Al meer dan dertig jaar voetbalt FC Saeftinghe in de schaduw van de enige kerncentrale in Vlaanderen. De terreinen van de club liggen in Doel, het polderdorp dat moet wijken voor de uitbreiding van de Antwerpse haven. Sinds 1998 stroomt het dorp leeg en staan honderden huizen te verkrotten of verdwenen ze onder de sloophamer. Ook FC Saeftinghe moet nu opkrassen, maar de amateurclub legt zich daar niet zomaar bij neer. ‘De ploeg is mijn leven. Als de machines komen, dan leg ik mij er desnoods voor.’

“De bulldozers kwamen, wij zagen het aan

gesust door wat vage beloftes

maar ik heb nooit geloofd in dien duisteren boel

want mijn grootmoeder was van den Doel.”

(Wannes Van de Velde,

op de cd ‘In de maat van de seizoenen’, 2006)

Doel is zonder twijfel een van de meest fascinerende plekken in België. De rit naar het polderdorp aan de Schelde is al een ervaring op zich. Eens uit de Beverentunnel, voorbij het Waaslandkanaal, slalomt de weg tussen de dokken. Als autobestuurder voel je je een dwerg tussen de indrukwekkende containerstapels, gigantische laad- en loskranen en de opgehoogde dijken van de dokken.

Aan de linkerkant rijden we voorbij het Doeldok: 2,5 kilometer lang, 500 meter breed, maar in 25 jaar amper of nooit gebruikt. De grootse havenplannen uit de jaren zeventig mikten immers op een boost van de petrochemische industrie, maar ‘containertrafiek’ werd het nieuwe toverwoord. Dat bleek helaas niet mogelijk aan het Doeldok, met zijn intussen achterhaalde schuine kaaimuren.

Op de rechterkant van onze route ligt een al even berucht maar recenter dok: het Deurganckdok, in gebruik genomen in 2005. Aan de laatste rotonde laten we de Waaslandhaven achter ons en volgen de pijl richting Doel. Vreemd: in luttele seconden verandert het decor onherkenbaar. Het kille beton en metaal van de haven ruimen plaats voor een groene poldervlakte, zo ver als het oog reikt. Enkel de twee plompe koeltorens van de kerncentrale verstoren de idyllische skyline. Wie niet goed kijkt, zou bijna niet zien dat er tussen de kerncentrale en de metershoge wal rond het Deurganckdok ook nog een dorpje ligt geprangd.

Een strontvrij terrein

Doel, een deelgemeente van het Oost-Vlaamse Beveren, geeft vanop afstand best een aardige indruk. De invalsweg naar het centrum neemt echter meteen alle illusies weg. Het straatbeeld is een afwisseling van verkrotte woningen, muren vol graffiti en hoopjes steengruis op de plekken waar ooit huizen hebben gestaan. Woordspelingen vol frustratie staan op de muren gekalkt: “Doel-loze toekomst” / “Het Doel heiligt de middelen” / “Doel moet blijven.” Meerdere politici moeten het ontgelden: Leo Delwaide, Eddy Baldewijns, Marc Van Peel, Mieke Vogels en Kris Peeters. Verschillende generaties, verschillende politieke families.

Aan het einde van de verminkte hoofdstraat, net voor de dijk, leidt een veldwegje naar een goed verstopte plek in het spookdorp: het veld en de kantine van FC Saeftinghe, een clubje dat uitkomt in de zaterdagreeks van ‘Land van Beveren’, het lokale liefhebbersverbond. Eddy De Man (60), sinds jaar en dag voorzitter van FC Saeftinghe, vertelt het verhaal van zijn club.

“Zoals zo vaak in het amateurvoetbal ontstond FC Saeftinghe uit een paar vrienden die aan de toog het idee kregen om een ploegje op te starten. In ons geval de toog van café-restaurant Saeftinghe, dat twee jaar terug helaas gesloopt werd. In 1979 zijn we gestart met wat oefenwedstrijden onder de naam CR Saeftinghe en twee jaar later speelden we in competitie, toen ook al bij ‘Land van Beveren’. In het seizoen 1984/85 pakten we onze eerste titel. Veel van onze spelers haalden een behoorlijk niveau, maar hadden geen zin in de provinciale reeksen.”

De Man was in die beginjaren voorzitter-speler. De geboren en getogen Doelenaar verdedigde bij de jeugd ooit nog de kleuren van KSK Beveren en de lokale Doelse provincialer, FC Scheldezonen, een club die ophield te bestaan eind jaren zestig. “Met FC Saeftinghe hebben we min of meer het terrein van Scheldezonen geërfd, al zat er wel een paar jaar tussen. Dat veld, eigendom van een boer, was nu ook niet echt in ‘perfecte staat’. Gedurende de week liepen er namelijk koeien op, die dan vrijdagavond op een andere wei werden gestoken. Op zaterdagochtend, voor de match, was er dan een gelukkige die met een schop het veld strontvrij mocht maken …”

Op vraag van FC Saeftinghe verwerft de gemeente Beveren ergens in de jaren tachtig het terrein. Eddy De Man en zijn ploegmaats steken zelf de handen uit de mouwen: het veld wordt eigenhandig gedraineerd en ze bouwen ook een sanitair blok met kleedkamers. We krijgen een rondleiding. De gebouwtjes ademen nostalgie uit, maar zijn in prima staat.

Onteigenen met het mes op de keel

Opvallend: voor alle ramen van de kantine en van de kleedkamer hangen stevige tralies. “Hier in Doel moet je de laatste jaren alles potdicht doen, of ze zitten binnen”, zegt De Man. “Er is een paar jaar geleden nog ingebroken, puur vandalisme: de brandblusser was leeggespoten, de wasmachine kapotgemaakt, … Ik heb toen aangifte gedaan bij de politie, maar die komen niet zo vaak meer naar Doel. Te ver en te gevaarlijk, zeker?”

Aan de muren van de kantine hangen verschillende ploegfoto’s uit de voorbije dertig jaar. Op de doorsneefoto, met de imposante kerncentrale op de achtergrond, poseert het elftal fier met ‘café-restaurant Saeftinghe’ op de borst als sponsor, tot 2003. “In die periode, tussen 1999 en 2004, zijn de meeste Doelenaars vertrokken. In de voetbalclub werd daar weinig over gepraat. Dat was min of meer een taboe, want iedereen moest voor zichzelf uitmaken wat het beste was. Iedereen kreeg ook een ander bedrag voor zijn eigendom.”

De Man laat nu na elke zin een betekenisvolle stilte. “Het is nog steeds moeilijk praten over wat er hier de voorbije jaren allemaal is gebeurd. De mensen van Doel hadden zelf de keuze – zo zegt men soms – maar dat was niet altijd zo. Roeland Aelbers, de sociale bemiddelaar zette je het mes op de keel. Je kreeg een voorstel voor een ‘minnelijke’ verkoop en als je niet meteen toehapte, dreigde hij met een onteigening waarbij je veel minder geld zou krijgen voor je eigendom.”

FC Saeftinghe bleef ook na 2004 op zijn vertrouwde terrein aan de rand van het dorp, maar veel inwoners van Doel kozen het zekere voor het onzekere en trokken weg. Toch konden sommigen hun heimat niet missen. De Man: “Mijn vader was al lichtjes dement toen hij uit Doel weg moest, maar hij nam nog elke dag de bus, terug naar den Doel. Daar zag hij hoe het huis waarin hij jaren gewoond had, stond te verkrotten.” Maar ook De Man zelf, die intussen in Kieldrecht woont, blijft terugkeren naar Doel. “De voetbalclub, dat is mijn leven. Ik moet hier gewoon zijn, al is het maar om dagelijks te controleren of er geen inbrekers of vandalen langs zijn geweest.”

Speeltuin voor vandalen

Op 23 december vorig jaar viel bij de clubsecretaris van FC Saeftinghe, Tom Lenjou, namelijk een cruciale brief in de bus. Maatschappij Linkerscheldeoever ( zie kader), door de Vlaamse regering aangesteld om zo veel mogelijk eigendommen te verwerven in Doel, liet de club weten dat ze eigenaar was geworden van het voetbalveld, de kantine en de kleedkamers. “Wij hadden nochtans een huurovereenkomst die nog liep met de gemeente Beveren als eigenaar, tot april 2013”, vertelt de voorzitter. “Volgens het aangetekend schrijven van de Maatschappij nemen zij de overeenkomst over, maar kunnen ze geen verlenging van het contract toestaan. Met andere woorden, nog twee seizoenen en we zijn ons terrein kwijt.”

De Beverense burgemeester Marc Van de Vijver (CD&V) wil FC Saeftinghe geruststellen: “De Maatschappij Linkerscheldeoever (MLSO) mag de gebruiksovereenkomst met de club juridisch gezien inderdaad niet verlengen. Maar er is geen reden tot paniek. Zolang Doel niet verdwijnt, mag de ploeg daar blijven spelen, ook na 2013. Op dat vlak voeren we een gedoogbeleid. Doel is een dorp dat op termijn weg moet, dat is duidelijk. Alleen heeft de Vlaamse regering de beslissing over wat er nu eigenlijk op de plaats van Doel moet komen, op de lange baan geschoven. ”

Peter Van de Putte, directeur van de MLSO, laat echter minder geruststellende woorden horen: “De opdracht die we van de Vlaamse regering hebben gekregen, is duidelijk: alles laten uitdoven in Doel en geen nieuwe contracten aangaan. Contractueel zijn we verplicht om de club daar tot 2013 te laten spelen, maar eigenlijk is het de bedoeling dat Doel tegen 2013 al niet meer bestaat. Het dossier van het afbakenings-GRUP ( Gewestelijk Ruimtelijke Uitvoeringsplan, nvdr) ligt al een tijdje op tafel binnen de Vlaamse regering. Dat moet de havenzone zowel op linker- als op rechteroever duidelijk begrenzen. We verwachten elk moment een beslissing.

“Dit is natuurlijk een emotioneel dossier, omdat FC Saeftinghe daar al zo lang speelt, maar het enorme economische belang van de haven gaat toch wel voor”, merkt Van de Putte fijntjes op. “En daarbij: ik denk niet dat er nog echte Doelenaars in de ploeg staan bij FC Saeftinghe. Doordat het dossier intussen al aansleept sinds 1998, is het heel lastig voor ons om alles in Doel onder controle te houden. We betreuren het sloopverbod want voor ons was Doel beter nu al een kale vlakte geweest, dan was het tenminste geen speeltuin voor vandalen.”

De weggegooide foto van Pfaff

Voorzitter Eddy De Man zucht diep als hij geconfronteerd wordt met een eventuele verhuis van zijn club naar een andere deelgemeente van Beveren. “De burgemeester heeft inderdaad gezegd dat de gemeente Beveren zal helpen om een oplossing te zoeken als we hier niet langer kunnen blijven. De bezoekende ploegen vragen dat ook al ieder jaar: hoe lang gaat dat hier nog blijven in Doel? Misschien dat anderen in de ploeg een verhuis nog zien zitten, maar voor mij hoeft het dan niet meer.

“Ik heb veel tijd in deze locatie gestoken en ik heb er ook prachtige momenten beleefd. Nergens ga ik hetzelfde gevoel hebben als hier in Doel. Toen ik het nieuws vernam dat de gemeente Beveren achter onze rug de terreinen had verkocht, heb ik uit frustratie heel veel foto’s en documentatie van de club weggegooid. Daar heb ik nu wel spijt van, want er was een foto van Jean-Marie Pfaff in een truitje van FC Saeftinghe bij. Hij speelde toen voor Bayern München en vroeg ons uitdrukkelijk om die foto niet te verspreiden, want daar zou hij problemen mee kunnen krijgen bij zijn club. ( lacht)

“Hier in Doel zijn we de laatst overgebleven oorspronkelijke vereniging”, mijmert De Man. “Doel stond vroeger gekend om zijn bloeiend verenigingsleven en in tien jaar tijd is dat allemaal verdwenen. Bij FC Saeftinghe zitten een paar spelers die van ver komen, maar jongens uit de streek vormen nog steeds de hoofdmoot in onze ploeg.

“Het probleem van Doel is dat iedereen, ook de politici, intussen wel weet dat de keuzes uit het verleden niet de juiste waren. Ze weten dat ze fout zaten, maar durven het niet toe te geven.” De Man wijst naar buiten naar de hoogspanningspaal tussen het voetbalveld en de kerncentrale. “Zie je die betonnen kokers rond de poten van die paal, zo’n viertal meter in de lucht? Volgens mij is het al jaren het plan om alle grond hier in Doel uiteindelijk tot op dat niveau op te spuiten. Maar ik heb altijd gezegd: de dag dat ze hier met de machines op het veld komen gereden, ga ik ervoor liggen.”

DOOR BREGT VERMEULEN – BEELDEN: JELLE VERMEERSCH

“De bezoekers vragen dat ieder jaar: hoelang gaat dat hier nog blijven duren in Doel?” Eddy De Man

“Ik keer elke dag terug naar Doel, al is het maar om de kantine te controleren op vandalisme.”

Eddy De Man