Breedband internet, 3G-telefoons, digitale tv, voor de meeste Europese burgers is het nog hightech hocus-pocus. Maar de revolutie in de telecommunicatie is volgens de Europese Commissie de komende jaren wel hét fundament voor economische groei, welvaart en jobs. Europa zal daarom massaal investeren in onderzoek en erop toezien dat de principes van de vrije markt in de sector worden gerespecteerd.
Een miljard euro. Dat recordbedrag gaat de Europese Commissie de komende jaren uitgeven aan onderzoek op het vlak van informatie- en communicatietechnologie (ICT). Het is het grootste budget dat de EU ooit in één klap heeft uitgetrokken voor onderzoek en ontwikkeling. Concreet gaat het over onderzoek naar nieuwe spitstechnologie op terreinen als mobiele telecommunicatie, micro- of nano-elektronica, breedbandtechnologie, digitale televisie, enzovoort.
‘Investeren in informatie- en communicatietechnologie is de beste keuze om een bijdrage te leveren aan economische groei en jobs’, zei Europees commissaris voor Informatiemaatschappij en Media Viviane Reding onlangs. Zij hoopt op een soort ‘Europees Nokia-effect’, naar de welvaart en economische groei die Finland te danken heeft aan het stormachtige succes van zijn mobiele telefoonproducent. Eén miljard euro lijkt veel, maar in feite gaat het om een inhaaloperatie, zo gaf Reding toe. Specialisten roepen al jaren dat de ICT-sector cruciaal is voor het op peil houden van de economische groei en dus ook van de welvaart, maar Europa blijft hopeloos achterop bij andere economische grootmachten: Europa investeert per hoofd van de bevolking 80 euro per jaar in ICT-onderzoek, in de VS is dat 350 euro per kop en in Japan zelfs 400 euro. Reding meent dan ook dat het EU-budget voor onderzoek op zijn minst nog zal moeten verdubbelen.
Zelfs de forse injectie van één miljard euro blijkt onvoldoende om de honger van de markt te stillen. De vraag naar onderzoek rond nieuwe producten bleek enorm: van de 1300 onderzoeksvoorstellen voldeden er 462 aan de criteria van de Europese Commissie, maar daarvan kon slechts de helft gehonoreerd worden. De andere helft moet door de privé-sector worden betaald, aldus Reding.
Voetbal is koning
Ondertussen gaan de ontwikkelingen op de markt van nieuwe media en informatietechnologie razendsnel. Digitale televisie is pas een maand in Vlaanderen ingevoerd, maar de Europese Commissie verwacht dat die de vertrouwde analoge tv tegen 2012 compleet zal hebben verdrongen. Ander voorbeeld. Nog niet zo lang geleden rende een tiener naar de platenboer om die favoriete hit van het moment aan te schaffen. In oktober zal de nieuwe single van superster Robbie Williams in primeur via gsm te beluisteren zijn, voor ruim 2 euro. Een gevolg van een contract tussen platenmaatschappij EMI en telecombedrijf T-Mobile, die voortaan meer songs op deze weg zullen lanceren. Het mes snijdt aan twee kanten: EMI heeft een nieuw kanaal voor het verkopen van muziek en T-Mobile heeft een hippe toepassing voor de nieuwe generatie mobiele telefoons (3G mobiele telefonie, via breedband, bij ons waarschijnlijk vanaf eind dit jaar toegankelijk voor het grote publiek).
De Europese autoriteiten vragen zich af hoe de overheid deze informatierevolutie en de daarmee gepaard gaande onstuimige groei van sommige economische sectoren, moet reguleren. De markt zomaar explosief laten groeien, is geen optie. In geen tijd zouden enkele grote spelers die dan monopoliseren. En bij de Europese Commissie gaat men ervan uit dat het voor de consument én de verdere groei van de ICT-sector en de media, cruciaal is dat er voldoende concurrentie mogelijk blijft. En dat er dus geen monopolisten ontstaan die door hun kapitaalkrachtige positie andere bedrijven uit de markt drukken.
Reding maakte een maand geleden bekend dat er nieuwe regels komen voor de audiovisuele media. Op een congres eind september in Liverpool zal de Europese Commissie dat verder bespreken. Tegelijk doet het directoraat-generaal (DG) voor Concurrentiebeleid van Europees commissaris Neelie Kroes onderzoek naar de ontwikkelingen rond nieuwe media. Men gaat na of er bijvoorbeeld voldoende toegang is tot informatie. Want nieuwe technologie ontwikkelen is prachtig, maar je moet natuurlijk ook wel iets hebben om consumenten te laten lezen, zien, horen. En hier ligt de link met de recente heibel over de uitzendrechten van de Belgische voetbalclubs tussen Belgacom en de VRT enerzijds en Telenet, Canal+ en VTM anderzijds.
Philip Lowe, directeur-generaal bij het DG Concurrentie, benadrukte onlangs nog het belang van sportbeelden voor een succesvolle lancering van een compleet nieuwe technologie als 3G: ‘Ons marktonderzoek heeft bevestigd dat de beschikbaarheid van aantrekkelijke content, in het bijzonder sportbeelden, een cruciale rol speelt bij het ontrollen van de derde generatie mobiele telefonie. Visuele inhoud met een grote aantrekkingskracht is nodig om een nieuwe technologie succesvol te lanceren. En sport heeft deze eigenschap meer dan welke andere vorm van informatie.’ Volgens Lowe zou het dus ‘problematisch zijn’ voor de lancering van digitale televisie en 3G (momenteel in heel Europa in volle gang), als er sprake is van een beperkte toegang en beschikbaarheid van sportbeelden. En dan met name van de populairste sport, koning voetbal.
Miljardendans
De verstrengeling van schaalvergrotende Europese mediabedrijven, de telecomfirma’s en de sportwereld, ontspoort de laatste jaren in een miljardendans waarbij heel veel op het spel staat. Laura Parret, advocate bij Simmons&Simmons in Brussel, en als specialiste in Europees mededingingsrecht docent aan de universiteit van Tilburg: ‘De uitzendrechten, vooral van voetbal, zijn essentieel in de concurrentie tussen mediabedrijven. Collectieve, exclusieve en/of te langdurige toewijzing van die rechten kan problematisch zijn vanuit juridisch oogpunt. Wees gerust dat de Europese Commissie ook nauwlettend heeft meegekeken naar de toewijzing aan Belgacom van de rechten op de Belgische voetbalbeelden.’
Op 15 augustus liet de Europese Commissie weten dat zij een onderzoek begint naar ontoelaatbare praktijken bij de Britse Premier League. Die verkoopt de voetbalrechten al vele jaren exclusief aan mediabedrijf Sky Broadcasting en riskeert daardoor boetes tot tien procent van zijn jaarlijkse omzet.
En na lang aanslepende onderhandelingen, kwamen de Duitse Bundesliga en de Europese Commissie overeen dat het collectief aanbieden van uitzendrechten zou worden ‘geliberaliseerd’. Zo maken meer spelers op de markt een kans op het verwerven van een deel van die rechten en komt er dus een grotere verspreiding van de sportbeelden naar het grote publiek. ‘Dit besluit is ten voordele van zowel voetbalfans als het spel zelf. (…) Makkelijk beschikbare inhoud zoals topvoetbal, is een stimulans voor innovatie en groei in sectoren als media en informatietechnologie. Sterker nog, open markten en toegang tot content zijn essentiële garanties tegen mediaconcentratie’, aldus Europees commissaris Neelie Kroes.
Advocate Parret: ‘De beslissing inzake de Bundesliga geeft aan hoe de Commissie graag wil dat uitzendrechten worden verkocht, en hoe ze concurrentiebeperking wil vermijden. Het is ook een blauwdruk voor de 25 nationale overheden die waken over de concurrentie op hun markten en die klachten moeten behandelen (zoals onlangs die van Telenet, nvdr) over de toekenning van rechten.’
Cruciaal is daarom dat men de uitzendrechten opsplitst in pakketten en die verdeelt over meerdere concurrenten met als doel de sportbeelden beschikbaar maken voor een zo groot mogelijk publiek. Als een bedrijf een groot aandeel van de uitzendrechten (de zogenaamde ‘paketten’) mag kopen, ziet Europa dat liefst voor maximaal drie seizoenen, precies de termijn van Belgacom dus.
Volgens Parret houden toezichthouders – zoals de Belgische Raad voor Mededinging, die moet rapporteren aan en overleggen met de Europese Commissie – ook andere aspecten in de gaten, zoals de prijs waartegen licenties worden gegeven: ‘Als er door ondernemingen met een economische machtspositie te hoge prijzen worden gevraagd voor de uitzendrechten, kan dat problematisch zijn. Ook fusies tussen grote mediabedrijven worden nauwlettend in het oog gehouden. De Europese Commissie is zich beginnen te interesseren voor deze materie halverwege de jaren negentig, toen Karel van Miert nog commissaris was en de bedragen voor sportrechten na de komst van de commerciële tv de pan uit rezen. Dat viel samen met de algemene interesse die de Commissie na het Bosman-arrest ontwikkelde voor concurrentiebeperkende praktijken in de sportwereld.’
Jean-Marie Philips, voorzitter van de Profliga, geeft toe dat hij nauw overlegde met de concurrentiediensten van de Europese Commissie vooraleer hij de tv-rechten van het eersteklassevoetbal op de markt gooide: ‘Wij zijn nagegaan of we wel in orde waren met de Europese regelgeving over concurrentiebeleid. Na wat er is gebeurd in Duitsland, Frankrijk en Engeland, wilden we niet dat het Belgische voetbal dat risico liep.’ Ook de Belgische Raad voor Mededinging werd om advies gevraagd. Dat er toch een onderzoek kwam van dezelfde Raad, wijdt Philips aan de ‘vele geruchten’ over het feit dat de toekenningsprocedure niet correct zou zijn uitgevoerd. Uiteindelijk keurde de Raad het contract tussen Belgacom en de Profliga eind juli toch goed. Nog net op tijd voor de aftrap van de competitie. ‘Wij waren er gerust op’, aldus Philips. Overigens gaat Telenet in beroep tegen het besluit van de Raad voor Mededinging. ‘We vechten de beslissing aan omdat we duidelijkheid willen over het nieuwe biedproces over drie jaar’, aldus Stefan Coenjaerts van Telenet.
De strijd om de gouden bal duurt voort.
Hans van Scharen
Zelfs de forse injectie van één miljard euro blijkt onvoldoende om de honger van de markt te stillen.
