IJsberg breekt los: wat zijn de gevolgen?

Het ontstaan van een ijsberg is een natuurlijk en normaal proces, maar de grootte van het meest recente exemplaar in Antarctica is dat niet. Wat zijn de gevolgen voor mens en natuur?

Een van de grootste ijsbergen in de recente geschiedenis is deze week losgekomen van een oostelijke ijsplaat in de Weddellzee op het Antarctische schiereiland. Dat is niets bijzonders in een ijsgebied als Antarctica, maar met zijn meer dan 6000 vierkante kilometer – dat is tweemaal de omvang van het Groothertogdom Luxemburg – kan het niet anders dan dat de ijsberg, die wellicht de naam van ‘A68’ zal krijgen, een impact zal hebben, ook al is dat pas over enkele decennia. Maar welke?

To give a sense of the true dimensions of the Larsen C iceberg, here’s an animation based on real data, with something familiar for scale pic.twitter.com/OdQA07qhBb

— Adrian Luckman (@adrian_luckman) 12 juli 2017

Omdat de ijsberg reeds op het water dreef en zijn eigen gewicht in het zeewater verzet, is er geen onmiddellijke stijging van het zeeniveau te vrezen. Vergelijk het met een ijsblokje in een glas water. Wanneer dat smelt, verandert het volume water in het glas ook niet. Het enige waar de mens momenteel misschien voor beducht is dat de ijsberg zich richting scheepvaartroutes beweegt en schepen verplicht worden een andere route te nemen, wat een impact zou kunnen hebben op de economie.

Er zou echter wel een probleem optreden als de ijsberg in stukken zou breken en richting warmere wateren drijven. Het ijs zou dan snel smelten en het zeeniveau doen stijgen waardoor zoutwater kustregio’s op of onder het zeeniveau zou kunnen aantasten. Zoetwaterplanten zouden op die manier bedreigd worden en mogelijk uitsterven, wat dan weer een impact zou hebben op de lokale fauna. Wetenschappers vrezen daarenboven dat de getroffen Larsen C-ijsplaat, de grootste van het Larsen-complex in Antarctica, nu minder stabiel is. Die is immers zo’n twaalf procent van haar massa verloren door het afbreken van de ijsberg wat de weg kan vrijmaken voor de volledige afbrokkeling over enkele decennia. De landgletsjers in de Larsen C worden dan aan de oceaan blootgesteld, waardoor ze sneller ijs in de oceaan lozen, wat de zeespiegel lichtjes kan doen stijgen, aldus glaciologen van het Project MIDAS, een onderzoeksgroep van de Swansea University en Aberystwyth University in Wales, in een mededeling.

Klimaatverandering?

Maar ook voor het leven in de buurt van de ijsberg zelf komen er nieuwe uitdagingen, zegt het wetenschappelijk comité voor Antarctisch onderzoek (SCAR), dat deze week bijeen is in Leuven. De habitat onder de ijsplaat, die duizenden jaren in totale duisternis was gehuld, wordt nu blootgesteld aan zonlicht. Er kan daardoor een heel ander ecosysteem ontstaan. Zo zullen er microscopische algen uit het ijs vrijkomen en die kunnen krill en walvissen aantrekken. Omdat er in de toekomst nog meer gelijkaardige gebeurtenissen verwacht worden is het dan ook essentieel dat we de impact ervan op het leven in de regio beter begrijpen.

Toen in 2002 de Larsen B en in 1995 het Larsen A-ijsplateau afbrokkelden, begonnen wetenschappers en het grote publiek steeds meer interesse te vertonen in de scheur in de Larsen C-ijsplaat. Dat de scheur een gevolg zou zijn van de klimaatverandering door toedoen van de mens, is twijfelachtig. De scheur blijkt volgens gegevens van de Nasa al aanwezig te zijn in satellietbeelden van de jaren 60. Toch is een verband met de klimaatverandering niet uit te sluiten, aldus Nasa in een mededeling. Antarctica wordt immers elk jaar warmer door klimaatverandering. In de laatste helft van de eeuw steeg de temperatuur er met 2,8 graden Celsius.