‘Literair feest op de Blandijn: in tijden van verengelsen kiezen voor moedertaalsprekers’

Professor Yves T’Sjoen over het belang van literatuuronderwijs en onderwijs in het Nederlands aan de universiteit.

De afgelopen jaren wordt in de centrale alumniwerking van de UGent aanzienlijk geïnvesteerd. Vroeger ging het anders. Het was vaak zoeken in het universiteitsarchief om gegevens van oud-studenten op te sporen. Als voorzitter van de Bond van Gentse Germanisten kwam ik tot het besef hoe krampachtig de speurtocht verliep naar namen van studenten, afstudeerjaren en graden. Het is evident: met het voortschrijden van de tijd neemt het aantal gediplomeerden toe. Het is daarom goed voor het verstevigen van de achterban dat een academische instelling alumni informeert over haar werking en activiteiten op het getouw zet om hen sterker aan zich te verbinden.

‘Literair feest op de Blandijn: in tijden van verengelsen kiezen voor moedertaalsprekers’

Een specifieke groep onder de afgestudeerden bestaat uit literaire schrijvers. Ter gelegenheid van het tweehonderdjarig bestaan van de faculteit Letteren en Wijsbegeerte, een van de vier stichtende faculteiten van de Gentse universiteit, worden dit academiejaar oud-studenten uitgenodigd die een pril of inmiddels rijk schrijverschap ontwikkelden. Tom Lanoye beet de spits af op Community Day (8 oktober) met een weergaloze performance, bijwijlen een theatershow niet gespeend van scabreuze terzijdes en hilarische uithalen. Lanoye trad op in het grootste auditorium van de Blandijn, het roemruchte auditorium E en thans auditorium 1 Jeanne Wiemer van de Campus Boekentoren. Het is wennen aan de nieuwe benaming. Begin deze maand waren Heleen Debruyne, nu bekend van Vuile lakens en de zogeheten ‘chef vrouwenzaken’ in Van Gils en gasten, en Pol Hoste te gast. Hoste is een meesterschrijver, een krachtige stem in onze literatuur die alleen nog in de kleine agnostische parochie wordt opgemerkt. Van wie bibliotheken in Nederland geen enkel boek aankopen. Daarom deelde hij kwistig zijn choreografische dansroman High Key uit op het eind van zijn optreden. Studenten gingen in gesprek met Heleen Debruyne, Pol Hoste gaf een provocerende academische lezing die was gedrenkt in ironie. Nu al is het optreden een hoogtepunt van de lezingenreeks. De carrousel brengt in totaal negentien schrijvers samen in de faculteit, gespreid over negen sessies. Auteurs reflecteren over hun studententijd in Gent en de proffen van weleer. De opleidingen Germaanse, Romaanse en Klassieke talen, Slavistiek, Kunst-, Muziek- en Theaterwetenschappen en Geschiedenis komen aan bod. De studierichtingen die deze schrijvers volgden. Ze denken elk voor zich na over de rol van de universiteit in maatschappelijk opzicht, het belang van letterkundig onderwijs, de benaderingen van literatuur toen en nu.

Studenten en proffen: een literatuurfront

De jarige faculteit biedt niet alleen een publiek forum voor haar alumni. Tegelijk stelt zij de studenten van vandaag in de schijnwerper. In samenspraak met de vereniging Filologica worden optredens en voordrachten grondig voorbereid. Studenten treden in gesprek, zij lezen de boeken van hun gasten en bereiden kritische vragen voor. Het is van belang aan een universiteit studenten te betrekken. Bij de organisatie van een opleiding, onderwijsevaluaties, aanstellings- en bevorderingscommissies, advies- en besluitvorming op alle mogelijke echelons. En dus ook bij hedendaagse literatuur(beleving) en de planning van het feestprogramma.

Het studententijdschrift Schamper interviewt na afloop van elke sessie een of meer auteurs en nodigt hem of haar uit naar de plek waar het studentenleven zich afspeelde naast de universiteitsbanken. In het jongste nummer van het Gentse studentenblad staat een uitgebreid interview met Pol Hoste. De studentenradio Urgent maakt opnames en zendt interviews uit. Dilemma, het blad van Filologica, besteedt aandacht aan de schrijversvoordrachten. Door intensief samen te werken en naar hun suggesties te luisteren worden studenten van nu en toen in een dynamische tweespraak betrokken. Onder de studenten die vandaag colleges volgen, zitten sommige schrijvers van morgen. Ook Stefan Hertmans, Guido van Heulendonk, Els Moors en Miriam Van hee – om alleen maar hen te noemen – waren destijds als jonge student beloftevolle roman- of verhalenschrijvers en dichters die zich allang hebben gevestigd als literair auteur.

Op dinsdag 5 december komen Charlotte van den Broeck en Filip Rogiers langs in auditorium 2 Franz Cumont, eertijds auditorium A. Van den Broeck is een van de meest opgemerkte dichtersstemmen van de afgelopen tijd, met het bijzonder gunstig onthaalde debuut Kameleon en begin dit jaar de dichtbundel Nachtroer. De warme stem van Van den Broeck, die meestal gedichten gewoon uit het hoofd kent – steevast een bonuspunt tijdens mijn mondelinge examens over poëziecursussen, wordt naast de bedachtzame stijl geplaatst van Filip Rogiers, journalist van De Standaard. Het debuut Nauwelijks lichaam, met verhalen die onder meer in het roemruchte Nieuw Wereldtijdschrift van Herman de Coninck zijn verschenen, werd jaren geleden (2011) in de Vlaamse literatuurkritiek als een bijzondere eersteling onthaald. In het voorjaar verschijnt de roman Angel. Rogiers is een bedreven interviewer en scherpzinnig columnist. Hij zal niet alleen uit eigen werk voorlezen en zoals Van den Broeck een minilezing presenteren, over literatuur, journalistiek en maatschappij. Er wordt ook een tweespraak gepland waarin de jonge schrijfster en de volleerde schrijver-journalist elkaar in de ogen kijken. Studenten gaan in discussie met de auteurs.

Opleidingen en oeuvres in Nederlands

In januari tot mei wordt de reeks verdergezet. In de pers is de terugkeer van Herman Brusselmans naar de Blandijn onder de aandacht gebracht. Maar ook andere schrijvers, onder wie Johan de Boose, Ann de Craemer, Els Moors (begin 2018 Belgisch dichter des Vaderlands), Erwin Mortier, Jeroen Theunissen en Annelies Verbeke, passeren de revue. Opvallend is hoeveel schrijftalent ooit een opleiding volgde in de faculteit. Dat Letteren en Wijsbegeerte de literatuur centraal stelt, is evident: ongeacht de studierichting ontmoeten schrijvers van diverse pluimage elkaar in de taal waarin ze met elkaar en de lezers spreken. Het publieke forum dat de Blandijn aanreikt, kan tegelijk worden gezien als openbaar pleidooi voor het belang van de geesteswetenschappen, investering in kritisch vernuft en het genereren van aandacht voor andere zienswijzen. In tijden van verengelsing is het zonder meer een stelling te kiezen voor moedertaalsprekers.

Alle verzamelde Nederlandstalige schrijvers die aan bod komen hebben in het Nederlands hun opleiding aan de UGent gevolgd. Met uitzondering van zij die een talenrichting volgden waarin Nederlands geen optie was. Zoals Charlotte van den Broeck, en daarvoor had ze zo haar redenen. Het heeft sommigen van hen niet tegengehouden, ik denk aan Hertmans, Lanoye, Mortier en Verbeke, ook internationaal door te breken met een oorspronkelijk in het Nederlands geschreven literair oeuvre.