Expo: Het palet van de dichter

Het ING Cultuurcentrum en de KMSKB houden ons voor dat Joan Miró een schilderende poëet was.

Het ING Cultuurcentrum en de KMSKB houden ons in Het palet van de dichter (****) voor dat Joan Miró een schilderende poëet was.

Vonkachtige vormen

De Catalaan Joan Miró (1893-1983) was een pessimist, maar met de waardigheid van een dichter. Zijn sprankelende en kleurrijke creaturen waren een ongewilde overcompensatie voor zijn zwartgalligheid. Vele vormpjes, maar essentiële vormen, die uitgepuurd zijn en die met veel gevoel voor ritme op het platte vlak neergeschreven zijn: zoals de dichter schrapt en zich aan de regels van het metrum houdt. “(…) vonkachtige vormen die uit de lijst springen als vuur uit een vulkaan.”

Olée

Het ING Cultuurcentrum en de KMSKB tonen met schilderijen, interessante foto’s, lithografieën, beeldhouwwerken, etsen, boeken en viltdoeken hoe dichterlijk die vonkachtige vormen waren. Interessant is dat men ook eens het werk van de oude Miró belicht. Er zit visie achter deze expo, die een verdieping van de betekenis van het niet zo eenvoudige oeuvre is.

Op een van de foto’s zien we een afbeelding van een kopje uit een schilderij van de oude Bruegel. Bosch en Bruegel gaven de richting aan. Net zoals het surrealisme van André Breton en de techniek van de écriture automatique. Beïnvloeding kwam ook uit de hoek van het Amerikaanse abstract expressionisme. Jackson Pollocks zogenaamde drip paintings gaven hem een vrijgeleide om in die compromisloze richting te evolueren. Laten we niet vergeten dat diezelfde Pollock op zijn beurt door de Catalaan geïnspireerd werd. Of zijn invloed op Mark Rothko: de kosmologische gedachte bij Miró miste haar uitwerking niet. De Spanjaard liet zich inspireren door poëzie, muziek en architectuur. Kortom, door de zaken die kortsluiting of spanning in zijn hoofd veroorzaakten.

Miró was daarenboven een hypergevoelige natuur met een lange carrière – hij werd 90 -, die los van de kunst, vooral gegrepen werd door natuurfenomenen. De maansikkel in de donkerste nacht of begeleidende serenades van horden krekels. Of door het slechtste in de mens: met name oorlog. Constellations, een serie lithografieën uit begin jaren ’40, werden tegen de achtergrond van Wereldoorlog Twee geconcipieerd. Zijn idiosyncratische tekentaal als een soort van gesublimeerde of therapeutische reactie op de oorlog: de instincten aan het woord.

Voor iemand die “met de waardigheid van een dichter” door het leven ging, was zijn kunst bijwijlen zeer bruut en seksueel: vrouwen en vogels. Maar ook dat kan des dichters zijn. En mediterraan. Het doet ons aan zijn grote broer Picasso denken. Miró had het over “L’esprit pur” en “détruire la peinture”.

Less is more

Een 120-tal werken, bijna alle uitgeleend door de Fundacío Miró in Barcelona, zijn op het Koningsplein verzameld. Dat is misschien wat van het goede te veel. Men had gerust, net zoals een talentvol dichter, wat werk kunnen schrappen om de focus te verhogen. Dat Miró de visuele reductie zeer hoog inschatte, zoals een tuinier die nu en dan wat snoeit in de moestuin, wil nog niet zeggen dat hij een minimalist was. Alles met belangstelling bekijken, is met andere woorden een opgave.

Het gangenparcours van het ING Cultuurcentrum, haast een doolhof, werpt minder roet in het eten dan bij Ensor, maar optimaal kan dit nooit zijn. Beeldende kunst heeft ademruimte nodig. Men deed nochtans zijn best om de ruimte open te trekken, maar op een zonnige lentedag zien we de ongemakkelijke bezoekersfiles al voor ons.

Mogen we ook nog eens een pleidooi voor verdonkerde ruimtes en warme belichting houden? Voor een schilderende poëet is sfeer en dus belichting cruciaal. Dim de ruimte, en de speelse kleuren en hallucinatoire vormen zullen opleven in hun gewichtloze toestand.

Joan Miró, het palet van de dichter
Tot 19 juni
ING Cultuurcentrum
Koningsplein Brussel

Matthias Depoorter