Geen grap, maar bittere ernst: met ingang van 1 april 2015 verdwijnt de FIFA-makelaarslicentie. De gevestigde makelaars vergaat het lachen, bij de KBVB blijft het stil. Van vakbondszijde maakt men zich weinig zorgen: ‘De wet beschermt spelers nog altijd.’

Hoewel spelersmakelaars van alle tijden zijn, bleef hun aantal lang beperkt. Tot de deregulering van de tv-markt begin jaren 1990. Plots kon je via honderden satellieten wedstrijden van over de hele wereld zien. Het ontstaan van de betaaltelevisie leidde tot een spectaculaire groei van de inkomsten van de clubs. De Premier League werd in het leven geroepen, wat later ook de Champions League. Allebei met de bedoeling meer geld te halen uit het nieuwe medialandschap. De lonen van de spelers stegen, net als hun commerciële mogelijkheden. De noodzaak van een makelaar nam toe om dit alles voor jonge, vaak kwetsbare voetballers in goede banen te leiden. Inspelend op de nieuwe ontwikkelingen besloot de FIFA het beroep te gaan reguleren. In 1994 riep de wereldvoetbalbond een licentiesysteem in het leven. Wie zich liet onderwerpen aan een interview, een bankgarantie van 200.000 Zwitserse frank overmaakte en een bewijs van goed gedrag en zeden kon voorleggen, mocht zich voortaan voetbalmakelaar noemen.

Het Bosmanarrest van december 1995 versterkte nog de trend die was gezet. Spelers kregen meer vrijheid, contracten werden langer en complexer, het aantal internationale transfers nam exponentieel toe en zo ook het legertje makelaars. De FIFA oordeelde dat er een strengere regelgeving nodig was om de vakmensen van de louche types te onderscheiden. Die kwam er in 2001. De examens werden ingevoerd: voortaan was wie veertien van twintig meerkeuzevragen goed beantwoordde en een aansprakelijkheidsverzekering afsloot, gediplomeerd makelaar. In 2008 voegde de FIFA nog restricties toe. Licenties moesten om de vijf jaar worden hernieuwd, clubs mochten alleen nog met gediplomeerde makelaars werken en de maximumduur voor vertegenwoordigingscontracten tussen agenten en spelers werd beperkt tot twee jaar.

De zomer van 2009 werd een kantelmoment. De FIFA-top verzamelde voor zijn jaarlijkse congres in een paradijselijk resort op de Bahama’s. Secretaris-generaal Jérôme Valcke gooide er een cijfer op tafel: wereldwijd was bij slechts 25 procent van de transfers een door de FIFA geregistreerde agent betrokken. Met andere woorden: driekwart van de transfers gebeurde door illegale figuren. Valcke kondigde de oprichting van een werkgroep aan om het probleem aan te pakken. Niet toevallig gebeurde dat nadat in Brussel alle alarmbellen waren afgegaan. Uit onderzoek naar makelaarspraktijken was een vernietigend beeld van de snel groeiende beroepsgroep naar voren gekomen: kinderhandel, grijze geldstromen, duistere syndicaten… De Europese Commissie schrok zich te pletter.

Instroom van kwakzalvers

De FIFA-werkgroep vorderde als een processie van Echternach. Het duurde jaren voor een consensus tussen alle belanghebbenden werd bereikt. In maart 2014 was het dan toch zover: FIFA-baas Sepp Blatter zette zijn handtekening onder een document dat het einde van de klassieke makelaar inluidde. In plaats van de malafide makelaars aan te pakken besloot de FIFA met ingang van 1 april 2015 de licenties te schrappen. Weg de examens, weg ook de typecontracten. Voortaan heten makelaars intermediaries en staat voor iedereen de poort open. Enige vereiste: een verklaring van goed gedrag. En een registratie bij de nationale bond van het land waarin zo’n tussenpersoon is betrokken bij een transactie – of dat nu het verlengen van een arbeidscontract is of het beklinken van een transfer. Ook staat op vertegenwoordigingscontracten niet langer een beperking in de tijd. Verrassend is dat ondanks de vastgestelde kinderhandel ook minderjarigen zich voortaan door een intermediary mogen laten bijstaan. Met als enige beperking dat die laatste zich hiervoor niet mag laten betalen.

De gevestigde orde in de makelaarsjungle vreest nu dat de toegangsdrempel voor tussenpersonen zo laag wordt dat de instroom van kwakzalvers en beunhazen niet te stoppen zal zijn. Uit Valckes bewering dat illegale makelaars verantwoordelijk zijn voor 75 procent van de transfers blijkt echter dat de restaurateurs, postbodes en slagers van om de hoek nu al de meeste transfers voor hun rekening nemen. Toch zou de reglementaire noodzaak van een licentie nog een pak fortuinzoekers hebben afgeschrikt. Volgens de critici had het beroep juist méér in plaats van minder regulering nodig.

Maar er is ook een positieve kant. Afgaand op Valckes cijfers had de FIFA slechts controle op een kwart van de transfers. Het gros gebeurde door illegale makelaars en op hen had de FIFA nu eenmaal geen vat. Door op de transactie an sich te gaan focussen, en niet langer op de makelaar, krijgt de FIFA weer impact op elke transfer. De nieuwe lijst van verplichtingen treft immers vooral de spelers en in mindere mate de clubs. Tegen hen kan de FIFA wel optreden, al legt ze de verantwoordelijkheid hiervoor neer bij de nationale bonden. Van hun doortastendheid zal het succes van de nieuwe regeling dan ook afhangen. Of de spelers er zich van bewust zijn wat er in het nieuwe systeem van hen wordt verwacht, is zeer de vraag. De optimisten geloven in ieder geval dat de clubs voorzichtiger zullen worden.

In makelaarszakken

Theo van Seggelen was van bij het eerste uur betrokken bij de werkzaamheden van de FIFA-werkgroep. De Nederlandse voorzitter van de FIFPro noemt zich ‘gematigd positief’ over het bereikte resultaat. Ondanks grote meningsverschillen binnen de internationale spelersvakbond zelf.

Waarom moest die oude regeling eigenlijk op de schop?

Van Seggelen: “Goeie vraag. Het heeft natuurlijk niet alleen met die 75 procent te maken. Sinds de invoering van het TMS (het Transfer Matching System, waarbij beide clubs in een onlinesysteem details over de speler, de makelaar en de betaalde commissies moeten vermelden, nvdr) is pas goed duidelijk geworden welke enorme bedragen er aan fees uit het voetbal en in de zakken van de makelaars verdwijnen. Waarom zou je dan een beperkte groep van zo’n 6000 geregistreerde makelaars beschermen met een soort van keurmerk als je toch niet het kaf van het koren kunt scheiden? De laatste tien jaar hebben we ook gezien hoe agenten met een licentie misbruik zijn gaan maken van hun positie door middel van het TPO (Third Party Ownership, waarbij derden, zoals makelaars, eigendomsrechten hebben op spelers, nvdr). Er waren dus voldoende redenen om te zeggen dat het oude systeem niet functioneerde. Het was zo lek als een mandje.”

Wat is nu precies de winst met de nieuwe regeling?

“Ten eerste: de transparantie. Bij elke transactie geldt voortaan de verplichting om bekend te maken hoeveel geld er naar de intermediairgaat. Ten tweede is er het uitdrukkelijke verbod om een commissie te vragen aan spelers onder de achttien jaar. Dat maakt het volgens mij minder aantrekkelijk om een vertegenwoordigingscontract aan te gaan met minderjarige voetballers. Verder moet de intermediair zich voor elke transactie registreren bij de nationale bond van het land waarin hij optreedt. Ontsnapte de niet-geregistreerde makelaar voorheen aan elke controle, dan is dat nu niet meer het geval. Precies vanwege het allergrootste voordeel: dat het nieuwe systeem is gebaseerd op de transactie, en niet op de langdurige relatie met een makelaar. Ik zie geen enkele reden meer voor een speler om een contract aan te gaan met een intermediair.”

De gevestigde makelaars zijn niet gelukkig. Zij vrezen een toestroom van nieuwe gelukzoekers.

“Het grootste pijnpunt voor hen is natuurlijk dat de fees naar omlaag zullen gaan. De FIFA heeft een aanbeveling van drie procent op het bruto jaarsalaris besproken. In Europa gaan er nu stemmen op om daar een verplichting van te maken. Door de geëiste transparantie wordt het nu wel erg lastig voor clubs om pakweg nog tien procent te betalen.”

De FIFA legt slechts minimumverplichtingen op en laat het aan de nationale bonden om daar hun eigen invulling aan te geven. Die kan strenger zijn bij de ene dan bij de andere. Velen voorspellen chaos. Waarom nam de UEFA niet het voortouw om alvast in Europa tot een harmonisatie te komen?

“Helemaal mee eens. Bij de UEFA leefde aanvankelijk een grote behoefte om de nieuwe regeling strenger te maken dan de FIFA voorstelde. Bij de ECA (de Europese topclubs, nvdr) en de EPFL (de Europese profliga’s, nvdr) echter heerste grote aversie hiertegen. Tot op de laatste vergadering een week of twee geleden. Plots was er wel ook de bereidheid bij de clubs om tot striktere regels te komen. Kijk, er zal op 1 april nog niet zo veel veranderen. Het echte effect van de nieuwe regeling zal pas zichtbaar worden in de volgende transferwindow. Er resten de UEFA dus nog twee maanden om reparerend op te treden.”

Volgens juristen schendt de nieuwe regeling met haar verregaande transparantie de privacy van de intermediair.

“Dat advocaten van makelaars dit roepen, vind ik een positief signaal. Het betekent dat ze kennelijk geen transparantie willen. Dat sterkt mij in de overtuiging dat deze regeling een goede zaak is en weldegelijk zijn nut zal hebben. Alles beter dan het oude systeem. Dit gaat lukken, op één voorwaarde: dat de nationale bonden hun verantwoordelijkheid opnemen.”

Criminele opzegvergoedingen

In België heeft Stijn Boeykens van spelersvakbond Sporta geen weet van enig initiatief van de KBVB. “Wij zijn in ieder geval nergens bij betrokken. Niet erg: ik verwacht weinig problemen. Onder druk van Europa is bij ons al in 2010 het decreet versoepeld dat bepaalde dat makelaars een licentie moesten hebben. Sindsdien kan iedereen hier al aan arbeidsbemiddeling doen. Ook de beperking voor makelaars om zeven procent commissie te vragen viel weg. Akkoord, men probeerde die voordien ook al op allerlei manieren te omzeilen, maar er gebeurden tenminste nog controles door de Vlaamse Gemeenschap. Tot Europa bepaalde dat de markt volledig vrij moest zijn. Het toezicht en de sanctionering werden een pak minder.

“Toen maakten wij ons wél zorgen. Nu niet. Onze grootste zorg was dat een speler te allen tijde zijn contract met een makelaar kon blijven opzeggen, zonder schadevergoeding. Zodat hij niet voor eeuwig en altijd aan een wurgcontract inclusief crimineel hoge opzegvergoeding was gebonden. Die bescherming is toen gehandhaafd. Vandaar dat wij ons nu niet ongerust maken. Ook in het oude systeem was de FIFA-regeling niet conform onze wetgeving. Dus los van wat de FIFA nu beslist, is er in België nog altijd wetgeving van kracht die de speler beschermt.

“Makelaars zullen nu ook contracten met minderjarigen mogen tekenen. Ook dat verandert niet zoveel. Het gebeurde toch al, zelfs al was het verboden. Wij zagen hier zelfs vertegenwoordigingscontracten van geregistreerde makelaars passeren die langer dan twee jaar liepen. Laten we dus eerlijk zijn: het oude systeem werkte ook niet. Maar ik begrijp dat de makelaars zich bedreigd voelen. Hun beroep was al amper beschermd en nu helemaal niet meer. Maar vooral: hun percentages worden aan banden gelegd. Logisch dat zij zich roeren.”

DOOR JAN HAUSPIE

“Het oude systeem was zo lek als een mandje.” Theo van Seggelen

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content