Het zachte licht, foto’s van Dirk Braeckman

Binnen de Belgische fotografie is Dirk Braeckman een uitzonderlijke figuur.

Wat hem kenmerkt is de vale, halfduistere toon van zijn beelden. De onderwerpen die hij kiest zijn eerder banaal maar door een soort mist die over de foto’s hangt en het gebruik van flitslicht ontstaat er een haast mysterieuze sfeer. Wat getoond wordt is meer dan de realiteit, het is een vermoeden waar de toeschouwer zelf zijn verhaal kan aan vasthangen.

Dirk Braeckman (Eeklo, 1958) is een heel aparte figuur in de Belgische fotografiewereld. Zowel zijn zwart/wit als zijn kleurenfoto’s zijn gebaseerd op het experimenteren met het licht. De onderwerpen zijn alledaags, zelfs banaal. Een menselijke figuur, een interieur, beelden van een televisiescherm of een computer, de recyclage van vroeger werk of beelden uit magazines.

Maar het bijzondere is dat de foto’s afgedrukt worden in een vaal grijze tint en dat, soms door het gebruik van flitslicht lichtvlekken ontstaan die het beeld gaan determineren. In enkele gevallen draagt ook onscherpte bij om de foto een vervreemdend effect te geven. Op die manier heeft Braeckman een volstrekt eigen idioom ontwikkeld dat hem zo typisch en uitzonderlijk maakt. Wat hij wil uitdrukken is, uit het dagelijkse, het vertrouwde, iets wat we allemaal kennen, een beeld scheppen dat zijn betekenis ontkent en dat opgenomen wordt in een plastische grammatica die de zijne is.

Zijn foto’s zijn het resultaat van een persoonlijk onderzoek naar de betekenis van de fotografie in al haar aspecten. Daarbij zijn de thema’s ondergeschikt aan het finale resultaat, een kunstwerk dat een plastische boodschap wil overbrengen. Buitengewoon veel zorg besteedt hij aan het printen van zijn foto’s. De keuze van het papier speelt daarbij een fundamentele rol. Het matte oppervlak accentueert de grauwe mist die over de beelden hangt. Op die manier elimineert hij een deel van de visuele informatie die afleidt van de kern van het gefotografeerde.

Een ander facet van Braeckmans’ werk is dat het onderwerp dat afgebeeld wordt, door de manier van reproduceren, meer te vertellen heeft dan het doet vermoeden. Meer dan de realiteit is er het vermoeden. Wat we zien is uiteraard een momentopname maar door de picturale manipulatie – de kleurtoon, de onscherpte – die zo ontstaat begint de toeschouwer zich vragen te stellen. Wat zijn de elementen die we niet te zien krijgen, wat gebeurde er op die plaats voor de foto werd genomen, wat is de geschiedenis van die bepaalde plaats, dat specifieke personage, dat voorwerp. Die problematiek die de fotograaf zich ook stelt wil hij in zijn beelden vatten. Er is een nu, een vroeger en een later. Dat is natuurlijk waar voor iedere foto, omdat zij altijd een momentopname is, maar door de totaal eigen manier van omgaan met de realiteit en de weergave er van wordt die vraagstelling nadrukkelijker en wordt ze de essentie van Braeckmans’ oeuvre..

“In zekere zin, stelt de fotograaf, maak ik “slechte” foto’s” en daarmee bedoelt hij “dat hij de normen van de fotografie probeer te negeren. Zonder tot een nieuwe norm te komen. Het gaat me juist om het aftasten en bespelen van zekere fotografische condities, het kader, de vluchtigheid van een kleinbeeldopname, de schriftuur van zwart/wit of kleur, de onscherpte, het licht”.

In 2003 kreeg Dirk Braeckman de opdracht om portretten te maken van Koning Albert II en koningin Paola. Hij gebruikte de vrijheid die hij kreeg om nooit zo’n eenvoudige en menselijke afbeeldingen van het koningspaar te realiseren als voordien. Fysiek op hun mooist en zonder hun waardigheid maar enigszins te ontnemen. De donkergrijze tint van de afdrukken verraden de signatuur van de maker. En in de geest die hem eigen is maakte hij ook opnamen in het Brusselse paleis. Het totale project werd in een boek samengebracht onder de titel Chiaroscuro, de essentie van Braeckmans’ werk.

Ludo Bekkers
Tentoonstelling Dirk Braeckman, Leuven, Museum M, van 6 oktober tot 8 januari 2012.