Uit Operación Puerto bleek dat hij de giftige spin in het dopingweb van de wielerwereld was. Ook Alberto Contador kwam toen een eerste keer in opspraak. Dankzij Operación Galgo weten we nu dat ook enkele Spaanse topatleten zich tot het cliënteel van Eufemiano Fuentes mochten rekenen. De vraag blijft in hoeverre hij ook in andere sporttakken afnemers had. Wie is de man die de sportwereld al jaren voor schut zet?
Onmiddellijk nadat de Spaanse Guardia Civil op 23 mei 2006 Eufemiano Fuentes aanhoudt in de bar van hotel Pío XII in Madrid, is er sprake van een lijst van maar liefst tweehonderd sporters die klant zijn bij de dopingdokter. Jan Ullrich en Ivan Basso, twee kandidaat-Tourwinnaars, komen meteen in het vizier en mogen hun deelname aan de Ronde van Frankrijk vergeten. Het zou in deze zaak echter niet alleen om wielrenners gaan, maar ook om voetballers, tennissers en atleten – zo wordt gefluisterd. Op 1 juli bevestigt UCI-voorzitter Pat McQuaid dat nieuws. De wildste speculaties over spelers van Real Madrid en Barcelona en tennissers als Rafael Nadal vullen de kranten. Overal ter wereld wachten sportliefhebbers nieuwsgierig af tot officiële instanties de eerste namen van niet-wielrenners naar buiten brengen. Maar drie dagen later klinkt het bij de Consejo Superior de Deportes (de Spaanse Hoge Raad voor de Sport) plots helemaal anders: “Er zijn geen tennissers noch voetballers betrokken bij de zaak-Fuentes.” Fuentes zelf gelooft zijn oren niet en beklemtoont in een interview op de Spaanse radiozender Cadena Ser dat de bewuste lijst wel degelijk figuren uit andere sporten dan het wielrennen bevat, “zoals de atletiek, het tennis en het voetbal, om er maar een paar te noemen”.
Enkele maanden later beweert Le Monde dat Fuentes banden had met Real Madrid, Barcelona, Real Betis en Valencia. De Franse kwaliteitskrant baseert zich voor die bewering op een reeks door Fuentes met de hand geschreven voorbereidingsschema’s van de vier voetbalclubs, waarin dezelfde symbolen teruggevonden worden als in de dopingschema’s voor de wielrenners. Vreemd genoeg zijn de documenten nooit in beslag genomen door de Guardia Civil. In een interview met Le Monde zegt Fuentes dat hij samengewerkt heeft met clubs uit de Spaanse eerste en tweede klasse, maar op de vraag of ook Real Madrid en Barcelona daartoe behoren, wil hij niet antwoorden omdat hij “met de dood bedreigd wordt”. Een paar dagen later ontkent hij in La Provincia, een lokaal dagblad uit zijn woonplaats Las Palmas, categoriek alles: “Ik heb nooit banden gehad met die clubs. Als het waar is dat die journalist van Le Monde vertrouwelijke documenten in zijn bezit heeft, dat hij ze dan naar buiten brengt.” Dat gebeurt niet. Meer nog, Barcelona doet Le Monde een proces aan wegens laster en de krant moet daarop een schadevergoeding van 300.000 euro aan de Catalaanse club betalen.
Toen dit blad eind 2008 op bezoek ging in Madrid bij Carlos Arribas, de doorwinterde wielerjournalist van El País die zich al van in het begin als een pitbull vastbijt in het dossier-Fuentes, kon hij niet geloven dat de arts cliënteel had buiten het wielrennen en deed hij de beweringen af als pocherige grootspraak. Maar na het uitbarsten van Operación Galgo eind vorig jaar heeft hij zijn mening moeten herzien. Op 10 december 2010 schrijft Arribas in El País: “We moeten tot de conclusie komen dat Fuentes niet aan het opscheppen was toen hij na Operación Puerto zei dat er in zijn netwerk niet alleen wielrenners zaten, maar ook figuren uit andere sporttakken.” Toch blijft Arribas voorzichtig en wil hij, bij gebrek aan tastbare bewijzen en harde feiten, niet gezegd hebben dat we nu ook richting voetbal en tennis moeten kijken. Maar net als in 2006 ontsnapt er bij Fuentes’ aanhouding begin december 2010 weer een opvallende uitspraak uit de mond van de dopingdokter: “Als ik zeg wat ik weet, kan dat Spanje het WK 2010 en het EK 2008 kosten.”
Wie is de man die al jarenlang een schaduw werpt op de sportwereld?
Biologische begeleiding
Vermoedelijk de laatste keer dat Pedro ‘Perico’ Delgado, de Spanjaard die in 1988 de Ronde van Frankrijk won, wilde praten over Eufemiano Fuentes, was in een interview met El País net voor de Tour van 1986. De klimmer was toen overgestapt van de Spaanse ploeg Seat-Orbea naar het Nederlandse PDM van ploegleider Jan Gisbers. Op een gegeven moment vraagt de interviewer waarom Delgado, ondanks het feit dat hij van ploeg veranderd is, nog altijd samenwerkt met de verzorger – José Luis Pascua – en de dokter – Eufemiano Fuentes – van zijn vorige ploeg. Hebben ze bij PDM dan geen ploegdokter? Delgado: “Ik hou niet van veranderen. Met mijn verzorger en mijn dokter is het altijd goed gegaan. Ik heb dus aan de ploegleider gevraagd of ik verder met hen kon samenwerken en daar zag hij geen graten in.”
Toen Delgado in 1988 de Tour won, reed hij ondertussen voor het Spaanse Banesto. Staalharde bewijzen zijn er niet, maar aangenomen wordt dat hij ook toen nog een vaste klant in het kabinet van dokter Fuentes was. De Spaanse renner werd tijdens die Ronde overigens betrapt op het gebruik van probenecide, een middel om anabole steroïden te maskeren. Doordat probenecide echter nog niet op de UCI-lijst van verboden substanties stond, ontsprong Delgado de dans en mocht hij zijn Touroverwinning behouden.
Anabole steroïden, zegt u? Het staat zo goed als vast dat Fuentes in 1988 al heel wat ervaring met anabole steroïden had. En trouwens ook met bloedtransfusies. Hoezo?
In 1984 slaagde Fuentes, van opleiding eigenlijk gynaecoloog en zelf geen onverdienstelijk hordeloper, erin om lid te worden van de wetenschappelijke koepel van de Spaanse atletiekfederatie. Daar werkte hij onder meer samen met de Argentijnse dokter Guillermo Laich en de onlangs tijdens Operación Galgo opgepakte atletiekcoach Manuel Pascua. Laich, zo werd later ontdekt, had nauwe banden met de beruchte Canadese arts Robert Kerr, die eind jaren 80 toegaf dat hij aan ongeveer twintig atleten die een medaille hadden gewonnen op de Olympische Spelen van Los Angeles in 1984, anabole steroïden had toegediend.
Onder impuls van Laich vatte het ambitieuze wetenschappelijke team van de Spaanse atletiekfederatie het plan op om atleten “biologisch” te gaan begeleiden. Ze wilden daarbij de inspanningen die topsporters leverden tijdens trainingen en wedstrijden op een wetenschappelijke manier “compenseren”. Om de bloedwaarden van de atleten op peil te houden en bloedarmoede te vermijden, pasten ze zo met de regelmaat van de klok bloedtransfusies toe. Dat kon toen nog zonder noemenswaardige problemen, want bloeddoping werd pas in 1986 illegaal. Ook het gebruik van anabole steroïden was schering en inslag. Inspiratie voor deze “moderne” technieken vond het team van de Spaanse atletiekfederatie in het Oostblok. Zo gingen een paar Spaanse atleten op stage naar TsjechoSlowakije en kwamen de Tsjecho-Slowaakse atletes Jarmila Kratochvilova (400 en 800 meter) en Helena Fibingerova (kogelstoten) een tijdje in Madrid en op de Canarische eilanden trainen. Foto’s van beide “dames” spreken voor zich…
Het werk van Fuentes en co gaf de Spaanse atletiek een boost en leidde tot opmerkelijke prestaties van onder meer de vierhonderdmeterloper José Alonso Valero en de middellangeafstandslopers José Manuel Abascal en José Luis González.
Maar in 1988 dient Fuentes zijn ontslag in bij de atletiekfederatie omdat zijn aanstaande vrouw, de tien jaar jongere en op dat moment veelbelovende hordeloopster Cristina Pérez, aanhoudend met dopingbeschuldigingen geconfronteerd wordt. Fuentes verklaart bij zijn ontslag aan El País: “We laten nu al jaren de beledigingen over ons heen gaan. Als je ziet dat, hoeveel je ook bereikt hebt, je er niet in slaagt om te weerleggen wat je constant moet horen en lezen, dan kom je tot de conclusie dat je maar één leven hebt en dat het beter is dat zo rustig mogelijk door te brengen. (…) Ze hebben het spelletje gewonnen, dat geef ik toe, maar ik trek me terug met opgeheven hoofd. Ik heb eerlijk werk verricht in een domein dat tot nog toe onbekend was in de Spaanse sport.”
Je-weet-wel-wat
Van zich terugtrekken is echter geen sprake. Vanaf eind jaren 80 legt Fuentes zich helemaal toe op de wielersport. Hij gaat als ploegdokter aan de slag bij onder andere ONCE, Amaya Seguros, Vitalicio Seguros en Kelme. Het is bij die laatste ploeg dat hij in 2001 plots weer even in de schijnwerpers komt te staan tijdens de Ronde van Spanje. Die Vuelta draait uit op een tweestrijd tussen de Spanjaarden Óscar Sevilla van Kelme en Ángel Casero van Festina. Tijdens de Ronde publiceert het Spaanse wielerweekblad Meta2Mil de inhoud van een berichtje dat Eufemiano Fuentes, ploegdokter bij Kelme, achterliet op de gsm van… Festinarenner Ángel Casero. Het belangrijkste deel uit de boodschap gaat als volgt: “(…) Ik hoop dat alles goed gaat met je. Ik zit nu in de wagen – het is tien voor negen – op weg naar Madrid om… ja, je-weet-wel-wat te gaan halen voor het geval het nodig moest zijn. Ik bel je nog wel na de etappe, oké? (…)”
Casero, die overigens de Vuelta wint met 47 seconden voorsprong op Sevilla, ontkent dat hij samenwerkt met Fuentes. En wanneer die laatste geconfronteerd wordt met zijn ingesproken boodschap, beweert hij dat hij de renner belde op vraag van zijn Italiaanse collega Luigi Cecchini, de persoonlijke dokter van Casero en overigens ook geen onbesproken figuur. Met uitgestreken gezicht verklaart Fuentes verder dat hij met “je-weet-wel-wat” doelde op een speciaal soort drijfstangen voor de fiets van Casero. Hij ziet er ook geen graten in dat hij als ploegdokter renners van andere ploegen begeleidt. Zaak gesloten.
Dat hij zich niet beperkt tot de renners van zijn eigen ploeg, wordt ook duidelijk uit de getuigenis van de Duitser Jörg Jaksche, die na Operación Puerto bekent dat hij in 2005 en 2006 als renner van het Liberty Seguros van Manolo Saiz klant was bij Fuentes onder de naam ‘Bella’. In een uitgebreid interview met Der Spiegel zegt Jaksche dat de dokter een “meester in de camouflage” was. “Geen enkele van zijn cliënten wist het van de ander. Ik wist zelfs niet of andere renners van mijn eigen ploeg bij hem gingen.” Toch kent Jaksche wel een paar klanten van Fuentes, maar hun namen wil hij niet noemen. Hij is overigens niet verbaasd, zo zegt hij in het interview, over de namen die naar buiten gekomen zijn in de zaak-Fuentes, maar hij is wél verbaasd over “de namen die niet naar buiten gekomen zijn”…
Nobelprijs
De levenswandel van Eufemiano Fuentes roept heel wat vragen op, maar het zijn duidelijk vragen waar de dokter zelf niet van wakker ligt. Het woord ‘gewetensbezwaren’ staat niet in zijn woordenboek. Integendeel, hij ziet zichzelf eerder als een pionier, als iemand die zijn tijd ver vooruit is. De ethische kant van de zaak laat hem koud. In het eerder al vermelde interview met Le Monde zegt hij: “In de 29 jaar dat ik mijn beroep uitoefen, heeft nog geen enkele van mijn cliënten gezondheidsproblemen gehad. Ik heb me gewijd aan de bescherming van de gezondheid van de sporters die zich tot mij gericht hebben. (…) Wat gevaarlijk is voor de gezondheid van de sporters zijn de overbelaste kalenders en de criminele trajecten die de organisatoren van topsportevenementen uitstippelen ten voordele van het spektakel. (…) Als een sporter zijn gezondheid op het spel zet voor het uitoefenen van zijn sport, dan reageer ik in de eerste plaats als dokter. Als het medicament dat ik hem voorschrijf om hem te beschermen op de antidopinglijst staat, dan is dat van secundair belang.”
In een ander interview na Operación Puerto klinkt de ‘wonderdokter’ profetisch: “Misschien geven ze me over twintig jaar de Nobelprijs. Of misschien trekken ze een monument voor me op. Of misschien vermoorden ze me.” De toekomst zal het uitwijzen…
DOOR STEVE VAN HERPE
“Als een sporter zijn gezondheid op het spel zet voor het uitoefenen van zijn sport, dan reageer ik in de eerste plaats als dokter.” Eufemiano Fuentes
“Fuentes was dus niet aan het opscheppen toen hij na Operación Puerto zei dat er in zijn netwerk ook figuren uit andere sporttakken zaten.” wielerjournalist Carlos Arribas na Operación Galgo
“Ik heb eerlijk werk verricht in een domein dat tot nog toe onbekend was in de Spaanse sport.” Eufemiano Fuentes
Aangenomen wordt dat Pedro Delgado in 1988 een vaste klant in het kabinet van dokter Fuentes was.
