Hubert van Humbeeck

Voorbij de grens

Met de rug tegen de muur vragen Nicolas Sarkozy en Silvio Berlusconi dat er weer grenscontrole in Europa mogelijk is.

Het Verdrag van Schengen was nog een idee van Helmut Kohl en François Mitterrand. Toch niet de minsten van de naoorlogse Europese leiders. Het was voor hen een manier om vaart te zetten achter de groei van een Europese eenheidsmarkt. Om de interne markt tastbaarder te maken voor de gewone burger, die niet meer om de haverklap aan de volgende grenspost in de rij hoefde te staan. Het probleem is nu, dat die regel ook geldt voor wie van buiten de Schengenruimte komt: een keer binnen, is er geen controle meer.

Het Verdrag is vernoemd naar een plekje op de grens tussen Duitsland en het Groothertogdom Luxemburg. Eerst deden alleen de Benelux, Duitsland en Frankrijk mee. Ondertussen sloten 26 landen zich aan en ook landen die geen lid zijn van de EU doen mee, zoals IJsland, Noorwegen en Zwitserland. Het was de bedoeling dat het Verdrag deze zomer ook voor Roemenië en Bulgarije van kracht wordt. Of het zo snel zover komt, is nu niet meer zeker.

Dat komt omdat Nicolas Sarkozy en Silvio Berlusconi op een onderonsje in Rome vonden dat Schengen moet worden aangepast, zodanig dat grenscontrole ’tijdelijk’ weer mogelijk wordt. De twee landen kregen het met elkaar aan de stok, omdat Italië vond dat het niet alleen moet opdraaien voor de toestroom van vluchtelingen op het eiland Lampedusa. Rome gaf de vluchtelingen boos een voorlopig visum, waarmee ze ook naar andere Schengenlanden kunnen reizen. Waarop Frankrijk ermee dreigde om zijn grens met Italië te sluiten.

Sarkozy en Berlusconi kwamen nu overeen dat er aan Schengen moet worden gewerkt en dat de Europese grensbewaking strenger moet worden. Dat is vreemd omdat het verdrag zelf ook in tijdelijke grenscontroles voorziet, als de openbare orde daarom vraagt. Duitsland hield daarom in 2006 grenscontroles om hooligans buiten de deur te houden tijdens het wereldkampioenschap voetbal. Frankrijk deed zelf tot laat in de jaren negentig moeilijk over het drugsverkeer met Nederland. Het nummer in Rome was dus ook een stuk slecht politiek theater. De Franse president en de Italiaanse premier staan allebei onder druk. Voor extreemrechtse partijen zoals het Front National in Frankrijk en de Lega Nord in Italië is het migratiethema gesneden koek. Tegelijk weten Sarkozy en Berlusconi dat de kwestie in Brussel al maanden op tafel ligt. Er staat volgende maand een Europese top over asiel en migratie op de agenda.

Politieke populisten keren zich overal tegen de Europese constructie en nemen met het Verdrag van Schengen en de euro de belangrijkste verwezenlijkingen van de Unie op de korrel. De oplossing die voor de euro werd uitgedokterd, is dat er meer economische coördinatie nodig is – en dus meer Europa. Op dezelfde manier maakt de discussie over Schengen duidelijk dat de Unie moet streven naar een gemeenschappelijke asiel- en migratiepolitiek en een efficiëntere, gezamenlijke grensbewaking.

Het lijkt namelijk onvoorstelbaar dat Europa zou raken aan de vier fundamentele vrijheden, die aan de basis liggen van het hele project: het vrije verkeer van goederen, diensten, kapitaal en personen. De economische schade daarvan alleen valt niet in cijfers uit te drukken. Nog afgezien van de vraag of het migranten tegenhoudt, die echt naar Europa willen.

Hubert van Humbeeck

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content