Rechts prijst Gerhard Schröder voor de moed die het vaak zelf niet heeft

In de betere salons maakt de voormalige Duitse bondskanselier Gerhard Schröder een onverwachte comeback. Wie moet daar blij mee zijn?

Eerst zong Alain Minc de lof van Gerhard Schröder. Vervolgens prees Francis Fukuyama de voormalige Duitse bondskanselier als een voorbeeld voor politieke leiders vandaag. De econoom Minc geldt als zeer invloedrijk in het Elysée van Nicolas Sarkozy. Professor, filosoof en publicist Fukuyama wordt aandachtig beluisterd in Washingtonse kringen. Zeven jaar nadat hij het onderspit had gedolven tegen Angela Merkel en door de achterdeur uit Berlijn vertrok, maakt Schröder een rentree langs de voordeur in de paleizen van de macht. Dat streelt wellicht zijn niet geringe ego, maar het is niet zeker of hij daar als sociaaldemocraat blij om moet zijn.

Gerhard Schröder wou tussen 1998 en 2005 in een coalitie met de groenen proberen om het Duitse sociale model een nieuwe impuls te geven. Het land vocht met een hoge werkloosheid die maar niet wou zakken. Schröder vroeg personeelsdirecteur Peter Hartz van Volkswagen om voorzitter te worden van een commissie die, onder meer, de arbeidsmarkt moest hervormen. De voorstellen van Hartz werden tussen 2003 en 2005 geleidelijk goedgekeurd en uitgevoerd. Als Minc en Fukuyama het beleid van Schröder vandaag als voorbeeld stellen, hebben ze vooral de laatste reeks maatregelen voor ogen die bekend is als Hartz IV.

Om werklozen ertoe aan te zetten om sneller een baan te zoeken of te accepteren, wilde Hartz het werkloosheidsstelsel herzien. Werklozen zouden voortaan in het eerste jaar van hun werkloosheid nog 70 procent van hun laatste loon krijgen. Daarna zouden ze het moeten stellen met een bedrag van, toen, 345 euro per maand. Het hele pakket maatregelen dat werd voorgesteld, was uiteraard breder. Maar vooral de aanpak van werklozen had grote gevolgen. Sociaal verwees de ingreep bijna twee miljoen Duitsers naar de armoedestatistieken. Politiek brak de sociaaldemocratische SPD van Schröder in tweeën: een meer radicale linkerzijde met voormalig SPD-leider Oskar Lafontaine besloot om scheep te gaan met de voormalige Oost-Duitse communisten. Schröder gokte, schreef nog in 2005 vervroegde verkiezingen uit en verloor. De stemmen die de SPD als gevolg van Hartz IV aan uiterst links verloor, kostten hem het kanselierschap. Hij stapte uit de politiek en ging voor rekening van de Russische olie- en gasreus Gazprom werken. De SPD herstelt nog van de klap.

In haar eerste toespraak in de Bondsdag als de nieuwe bondskanselier dankte Angela Merkel haar voorganger nadrukkelijk voor zijn politieke moed. Schröder durfde zijn kiezers in het gezicht van verkiezingen tegen de haren in te strijken. De politici die hem daar vandaag voor prijzen, hebben weinig te vrezen van de maatregelen die hij doordrukte. Ze treffen namelijk niet hun publiek. Het is in die zin geen toeval dat Europese leiders nu onder meer van de Griekse regering eisen dat ze het minimumloon verlaagt tot een bedrag dat in de buurt komt van wat Hartz uittrok voor mensen die een jaar werkloos waren.

Zeker Angela Merkel zou beter moeten weten. In 2010 eiste het Grondwettelijke Hof in Karlsruhe dat haar regering Hartz IV zou aanpassen. De maatregel is, volgens de hoogste Duitse rechtbank, in strijd met de grondwet. Die stelt namelijk dat ieder mens waardig moet kunnen leven.

Hubert van Humbeeck