Han Renard

Een goed bestuur, daaraan heeft Antwerpen behoefte. De plaatselijke politici geven de voorkeur aan een weinig fraaie koehandel.

De zoveelste afstraffing op rij van de democratische partijen had de Antwerpse politici uit de scheidende monstercoalitie op 8 oktober goed wakker geschud. Ja, het getouwtrek, het elkaar onderuithalen voor de verkiezingen had veel kwaad berokkend en de al wantrouwige Antwerpenaar nog dieper in de armen van het Blok gedreven. En zeker, het feit dat het vorige bestuur geen hechte ploeg vormde maar veeleer een allegaartje van grote en grotere ego’s, had een coherente beleidsvisie op de havenstad in de weg gestaan. Mea culpa, mea maxima culpa.

Dit keer zouden de democratische partijen, door de slechte verkiezingsuitslag opnieuw op elkaar aangewezen, het anders aanpakken. Dit keer zou de Inhoud, het Algemeen Belang van de stad voorop staan. Wie het beleid zou uitvoeren, was daaraan ondergeschikt. Toch kon een goed verstaander al tijdens de verkiezingsavond de ambities van een zelfverzekerde VLD opsnuiven. De VLD had als enige democratische partij gewonnen in Antwerpen, al was die vooruitgang niet zo spectaculair in vergelijking met de VLD-score in de rest van Vlaanderen.

Het begon nochtans veelbelovend. SP, VLD, CVP en Agalev – de VU gaf al snel te kennen niet mee te willen doen aan regenboog bis – gingen samen aan de slag om een goed bestuursakkoord uit te dokteren. Op verzoek van de VLD werden twee werkgroepen opgericht rond de thema’s waarop de vorige coalitie zich vastgereden had: mobiliteit en veiligheid.

Op het vlak van mobiliteit werd, tot ieders tevredenheid, snel een akkoord gesloten. Toch hoopte de VLD Agalev al in deze fase uit de onderhandelingen te manoeuvreren. Dat was buiten de CVP gerekend die, de geruchten van voor de verkiezingen indachtig, vreesde het slachtoffer te worden van paars-groene bestuursplannen, en zich dus in de beginfase aan de zijde van Agalev/SP schaarde. Patrick Janssens (SP) kan en wil Agalev om evidente redenen niet bruuskeren. En Agalev zelf stelde zich in de werkgroepen zo soepel op dat zelfs de meest gedreven VLD-onderhandelaars geen goed argument konden vinden om de groenen enig ideologisch fanatisme in de schoenen te schuiven. Agalev ging plat op de buik, bevestigen verschillende bronnen, slikte zowat alles, en liet nu eens CVP, dan weer SP weerwerk bieden tegen de liberalen.

SLUWE VOS EN TWEE WIJZEN

Het was uiteindelijk sluwe vos Mark Wellens (CVP) die de poppen aan het dansen bracht, door het ‘akkoord’ over veiligheid tijdens de persconferentie achteraf op de helling te zetten. Om Agalev te steunen, ontkende hij dat het bereikte akkoord het actief opsporen van illegalen toeliet. De mond van de liberale onderhandelaar, Dirk Grootjans, viel wijd open, en Grootjans moest zich, bij gebrek aan ervaring met politieke spelletjes, in zeven bochten wringen om het tegenovergestelde vol te houden. Aldus slaagde Wellens erin VLD en Agalev nog meer tegen elkaar op te zetten en de CVP incontournable te maken. Een CVP-onderhandelaar: ‘Toen ik Wellens hoorde wist ik: dit gaat niet meer over inhoud, Wellens is nu aan het vechten voor mandaten.’

Ludo Van Campenhout, de Antwerpse VLD-voorzitter, opgejaagd door een misnoegde achterban en een stel tafelspringers met Hugo Coveliers op kop, had eindelijk zijn stok om mee te slaan. Agalev, waarmee de VLD zo vlot had samengewerkt in werkgroep mobiliteit, was plotseling de gebeten hond, de onbetrouwbare partner. De aanpak van de VLD zat trouwens van meet af aan vol tegenstrijdigheden, getuige daarvan de houding van nationaal voorzitter Karel De Gucht, die eerst de CVP eruit wilde en vervolgens Agalev, die eerst de burgemeestersjerp niet opeiste en later wel. Wat er ook van zij, Van Campenhout plaatste de SP voor het bekende dilemma: Agalev buiten of Delwaide binnen, ook al behaalde die laatste 10.000 voorkeurstemmen minder dan aftredend burgemeester Leona Detiège. Voor de SP is geen van beide bespreekbaar.

Aangezien hij de spelers op het veld niet kon veranderen, toverde Patrick Janssens de Twee Wijzen, Andries Kinsbergen (VLD) en Joz Wijninckx (SP), uit zijn hoed. Die moesten een opening zien te vinden. Na een lange gespreksronde kwamen Kinsbergen en Wijninckx afgelopen vrijdag met een voorstel op de proppen. De media, die het een paar weken hadden moeten stellen met een lekje hier en een ballonnetje daar, vlogen erop en presenteerden het voorstel als een uitgemaakte zaak. Met als grote overwinnaar de VLD, die met vier superschepenen veel macht over de stad verwerft, met de CVP die ondanks een belabberd verkiezingsresultaat zeer goed wegkomt, Agalev dat bekaaid achterblijft, en de SP die een hoge prijs betaalt voor het burgemeesterschap en voor de rood-groene ambities van haar voorzitter. Voor Patrick Janssens is het van groot belang Agalev mee in boot te houden. Zowel om op het Antwerpse stadsbestuur te wegen, zeker mocht de consensusregel in het schepencollege wegvallen, als voor de toekomst. Janssens, die zijn partij wil vernieuwen en opengooien tegen de verkiezingen van 2003, lonkt daarbij in de eerste plaats naar de groenen. Een groot progressief front is waar de SP-voorzitter hardop van droomt, en met hem flink wat mensen uit het middenveld. De vakbonden vormen in de rood-groene demarche van Janssens een niet te onderschatten factor. Zeker in ABVV, maar ook in ACW zijn heel wat mensen actief die dicht aanleunen bij het (rood)groene gedachtegoed. Die steun verliezen, kan Patrick Janssens zeer zwaar opbreken. John Mangelschots, oud SP-schepen en ook een wijze man in Antwerpen, bevestigt dit. Hij laat er geen twijfel over bestaan: ‘Zonder Agalev kan de SP niet in een Antwerpse coalitie stappen.’

POSTJES VERDELEN

Voorts vindt Mangelschots dat Wijninckx en Kinsbergen ver buiten hun boekje zijn gegaan. Hun taak was de gesprekken weer vlot krijgen, niet de postjes verdelen. ‘Wat de VLD binnenrijft, is schromelijk overdreven. Met Financiën hebben ze de sleutel op de kas, met een schepen van Veiligheid een waakhond naast Leona, en wat echt aanstootgevend is, de VLD krijgt de departementen Ruimtelijke Ordening en Openbare Werken samen in één schepenambt. Dat is naar mijn weten nog nooit eerder vertoond.’ Mangelschots acht (bij het ter perse gaan van Knack) de kans heel klein dat het voorstel in deze vorm door het partijcongres zal worden aanvaard.

‘Het ware veel beter geweest’ zo verduidelijkt Mangelschots de wrevel in zijn partij ‘als de informateurs zich niet op het pad van de departementen gewaagd hadden. Er is een essentieel verschil tussen een informatie- en een formatieronde. De onderhandelaars beweren nu dat ze een opening gemaakt hebben. Misschien ben ik blind, maar ik zie die opening in ieder geval niet.’ Dat in de media meteen namen werden geplakt op de leden van het schepencollege, brengt de verliezers in een lastig parket. SP en Agalev deden tijdens het weekend hard hun best om te benadrukken dat er nog geen akkoord is. Maar het wordt moeilijk VLD en CVP tot meer inschikkelijkheid te bewegen, en bijvoorbeeld de CVP te vragen een schepen in te leveren. Het beeld van de glunderende Mark Van Peel voor de camera maakte dat duidelijk. Ook VLD is tevreden met de drie CVP-schepenen, want met de rechtse middenstandsman Philip Heylen heeft de partij er de facto nog een schepen bij.

Mangelschots vindt anders dat de VLD Andries Kinsbergen op de blote knieën mag bedanken dat hij hun eis voor het burgemeesterschap ernstig genomen heeft. Kinsbergen had volgens Mangelschots best kunnen inschatten hoe zwaar die eis echt woog. De ’tsjeef’ Leo Delwaide kan zoals bekend lang niet altijd op de massale steun van zijn partij rekenen. Mangelschots gelooft daarom niet dat de VLD de baron tot elke prijs naar ’t Schoon Verdiep wilde promoveren. Ludo Van Campenhout heeft dus het grote lot gewonnen met een sterk staaltje blufpoker. Mangelschots over de verhoudingen in het voorgestelde schepencollege: ‘Dit is ongelooflijk, een nooit geziene onbalans, één partij is sterker dan de andere drie samen.’ Van Campenhout krijgt met zijn partij de controle over de stad, maar verklaart na afloop met de hand op het hart dat de VLD de martelaar is van links. Dat wekt bij Mangelschots grote bewondering op voor het acteertalent van de Antwerpse VLD-voorzitter. ‘Van Campenhout is Dario Fo. Binnenskamers de spot drijven met de rest, publiekelijk het slachtoffer spelen.’

Uit de doorlichting van de stad Antwerpen door het Studiebureau RH Paternoster & Associates blijkt overduidelijk dat de hokjesmentaliteit van het scheidend schepencollege goed besturen onmogelijk heeft gemaakt. Nu is het afschaffen van de consensusregel, zoals de twee wijzen aanbevelen, ook niet erg bevorderlijk voor de ploeggeest in het college. Beslissen met een gewone meerderheid zal in de praktijk neerkomen op een minderheidskabinet van SP en VLD, die elk zullen proberen CVP en Agalev zo goed mogelijk tegen elkaar uit te spelen. Daar komt hommeles van, dat kan een kleuter voorspellen. Wat moet de gemiddelde Antwerpenaar inmiddels denken van dit gesjacher met mandaten? Het antwoord laat zich raden. Fons Borginon, die met de VU in de oppositie zit, lijkt daar nu niet eens zo rouwig om: ‘Wat voor de borst stoot, is niet zozeer het vechten om mandaten. Dat hoort nu eenmaal bij de politiek. Wel dat de mandaten al verdeeld zijn en in sommige gevallen al persoonlijk ingevuld, nog voor er een bestuursakkoord is.’ Of hoe al te gretige politici het eigen prestige en de geloofwaardigheid van de politiek ondermijnen.

Han Renard

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content