Duitsland, de locomotief van de Europese economie, kan de kosten van de verzorgingsstaat niet langer dragen.

Dat ze ‘het volk zijn’, scandeerden de betogers vorige week in Maagdenburg. ‘Het volk, één volk’, zo klonk het ook in 1989. Toen verzetten de bewoners van de oostelijke deelstaten zich tegen het communisme en keken ze reikhalzend uit naar de hereniging met hun rijke broederstaat in het Westen. Nu scanderen ze leuzen tegen de uitwassen van het kapitalisme, tegen de globalisering van de economie en de doorgedreven concurrentie waardoor de felbegeerde verzorgingsstaat te duur is geworden. Hartz IV, het naar Volkswagen-topman Peter Hartz vernoemde pakket maatregelen waarmee kanselier Gerhard Schröder de werkloosheid wil bestrijden, belooft diep te zullen snijden in de Duitse welvaartsstaat. Als Duitsland economisch opnieuw de kar wil trekken, zijn immers harde maatregelen vereist. De zware lasten van de werkloosheidsuitkeringen kan en wil Duitsland niet langer dragen. En dus moeten de uitkeringen omlaag.

De Länder van de vroegere DDR worden het zwaarst getroffen. De werkloosheidsgraad is er vijftien jaar na de hereniging nog altijd bijzonder hoog (zie kaart pag. 40). De steun die de nieuwe deelstaten totnogtoe vanuit het westelijke landsdeel kregen toegestopt, moet omlaag. In het systeem van wereldwijde concurrentie is er geen plaats voor langdurige werklozen. Hun werkloosheidspremie wordt vanaf januari vervangen door een lagere sociale uitkering, van om en bij de 330 euro. Dat moet hen ertoe aanzetten om werk te zoeken – maar er ís geen werk in de nieuwe deelstaten.

Hetzelfde scenario voor het westen van het land. Langdurig werklozen vallen daar terug op een premie van 345 euro. We moeten het positieve doel van Hartz IV inzien, onderstrepen de politici, namelijk dat er banen worden gecreëerd. Maar kunnen de ondernemingen nog wel nieuwe banen bij scheppen? Een studie van de Europese bank UBS (‘Economisch herstel zonder banen in Duitsland’) waarschuwt er precies voor dat ‘deze periode gekenmerkt wordt door werkloosheid en dat die ook zal aanhouden’.

In de geglobaliseerde economie moeten ook de lonen omlaag. Of, anders gezegd, voor hetzelfde loon moet langer gewerkt worden. Daarom ook wil de regering-Schröder de 40-urige werkweek opnieuw invoeren. Daardoor zal de productiviteit verhogen, maar nieuwe jobs komen er niet bij. Het aantal werklozen zal dus niet afnemen, ook niet door Hartz IV – de uitkeringen van de werklozen wel. De Duitsers zijn bang. De geglobaliseerde economie lijkt de verzorgingsstaat te ontmantelen. Er dreigt in Duitsland een nieuwe armoede.

Ingrid Van Daele

De 40-urige werkweek verhoogt de productiviteit, maar levert geen nieuwe banen op.