‘Spelers hebben het recht om fouten te maken’

Na de 6-0-nederlaag in Spanje, vorig jaar in november, wankelde de positie van de Duitse bondscoach Joachim Löw. Hij overleefde alle stormen en klonk een paar weken geleden zelfverzekerd en strijdvaardig. Tot hij twee weken plots zélf liet weten dat hij na het EK als bondscoach stopt.

Een jaar pandemie, een jaar virtuele gesprekken waarin de afstand steeds groter werd. Joachim Löw vond het hoog tijd om weer het woord te nemen. In de hoofdzetel van de Duitse voetbalbond DFB in Frankfurt ontving hij een dikke maand geleden onder meer de ARD-televisie en het Duitse weekblad Kicker. Er was toen niets zichtbaar van de coach die na de 6-0-afstraffing in Sevilla tegen Spanje, een wedstrijd voor de Nations League, als een groggy gemepte bokser oogde. Hij praatte luid en duidelijk en klopte af en toe met de vuist op tafel. Alsof hij zijn woorden kracht wilde geven.

Het vertrouwen van de bondscoach in de spelers bleef groot, zo benadrukte hij een paar keer. Hij keek optimistisch naar de toekomst en naar het komende EK. Hij praatte over problemen en kansen, maar ook over zijn eigen fouten. En over wat hij van de spelers verlangt. Nochtans had Löw op dat moment al de toekomst voor zichzelf uitgetekend. Het EK zou het eindpunt worden. Hij liet dat echter in een interview dat meer dan twee uur duurde geen moment blijken.

Dit gesprek blijft ook in de actuele context interessant. Het geeft tussendoor een beeld hoe Löw zich de voorbije maanden voelde. En welke weg hij met de nationale ploeg wilde inslaan. Dat zal hij de komende maanden blijven doen. Te beginnen met de drie WK-kwalificatiewedstrijden die de volgende dagen geprogrammeerd staan. Tegen IJsland (25 maart), in Roemenië (28 maart) en tegen Noord-Macedonië (31 maart).

Om met de deur in huis te vallen: overweegt u een terugkeer van Jérôme Boateng, Mats Hummels en/of Thomas Müller? Of houdt u vast aan de omwenteling die werd doorgevoerd?

JOACHIM LÖW: ‘Die verjonging was absoluut noodzakelijk, dat is mijn heilige overtuiging. Daarom moet je die niet op een lichtzinnige manier afbreken. Je tekent een bepaalde koers uit en die moet je behouden, ook in mindere periodes. De ploeg heeft sinds de EK-kwalificatie in 2019 een nieuwe weg ingeslagen en die is nog niet ten einde. Alleen werd alles door de coronapandemie een jaar vertraagd. Dat kun je niet voorzien. Er kunnen dus omstandigheden zijn die een onderbreking van het verjongingsproces rechtvaardigen. Ik moet net voor het EK een antwoord vinden op de vraag wat voor dit toernooi het beste is.’

Als u die drie spelers terughaalt, ben u dan niet een beetje een verliezer? Uiteindelijk hebt u altijd duidelijk gemaakt dat dit geen thema was.

LÖW: ‘Wat er dan gezegd wordt, dat interesseert me eigenlijk niet. Indien wij het afgelopen jaar meer interlands hadden kunnen afwerken, dan stond de ploeg in zijn ontwikkeling zeker een hele stap verder. En dan zou die vraag nu niet gesteld worden. Maar in de huidige omstandigheden zullen we niets uitsluiten om succesrijk te zijn.’

Als u Müller, Hummels en Boateng weer selecteert, dan zal dat alleen voor het EK zijn?

LÖW: ‘Als je een uitgetekende lijn tijdens het EK onderbreekt, dan moet je hem nadien verderzetten. Ik geloof in de spelers, ze zijn goed, hongerig, leergierig. De toekomst is aan hen en ze moeten de ruimte krijgen om zich te ontwikkelen en het recht hebben om fouten te maken. Maar niemand wil dat kennelijk horen.’

Fouten corrigeren

Na die zware nederlaag in Spanje stonden er een hele tijd geen wedstrijden meer op het programma. Voor een trainer geen bevredigende situatie. Hoe hebt u de laatste maanden doorgebracht?

LÖW: ‘Dat was echt niet simpel, het liefst hadden we een paar dagen later weer een wedstrijd gespeeld om alles uit te vegen. Ik was eerst brutaal gefrustreerd, extreem ontgoocheld, ik was na die wedstrijd echt woedend. Maar vervolgens hebben we alles geanalyseerd en naar fouten en vooral naar oplossingen gezocht.’

Met welk resultaat?

LÖW: ‘We hebben fouten gemaakt, ook ik, er moesten zaken worden gecorrigeerd. Maar het vertrouwen is gebleven. We hebben goeie spelers, er staat een goed fundament.’

Maar het vertrouwen in u nam snel af. Uit een enquête van het weekblad Kicker bleek dat u van een trainer die Duitsland wereldkampioen had gemaakt, afgegleden was naar een bad boy. Hoe bent u daarmee omgegaan?

LÖW: ‘Dat was natuurlijk niet leuk, het heeft me beroerd. De eerste dagen na die wedstrijd waren heel hard. Maar na een tijdje haal je uit die situatie toch weer de motivatie om het nog eens te tonen. Het zijn vaak tegenslagen die je nieuwe energie geven.’

Hebt u zich toen niet afgevraagd: moet ik dat mezelf allemaal nog eens aandoen?

LÖW: ‘Uiteraard, al waren die momenten toch eerder zeldzaam. In de vijftien jaar dat ik bondscoach ben, zijn er wel meer tegenslagen geweest. Maar steeds weer had ik het gevoel dat ik daaruit kracht en energie haalde. Dat wij in 2014 wereldkampioen werden, had veel te maken met de nederlaag die wij op het EK 2012 in de halve finale tegen Italië leden. De gesprekken die er toen tussen de trainer en de spelers werden gevoerd, hebben ons enorm geholpen. Wij hadden uit onze fouten geleerd. En ook nu kunnen we door die fouten weer groeien.’

Fragiel

De ploeg heeft voor het EK niet zoveel gelegenheden meer om naar elkaar toe te groeien.

LÖW: ‘Dat is juist. Ik zie de omzetting van hetgeen wordt gevraagd niet over de volle 90 minuten. Het is allemaal nog fragiel, het wankelt een beetje, maar dat is niet abnormaal. Hoe moet je daartoe komen als er amper samen wordt getraind? Zonder veel gemeenschappelijke trainingen kun je niet veel bereiken. Het is tijdens een toernooi, wanneer je vier, vijf weken samen bent, dat het fundament wordt gelegd en de structuren verstevigd. Dat was ook zo tijdens het WK van 2014 in Brazilië, daar moesten we horden nemen, zoals bijvoorbeeld in de 1/8e finale tegen Algerije. Ook daardoor zijn spelers en trainers naar elkaar toegegroeid.’

U spreekt van het belang van een goed draaiende as. Is de defensie echter niet het probleem van de ploeg?

LÖW: ‘De verdediging was inderdaad onze achillespees. Maar dat lag niet aan de defensie op zich, maar aan het verdedigende werk van de hele ploeg in verschillende spelfases en dat niet alleen bij die 6-0 in Spanje. Maar de verdediging is voor mij het minste probleem. Dat thema is echt van de baan als je drie, vier weken samenwerkt.’

Wat is moeilijker op te lossen?

LÖW: ‘Het offensieve spel, daar gaat het om heel andere, complexe inhouden. Het is relatief simpel om op een tegenstander te reageren: hoe staan we, hoe snijden we de ruimtes af, daar kun je aan werken. Maar de uitdaging is: wat doe ik als ik de bal heb?’

En wat is het antwoord op die vraag?

LÖW: ‘Daarvoor moet je oplossingen hebben. Als je die op aanvallend gebied niet hebt, dan beginnen de problemen in de defensie. Ik hoor vaak dat je tegen de bal moet werken. Maar het belangrijkste in het voetbal, ik herhaal het, blijft: wat doe ik als ik de bal heb? Dan moeten we ideeën, oplossingen, looplijnen en automatismen hebben om ons aanvalsspel gestalte te geven. Snel en precies. Als je dat kunt, heb je defensief geen problemen. Toen ook waren de ruimtes goed ingedeeld en ingevuld. Veel lopen was dan eigenlijk een verspilling van krachten.’

Flexibiliteit

U hebt in 2018, na de voortijdige eliminatie op het WK, een sneller voetbal gepropageerd, het tempo moest omhoog. Hoe ver bent u nu?

LÖW: ‘Wij hebben tussen 2018 en 2019 de snelheid van uitvoering verhoogd, dat blijkt uit onze data. Maar in 2020 zijn we langzamer geworden. Terwijl we over spelers beschikken wiens kwaliteiten in de snelheid liggen, ook met de bal. Maar als wij de bal verliezen, zoals in Spanje, dan hebben we problemen. Daarin moeten we ons verbeteren. Dat heeft te maken met concentratie en met anticipatie. De bal behouden, afschermen, zodat het spel verder kan gezet worden, ook onder druk van de tegenstander… daar liggen nog veel verbeteringsmogelijkheden. Als het tot balverlies komt, dan ontstaan er grote ruimtes. We hebben balvaste spelers nodig. Lange ballen naar voren sturen en door toeval tot succes komen, dat is niet ons spel.’

U houdt ervan met verschillende systemen te spelen, met een elftal dat tactisch flexibel is. Houdt u aan dit principe vast of wil u eerder met een vast concept het wankele fundament stabiliseren?

LÖW: ‘Wij kunnen zowel met drie, vier of vijf man achteraan spelen. Maar we hebben nog niet de dominantie en de zekerheid om te ageren. Daarom moeten we ons wat meer naar de tegenstander oriënteren dan vroeger. Vandaar dat we flexibiliteit nodig hebben omdat we het spel niet voor 70 tot 80 procent kunnen domineren. Zo ver zijn we nog niet. Het gaat erom dat je variabel kunt reageren. Het gaat om interpretatie van de verschillende opgaven: hoe sluit ik de ruimtes af, hoe slaag ik erin de ruimtes weer te openen?’

Explosie

Löw zal aan zijn filosofie niets veranderen. Ook nu niet, in zijn laatste maanden als bondscoach. Zo liet hij het verstaan sinds hij op 9 maart tot eenieders verbazing liet horen dat hij na het EK zou stoppen. Na vijftien jaar als bondscoach en na veel mooie momenten, zoals hij het met de nodige pathetiek verkondigde toen hij op een persconferentie summier toelichting gaf over zijn vertrek. Löw maakte een ontspannen, bijna opgeluchte indruk. ‘Het is tijd voor verandering, vernieuwing en beweging’, zei hij. En hij keek vooruit naar het EK 2024 dat in Duitsland wordt gespeeld. ‘Een toernooi in eigen land kan ongelooflijk veel in gang zetten’, zei hij. ‘De nieuwe generatie zal dan aan zijn topperiode zitten. Een toernooi in eigen land moet tot een explosie leiden. Ik zie me in 2024 niet meer als bondscoach werken.’

Nochtans liep het contract van Joachim Löw tot na het WK van 2022 in Qatar. ‘Maar dan zou de nieuwe trainer onvoldoende gelegenheid hebben gekregen om zijn ideeën in de ploeg te brengen. Dat kun je niet in een paar maanden.’

Dat zijn vertrek te maken heeft met de catastrofale wedstrijd in Spanje, ontkende Löw. Rond de opmerking dat die match tot veel discussies leidde, ook over zijn persoon, dribbelde de bondscoach heen. Alsof hij geen twijfels over zijn persoon toeliet. Wel sprak Löw over het verleden, over de goeie weg die de ploeg nu heeft ingeslagen. En hij bleef heel vaag over zijn toekomst

Joachim Löw is 61 jaar. Duidelijk is nu dat er straks in de nationale ploeg een nieuw tijdperk begint. In afwachting daarvan wil Löw zich vol energie op zijn taak concentreren. ‘En misschien’, zei bondsvoorzitter Fritz Keller, ‘zal dit de spelers een kick geven? Ik weet hoe ze Löw waarderen.’

Zo probeerde iedereen op zijn manier zijn gezicht te redden en het allemaal goed in te kleden. Na een soap die veel te lang aansleepte.

Voor het tribunaal

Had Joachim Löw beter niet de eer aan zichzelf gehouden na de smadelijke 0-6-nederlaag tegen Spanje. Het leek wel een gang naar het tribunaal toen hij zich nadien op de hoofdzetel van de Duitse voetbalbond in Frankfurt over een en ander moest verantwoorden. Maar zo zag Löw het niet. Het was, zo benadrukt hij, toen te vroeg om voor zichzelf conclusies te trekken. En hij aanzag die convocatie niet als een motie van wantrouwen. ‘Als de voorzitter of iemand anders van de top van de Duitse voetbalbond me wil spreken, dan kan hij dat natuurlijk doen. Uiteindelijk ben ik een ambtenaar. Maar ik heb toen meteen gezegd dat ik niet kwam om een verklaring te geven voor de nederlaag tegen Spanje. Ik kan alleen na een toernooi een sportieve analyse maken, maar niet na een wedstrijd. Los daarvan weet iedereen hoe ik werk. Ook Oliver Bierhoff, de directeur met wie ik geregeld van gedachten wissel. Maar hij heeft me op sportief vlak nooit aanwijzingen gegeven. Dat is echt het domein van de bondscoach.’

Onduidelijk is welke rol er in de toekomst nog voor Bierhoff zal weggelegd zijn. Ziet hij voor zichzelf nog een toekomst bij de Mannschaft? Dat zal moeten blijken. Löw en Bierhoff werden vaak in een adem genoemd. Ook na de 6-0 in Spanje, al leken er toen barsten te komen in de samenwerking. Op dit moment is Bierhoff belast met de zoektocht naar een nieuwe trainer waarvoor, zo heette het, de nodige tijd zal genomen worden. Duidelijk lijkt te zijn dat er naar een Duitse trainer wordt gezocht. En dat het niet de bedoeling is om op bestaande overeenkomsten in te breken.

Maar de beslissing wie de opvolger van Joachim Löw wordt, neemt uiteindelijk niet Bierhoff, maar de bestuurstop van de Duitse voetbalbond.