Zou u plastische chirurgie overwegen om uw carrière vooruit te helpen? In China draaien jongeren er hun hand niet voor om.

Liu Jing is een stewardess van 27, en ze is niet vies van een rondje plastische chirurgie. Tien ingrepen onderging ze al, goed voor een stevige 6000 euro – het gemiddelde jaarinkomen in China. ‘Ik heb mijn ogen wijder laten lijken, de brug van mijn neus dunner laten maken en ook mijn kin en mijn gezicht laten bijwerken. Ik laat ook regelmatig dermo-injecties (vergelijkbaar met botox, nvdr.) zetten om mijn huid er fris en strak te laten uitzien’, vertelt ze in het lokale magazine That’s Bejing. Ze spreekt heel open over haar ingrepen. ‘Wanneer mensen rondom je aan hun uiterlijk laten werken – ook al ontkennen ze dat -, dan is het logisch dat je het ook wilt. En eens je het probeert, wil je steeds meer. Het is verslavend.’

Plastische chirurgie is aan een opmars bezig in China. Vooral jonge vrouwen doen het om hun kansen op een job op te krikken. De situatie op de arbeidsmarkt is een stuk moeilijker geworden nu de groei van de Chinese economie vertraagt. Er goed uitzien is meer dan ooit belangrijk. ‘Vooral op jonge vrouwen is de druk groot’, vertelt antropologe Wen Hua, die met Buying Beauty een boek schreef over de boom van plastische chirurgie in China. Wen sprak met meer dan 50 vrouwen die cosmetische ingrepen ondergingen. ‘De economische, socioculturele en politieke veranderingen in China maken vrouwen erg bezorgd, en dat laat zich fysiek en mentaal voelen. Schoonheid is een vorm van kapitaal geworden, er goed uitzien wordt beschouwd als de sleutel naar het succes. Het is geen toeval dat de gemiddelde leeftijd van vrouwen die zich laten bijwerken veel lager ligt dan in westerse landen.’

Hét symbool van de boom van plastische chirurgie in China is Hao Lulu. Zowat elk deel van haar lichaam is bijgewerkt: neus, ogen, kin, borsten, buik, billen, benen en huid. De metamorfose, die ‘The Beauty Dreamwork Project’ gedoopt werd, werd bij wijze van promotie georganiseerd door EverCare, een plastischechirurgiekliniek in Peking. Met succes: de volgende twee jaar verdubbelden de inkomsten van het ziekenhuis. Wen Hua: ‘Hao Lulu’s extreme transformatie veroorzaakte heel wat controverse in China. Ze was niet de eerste die een ingewikkelde make-over van kop tot teen liet doen, maar ze was wel de eerste die haar operaties publiek maakte.’ Hao hield op de website van het ziekenhuis een dagboek bij, waarin ze soms verrassend open was: ze sprak over de pijn of net de gevoelloosheid die ze voelde na de ingrepen, en schreef om de haverklap dat ze ’s anderendaags naar huis wou. Maar op het einde liet ze dan weer weten dat alle pijn verdwenen was en dat ze geen spijt had van haar beslissing.

De stunt kreeg veel kritiek van artsen, maar veel haalde dat niet uit: plastische chirurgie werd bon ton. Wen linkt de populariteit onder jonge vrouwen ook aan de politiek van de overheid om zo veel mogelijk studenten naar een universitair diploma te loodsen. Daardoor ontstaat een overschot aan hoogopgeleiden, die alle middelen grijpen om hun kansen te verhogen.

Officiële cijfers over de groeiende sector zijn er niet, maar volgens een recent rapport van de International Society of Aesthetic Plastic Surgery (ISAPS) is China de derde grootste markt, na de Verenigde Staten en Brazilië. In 2011 werden volgens ISAPS in China iets meer dan 1 miljoen cosmetische (chirurgische en niet-chirurgische) ingrepen gedaan, een toename van 20 procent tegenover het jaar ervoor. China staat wereldwijd zelfs op één als het om neuscorrecties gaat.

Beenverlengingen

De schoonheidscultus leeft in China overal – in reclame, film, televisie, en… jobadvertenties. De Chinese wet verbiedt werkgevers om mensen aan te werven op basis van ras, afkomst, geslacht en religie, maar zegt niets over discriminatie van (andere) uiterlijke kenmerken. En daardoor kan het dus dat vacatures vermelden hoe groot een kandidaat moet zijn, hoeveel hij/zij mag wegen, of andere wenselijke fysieke eigenschappen. Waarom lengte belangrijk is? Wie te klein is, zou weleens te zwak kunnen zijn om zware werkdruk aan te kunnen. Niet toevallig riep de Chinese overheid jaren geleden al een ban uit over beenverlengende operaties, een bijzonder pijnlijke procedure waarbij de benen gebroken en vervolgens opgerekt worden. Ook opmerkelijk: het zijn vooral jobadvertenties voor vrouwen die een maximumleeftijd en fysieke vereisten vermelden, zo blijkt uit studies die Wen Hua in haar boek citeert. Vrouwen ouder dan 27 die nog niet getrouwd zijn, krijgen het label ‘overschot’ mee. ‘Al blijft plastische chirurgie niet alleen beperkt tot vrouwen’, zegt Hua. ‘Ook mannen doen het meer en meer.’

Nogal wat ziekenhuizen lokken klanten met goedkope operaties. Sommige daarvan flirten met de illegaliteit, andere gaan er ver over. Schoonheidssalons die ’s nachts cosmetische operaties uitvoeren, bijvoorbeeld, of ziekenhuizen die slecht uitgerust zijn. Wen Hua: ‘De prijs gaat van heel duur tot heel goedkoop, afhankelijk van de gebruikte materialen en de plek waar de ingreep uitgevoerd wordt. Sommige privéklinieken bieden spotgoedkope, illegale ingrepen aan om mensen te lokken. En er is vraag naar.’

Erotisch kapitaal

De groei van de cosmetische ingrepen lijkt een uitwas van het groeiende consumentisme in China, maar dat is het niet helemaal. Zo meent de Britse sociologe Catherine Hakim dat erotisch kapitaal op de werkvloer steeds belangrijker wordt – én dat we daar maar beter rekening mee houden. Erotisch kapitaal draait volgens haar om goede manieren, sociale vaardigheden, een verzorgd voorkomen, charisma, maar in niet geringe mate ook om looks. In tijden van internet en televisie wordt de manier waarop we eruitzien alleen maar belangrijker, aldus Hakim. ‘Iedereen is zichtbaarder dan ooit, via digitale fotografie en internet. We leven in een diensteneconomie, waarin aantrekkelijkheid en sociale vaardigheden een belangrijke rol spelen. Advocaten, managers, verkopers, marketeers: bij al die beroepen is aantrekkelijk zijn een belangrijk voordeel. Wie dat ontkent, leeft in het verleden. We moeten de waarde van erotisch kapitaal leren inzien, en beseffen dat het absoluut niet triviaal is.’ Of ze er dan ook geen graten in ziet dat mensen onder het mes of aan de botox gaan om meer succes te hebben? Hakim: ‘Nee, ik heb daar geen probleem mee, zolang je er het geld voor hebt. In vergelijking met de hoeveelheid geld die we spenderen aan ons onderwijs is wat we investeren in ons erotisch kapitaal verwaarloosbaar klein.’ Dat idee leeft ook onder Chinese ouders. In Buying Beauty zegt een moeder: ‘Een knap gezicht is voor mijn dochter een langetermijninvestering die de moeite waard is.’

Toch komt er ook in China reactie tegen de doorgeschoten populariteit van plastische chirurgie. Zo weigert de Central Academy of Drama in Peking (de toneelschool waar nogal wat Chinese sterren hun opleiding kregen) kandidaten die plastische chirurgie hebben ondergaan. ‘We willen echte studenten zien. Het is niet de bedoeling dat we plastische chirurgie promoten’, aldus professor Hao Rong. Tegelijk besliste de Beijing Film Academy samen met de toneelschool dat toekomstige studenten bij het toelatingsproef geen make-up mogen dragen. De budgetluchtvaartmaatschappij Spring Airlines kiest voor haar stewardessen dan weer voor iets oudere vrouwen tot 45 jaar, bij voorkeur met kinderen. Uit onderzoek bleek dat passagiers liever door zulke vrouwen bediend worden, en ze zouden ook beter overweg kunnen met huilende baby’s, aldus de luchtvaartmaatschappij. Een maatregel die op de Chinese sociaalnetwerksite Sina Weibo enthousiast werd onthaald.

DOOR DOMINIQUE SOENENS

‘Een knap gezicht is voor mijn dochter een langetermijninvestering.’

‘We leven in een diensteneconomie, waarin aantrekkelijkheid en sociale vaardigheden een belangrijke rol spelen.’