Het trilemma van Di Rupo

Een blik op de informateursnota van Elio Di Rupo leert dat een nieuwe belastinggolf er hoe dan ook aankomt.

Begin deze week bevestigde vicepremier Laurette Onkelinx het: de volgende regering, als die op de rails raakt, moet voor de begroting van 2012 ruim 10 miljard euro vinden. Wat neerkomt op een inspanning die vergelijkbaar is met het Globaal Plan dat premier Jean-Luc Dehaene in 1993 in gang zette. Maar Dehaene kon de inspanning over meerdere jaren spreiden. Om het federale begrotingstekort volgend jaar op 2,8 procent van het bbp te brengen, moet de regering het kolossale bedrag van 10,2 miljard euro meteen, in één jaar tijd, weg saneren.

Toch komt dit voor Wetstraatbewoners niet als een verrassing.

Een eerste waarschuwing kwam van Frank Vandenbroucke. Hij voorspelde in 2004 al dat de Belgische overheid binnen afzienbare tijd haar engagementen tegenover de burgers niet meer zou kunnen nakomen.

In juli 2007 publiceerde Marcia De Wachter, directeur bij de Nationale Bank van België, een ophefmakend rapport over de zorgwekkende staat van de Belgische economie. Dat het rapport door publicatie in Knack in het volle licht kwam, werd De Wachter erg kwalijk genomen door de meerderheid van de Regentenraad van de NBB. Al kon de juistheid van haar cijfers en opmerkingen niet worden ontkend. Het rapport van De Wachter blijft tot vandaag actueel, de situatie is alleen nog wat bedenkelijker geworden

Twee jaar later, in de loop van 2009, waarschuwde ook toenmalig premier Herman Van Rompuy, vandaag voorzitter van de Europese Raad, voor het buiten de oevers treden van het overheidstekort. In die dagen al werden vergelijkingen gemaakt met het Globaal Plan van Dehaene – een operatie die Van Rompuy als begrotingsminister mee begeleidde.

Tegen 18 oktober moet de regering of formateur Elio Di Rupo aan de Europese Unie een sluitende toelichting verschaffen bij de plannen om het begrotingstekort 2012 tot 2,8 procent van het bbp te reduceren, om zo tegen 2015 een begroting in evenwicht te krijgen. De totale inspanning komt neer op net geen 24 miljard euro.

Dat de zenuwachtigheid toeneemt, mocht al blijken uit het gekijf van minister van Begroting Guy Vanhengel dat, als de Vlaamse Gemeenschap weigert bijkomende inspanningen te leveren, wij met z’n allen meer belastingen zullen betalen.

Een blik op de informateursnota van Elio Di Rupo leert echter dat die nieuwe belastinggolf er hoe dan ook aankomt. Er zal, weten insiders, aan de verschillende spaarvormen worden geknabbeld.

In de krant Le Soir maakte viceremier Laurette Onkelinx zich sterk dat de notionele-interestaftrek zou worden herzien – maar ze vertelde er niet bij hoe dat in zijn werk moet na al de beloften die de regering tijdens haar vele roadshows aan het bedrijfsleven heeft gedaan. Daarnaast kondigt Onkelinx ook een vermogensbelasting aan. Al is het met de vermogensbelasting in België als met de verschrikkelijke sneeuwman in Tibet: er wordt veel over gepraat maar niemand heeft hem ooit gezien.

Het pijnlijke aan de informateursnota van Elio Di Rupo, die met zijn Parti Socialiste nu al ruim twintig jaar de federale, Brusselse en Waalse macht deelt, is dat op geen enkel moment nog maar de indruk wordt gewekt dat hier een weloverwogen plan achter schuilt. Het besparingsplan van Di Rupo komt neer op één grote graaibeweging waar – of Open VLD-voorzitter Alexander de Croo dat nu graag heeft of niet – de gezinnen, tweeverdieners en gepensioneerden de grootste dupe van zullen worden.

Op geen enkel moment lijkt te zijn nagedacht over wat Frank Vandenbroucke in het jongste nummer van Streven het grote trilemma noemt waar de welvaartsstaten al geruime tijd mee worstelen: hoe kan de budgettaire discipline, die de Europese Unie eist en afdwingt, sporen met de verhoging van de werkgelegenheid en de zorg om de inkomensverdeling?

Ondanks een duur sociaal beleid en meer werkgelegenheid is de armoede en de ongelijkheid in België de afgelopen decennia alleen maar toegenomen, zo heeft hoogleraar Bea Cantillon al vaker gesignaleerd. Een vaststelling die ook geldt voor de rest van de Europese Unie, waar ruim 115 miljoen burgers op of onder de armoedegrens leven. Met de budgettaire rigueur die de Europese Unie nu voorschrijft en met de gevolgen van de financiële crisis dreigt die toestand nog te verergeren. Om roekeloze banken overeind te houden worden de Grieken nu al, letterlijk, naar de bijstand gesaneerd.

Dit soort vaststellingen over het draagvlak van de welvaartsstaat, schrijft Vandenbroucke, dwingt ons na te denken over de vraag hoe we een brug kunnen slaan tussen laagverdieners en hoogverdieners in de samenleving, zodat beiden de welvaartsstaat als legitiem blijven ervaren.

Aan dat denkwerk moeten de formateur en de regeringsonderhandelaars nog beginnen.Aan de verschillende spaarvormen zal worden geknabbeld.

Rik Van Cauwelaert