ooit gevraagd waarom hij uw naam te grabbel heeft gegooid?
Bonita Mersiades: “Nee. Zelfs wanneer hij deze kamer nu kwam binnengewandeld, zou ik het hem niet vragen. Ik ken zijn antwoord. Technisch gesproken heeft hij mijn naam niet eens genoemd. Ik weet ook niet of het van hem komt, of dat het is overgenomen uit het rapport van Garcia, of dat het is gebeurd na tussenkomst van de FIFA. Het antwoord doet ook niet ter zake, want zoals gezegd: ik ken het. De FIFA wordt gedomineerd door een cultuur van stilzwijgen. Iedereen die zich ergens over uitspreekt, vragen stelt of zijn hoofd boven het maaiveld uitsteekt, wordt een kopje kleiner gemaakt. Als je verhaal niet past in het verhaaltje dat zij willen vertellen, word je uitgeschakeld. Zonder enig mededogen. Toegegeven: in zekere zin beschouw ik het als een compliment. (lacht) Maar heb je je al eens afgevraagd waarom de FIFA er uit 75 getuigen twee vrouwen uitpikt, die ze vervolgens op zo’n manier behandelt? Ik ben niet onbetrouwbaar, zoals in het rapport van Eckert staat, noch ben ik onintelligent. Dus is de vraag: wat proberen zij te verbergen? Wat maakt hen zo bang?”
Zegt u het maar.
“Dat mijn verhaal niet in het hunne past. Een van de opmerkingen van Eckert is dat ik met de media had gepraat. Dat begrijp ik niet: wordt wat je zegt minder geloofwaardig omdat je met de media praat? Stel nu dat Michael Garcia dit in zijn rapport heeft geschreven. Een voormalig procureur-generaal wiens eerste bekommernis het als goede Amerikaan is om het eerste amendement van de Amerikaanse grondwet hoog te houden: freedom of speech. Sinds wanneer dan mag ik niet praten tegen de media in mijn eigen land? Een land waar de vrijheid van spreken óók geldt?”
Wat was Garcia’s reactie op uw ontmaskering?
“Ik heb hierover contact met hem gehad. Maar dat blijft tussen ons.”
‘Onafhankelijk’ onderzoek
Hoe kijkt u naar zijn onderzoek?
“Je kan er op twee manieren naar kijken. Of hij heeft binnen zijn beperkte bevoegdheden de best mogelijke job verricht. Of hij heeft gedaan wat de FIFA wilde dat hij zou doen: aantonen dat de twee winnende bids niets verkeerd deden en het integendeel de verliezende bids waren die stout zijn geweest. Garcia’s uitspraken neigen ernaar mensen het eerste te laten geloven. Uiteindelijk heeft hij ook zelf de publicatie van zijn onderzoek gevraagd, vóór de publicatie van Eckerts samenvatting. Zijn critici daarentegen zeggen dat hij zijn geweer pas van schouder veranderde nadat The New York Daily News had onthuld dat het Amerikaanse FBI met medewerking van informanten zijn eigen onderzoek voert naar corruptie binnen de FIFA. Dus moest Garcia, aangezien hij er niet in was geslaagd íéts boven water te halen, snel aan damage control doen. Wat er ook van zij: wie heeft er ooit gehoord van een onafhankelijk onderzoek door iemand die wordt betaald door de organisatie die hij moet onderzoeken? Garcia ontving zijn instructies van de FIFA, die hem betaalde. Vergeet dat niet. En wie heeft er ooit gehoord van een ernstig onderzoek dat mensen niet kan verplichten om te getuigen, geen straffen kan opleggen voor valse verklaringen, of betalingen kan controleren? Ik neem aan dat dit bijzonder frustrerend moet zijn geweest voor Garcia.”
Toch aanvaardde hij de opdracht.
“Precies! Hij aanvaardde ze zelfs in de wetenschap dat zijn rapport nooit openbaar zou worden gemaakt. Want dat was vooraf de afspraak. Tot hij plots toch over de noodzaak van openbaarheid begon te reppen toen hij zijn rapport aan Eckert overmaakte. Precies in de periode dat The New York Daily News met zijn onthulling kwam. Het staat iedereen vrij daar zijn conclusies uit te trekken.”
U sprak drie keer met Garcia tijdens zijn onderzoek. Welke indruk had u van de ernst waarmee hij te werk ging?
“Hij leek me zeker gemotiveerd. Geïnteresseerd ook. Gaandeweg is dat wat veranderd. Ik stelde vast – en ik was niet alleen – dat zaken die we signaleerden nadien niet werden opgevolgd.”
Zaken die het rapport er anders hadden doen uitzien?
“Dat weet ik niet. Ik heb altijd gezegd, ook vanaf de eerste minuut tegen Garcia, dat ik geen smoking gun heb. Wel dat ik zaken wist die het waard waren door hem te worden onderzocht. Zonder het rapport te hebben gelezen en niet wetend waarom hij bepaalde sporen niet heeft onderzocht, is het moeilijk een oordeel te vellen. Maar ik wéét dat hij bepaalde zaken niet heeft opgevolgd.”
U nam ontslag uit de Australische bid, ruim voor de toewijzing door de FIFA. Waarom?
“Er waren twéé Australische bids. Eén waarvoor ik verantwoordelijk was, die van het WK het mooiste, veiligste en gezelligste toernooi wilde maken en waarvoor ik me met hart en ziel heb ingezet. Maar er was ook een tweede: een waarvan slechts een handvol mensen op de hoogte was, met meetings achter gesloten deuren, met 10,5 miljoen Australische dollars die werden besteed aan zogenaamde voetbalontwikkelingsprogramma’s in Oceanië, Azië en Afrika, met reizen ook naar Rusland, Qatar en China, en waarbij de steun van Jack Warner(voormalige, tot ontslag gedwongen voorzitter van de Amerikaanse confederatie, nvdr) blijkbaar cruciaal was. In die wereld voelden onze internationale consultants zich comfortabel. Van een van hen zei mijn toenmalige baas (Frank Lowy, nvdr) me meer dan eens: ‘Er gebeuren dingen waarover ik niet kan praten, maar alsjeblieft: blijf aan mijn kant en help me hierdoor.’
“Het gaat er niet om dat we nu Rusland, Qatar, de VS, Engeland of Australië met de vinger wijzen, of zelfs maar Sepp Blatter. Het gaat over een context die over de jaren is gegroeid waarin dit soort van misbruiken mogelijk is, met medeplichtigheid van de nationale bonden en de overkoepelende confederaties. Ondanks wat Eckert schrijft, verdenk ik er álle bids van hetzelfde gedrag te hebben vertoond. Mocht Australië slechts één stem hebben behaald op basis van zijn verdiensten, ik zou hier vandaag niet hebben gezeten. Het zou een eervol verlies zijn geweest. Nu verliezen we na op de FIFA-manier te hebben gestreden: dat is niet alleen niet eervol, het is ook onaanvaardbaar. Maar verrassen mag het niemand: elke organisatie die weigert zich te onderwerpen aan externe controle, neigt onvermijdelijk naar arrogantie en gaat vooral het eigenbelang dienen. Daarom zeg ik: we hebben een revolutie nodig, het sportieve equivalent van de val van de Berlijnse Muur.”
Waren België en Nederland naïef met hun in alle opzichten schone bid?
“Ik ken de details van jullie bid niet, maar we hielden wel allemaal erg van dat fietsen. (lacht) Helaas baseert de FIFA haar beslissingen daar niet op. Maar ik noem dat niet naïef, wel nobel. Je hebt beter een goed in mekaar gestoken, nobele bid die bovendien clean is dan het tegendeel.”
Moedige vrouwen
Heeft Eckerts onthulling uw leven veranderd?
“Het is bijzonder eenzaam om als klokkenluider door het leven te moeten. Ik ben geïsoleerd geraakt in mijn eigen land omdat ik het aandurfde te beweren dat de Australische bid iets verkeerds had gedaan. Dat we de bid verloren, maakte het vervolgens nog moeilijker voor mij. Velen zegden mij: ‘Waar maak jij je druk over, we wonnen tóch niet?’ Voor mij doet dat er niet toe. Die bid heeft veel belastinggeld gekost, dus moest het een goede bid zijn. Helaas zijn er spelletjes gespeeld waardoor hij nooit op zijn merites is beoordeeld. Maar dat willen de mensen niet horen.”
Is het toeval dat de twee klokkenluiders van wie we de identiteit nu kennen vrouwen zijn?
“Misschien zegt het iets over de moed van vrouwen. (lacht) Nee, ik denk niet dat het toeval is. Ik heb erg lang in het voetbal gezeten. De meeste mannen met wie ik heb samengewerkt, zeker in Australië, waren correct. De FIFA-wereld echter is bijzonder ouderwets. Zeker die oude mannen uit het Uitvoerend Comité zitten met hun hoofd nog in de vorige eeuw. Het idee alleen al dat een vrouw vragen stelt bij hun functioneren, bezorgt hen een bijzonder ongemakkelijk gevoel. Maar het antwoord op de vraag of zij dit ook zouden hebben gedaan als wij mannen waren geweest, is volgens mij waarschijnlijk ook ‘ja’.”
Hoe stelt uw collega Phaedra Al Majid het?
“Ze woont opnieuw in de Verenigde Staten, waar ze ook is geboren. Ik kan alleen maar zeggen dat ik in contact sta met haar en dat het erg uitdagende tijden zijn voor haar. Toch denk ik dat het moeilijker is om zoals ik klokkenluider te zijn van een verliezende kandidatuur. Zeker omdat Australië door iedereen zo fantastisch wordt gevonden. Qatar is anders: zodra bekend was dat het had gewonnen, ging iedereen er al van uit dat er iets abnormaals aan de hand was.”
Is het niet cynisch dat de enige stem voor Australië van Blatter kwam?
“Dat is wat Jérôme Champagne zegt, maar officieel weet niemand wie voor wie heeft gestemd. De stemming is geheim. Maar het kan kloppen, want ik weet zeker dat Blatter een zwak heeft voor Australië: zijn dochter werkte voor de vroegere Australische voetbalbond.”
Er lijkt een grote consensus te bestaan over de herverkiezing van Blatter. Iedereen gaat ervan uit dat zijn uitdagers geen schijn van een kans maken.
“Dat valt af te wachten. Wij bepleiten de oprichting van een commissie die de FIFA moet hervormen, ongeacht wie er straks voorzitter zal zijn. Het zou een grote vergissing zijn mochten we nu zeggen dat we niet met Blatter willen samenwerken. Als hij herkozen wordt, zal dit onze boodschap zijn voor hem: ‘Wel Sepp, over vier jaar zit het er sowieso op voor jou. Als je nu niets doet, blijft er tegen dan niets meer over van je reputatie.’ Misschien dat hij dan toch wil luisteren.” ?
DOOR JAN HAUSPIE
“De FIFA wordt gedomineerd door een cultuur van stilzwijgen.” Bonita Mersiades
“Als de FIFA je een kopje kleiner maakt, is dat een compliment.”
