Bedreigde diersoort? (Annelies De Waele)

Over het heengaan van de Gouden Uil voor jeugdliteratuur.

Zogenaamd heuglijk nieuws uit het boekenvak, vorige vrijdag: in 2012 zal de Gouden Uil, een van de belangrijkste Vlaamse literaire prijzen, weer worden uitgereikt. Dankzij Fintro, zeg maar een financiële instelling, zal de winnaar in mei volgend jaar 25 000 euro opstrijken. Al is dat geld wellicht niet het allerbelangrijkste. De prijs op zich, de eer, de media-aandacht, daar is het de auteurs en hun kinderen, de boeken, om te doen.

Wie het bericht helemaal goed doorlas, vond meteen een adder onder het gras. Want met die nieuwe vlucht van de Gouden Uil werd in een moeite wél een andere literaire prijs afgevoerd: de Gouden Uil Jeugdliteratuurprijs. Ofte: de belangrijkste Vlaamse literaire prijs voor kinder- en jeugdboeken.

Nu ja, afgevoerd.

In ruil, zo belooft Boek.be, zullen andere prijzen voor kinder- en jeugdboeken, met name de Boekenleeuw en de Boekenpauw, worden ‘opgewaardeerd’ en ‘verruimd’. Over die face lift nog niet veel concreets, maar Geert Joris, voorzitter van Boek.be, maakt zich sterk dat er alvast aandacht zal zijn voor het samenspel van tekst en illustraties – bij de Leeuw en Pauw zijn beide nu gescheiden – én dat er meer prijzengeld op tafel zal gelegd worden.

Dump
Over het ter grave dragen van die Gouden Uil Jeugdliteratuurprijs werd de voorbije dagen al driftig gepend op het web. Bart Moeyaert maakte zich op zijn Facebookpagina en site meteen boos en neemt het woord ‘gedumpt’ in de mond. Hij herhaalde zijn standpunt in de Morgen. Moeyaert stopt boeken niet altijd graag in hokjes voor volwassenen en/of kinderen, maar een ding moet je hem nageven: als het om de waardering van kinderboeken gaat, trekt hij aardig zijn mond open.

Collega’s, van auteurs tot boekenverkopers, traden hem meteen bij. Want met die jonge Gouden Uil verdwijnt niet enkel de enige prijs waarin een kinder- en jeugdboek in zijn geheel (tekst en tekeningen) worden bekroond, maar toch ook een pak media-aandacht, misschien wel de enige grote media-aandacht, voor kinder- en jeugdboeken. De Gouden Uil, da’s een tv-gebeuren, en ook kinder- en jeugdliteratuur mag, nee moet, in het literatuurlandschap mee op de eerste rij staan. Al was die tv-aandacht voor het jonge luik van dit prijsgebeuren, ook vaak bedroevend: een jaar geleden haalde Moeyaert hierover nog terecht zwaar uit naar de makers en journalisten van de betreffende Cobra-uitzending.

Los daarvan en bovenal bracht die jonge Gouden Uil ook die kinder- en jeugdboeken in de kijker die als kwaliteitsvol gelden, wars van de commercie en stroop die jonge lezers via geprefabriceerde reeksen à la ‘Geronimo Stilton’ krijgen binnengelepeld. ‘Die prijs afvoeren, is een belediging’, aldus Moeyaert.

Wortel en tak
We zijn geneigd de mensen uit het jeugdboekenvak meteen te begrijpen en gelijk te geven. Want als organisatie die alle soorten boeken moet vertegenwoordigen, geef je een merkwaardig signaal als je ineens gaat snoeien in je belangrijkste literaire prijzengebeuren en bij dat snoeien ’toevallig’ een hele wortel en tak meetrekt: alle goeie, beste boeken voor peuters, kleuters, kinderen, tieners, adolescenten, jongeren, en volwassenen die zich niet te beroerd voelen om jong te denken en (mee en voor) te lezen. Het lijkt er dan inderdaad op alsof je die sector van de literatuur niet helemaal au serieux neemt. Of geef je daarmee als organisatie eindelijk eens toe dat je die gehele jonge tak van de literatuur nooit op een fatsoenlijke manier hebt benaderd, in de watten gelegd, gefileerd – waarom eigenlijk? En gooi je daarom maar de handdoek in de ring?

Nog merkwaardiger is, dat de beslissing – en gelukkig maar – tot stand is gekomen in overleg met andere boeken- en cultuurorganisaties, zoals Stichting Lezen en Canon Cultuurcel. Beide kan je er nochtans niet van verdenken dat ze geen hart, oog of oor hebben voor kinder- en jeugdboeken.

Hoop
Dus blijft er nog de hoop. Hoop dat bovenvermelde wijzen hun belofte houden en inderdaad werk maken van een serieuze opwaardering en verruiming van andere literaire prijzen voor kinder- en jeugdboeken. Geen zoethoudertjes, maar blinkende onderscheidingen met echte en genuanceerde en vakkundige aandacht voor deze tak van het boekenvak. Op alle mogelijke manieren. Want elke crisis is een nieuw begin.

Ondertussen zullen alle mensen uit het jeugdliteratuurlandschap ongetwijfeld hun mooie werk blijven doen: uitgevers doen hun marketing groeien, bibliothecarissen leggen boeken zichtbaar op de tafels, boekhandels blijven hun favorieten aanbevelen, recensenten van kinder – en jeugdboeken zullen blijven vechten voor hun pagina’s in hun media. En de schrijvers mogen vooral niet stoppen met de beste kinder- en jeugdboeken uit hun pen te halen. Want bedreigde dieren zijn vaak de mooiste van allemaal.

Annelies De Waele is medewerkster jeugdliteratuur van Knack