Wereldfotograaf: foto’s van Leonard Freed

De Amerikaanse fotograaf Leonard Freed was geen fotoreporter zoals zijn meeste collega’s. Alhoewel hij getuige was van vaak dramatische situaties, nooit fotografeerde hij omwille van sensatie. Hij benaderde zijn onderwerpen met een vorm van humanisme en mededogen voor de mensen. Vijftig jaar lang doorkruiste hij de V.S., vele Europese landen en Israël om verslag ui te brengen van gebeurtenissen die aan de rand van de geschiedenis stonden.

De Amerikaanse fotograaf Leonard Freed (1929-2006) past in de rij van de grote reportagefotografen uit de Verenigde Staten van de twintigste eeuw. Ze hadden allemaal een eigen temperament en visie die vaak gebaseerd was op hun afkomst. Het waren zelden Amerikanen pur sang en zoals vele inwoners van de VS lagen hun roots elders.

Die van de Joodse Freed in Rusland al werd hij in New York geboren. Zijn afkomst is in zoverre van belang dat ze zijn fotografie heeft bepaald. Hij was geen persfotograaf, geen fotojournalist en ook geen documentair fotograaf maar een synthese van dat alles.

En bovendien lag aan de basis van zijn reportages altijd een vorm van humanisme, een begrijpende blik op de mensen. En dat kwam misschien wel voort uit zijn afkomst Freed, ook lid van de fameuze Magumgroep, heeft veel gereisd, niet louter in de Verenigde Staten maar in vrijwel alle Europese landen en ook in Israël. Hij schuwde daarbij geen dramatische situaties maar in alle omstandigheden was hij altijd geboeid door het menselijk gedrag waar hij met een zeker mededogen naar keek. Bovendien had hij oog voor een subtiele humor die in veel van zijn foto’s te vinden is.

Hij slaagde er in om de complexiteit van de wereld en zijn bewoners te vatten met een zekere eenvoud, zonder maniërisme noch stijleffecten. Citaat : “Vijftig jaar geleden wist ik niet welke richting ik zou uitgaan. Nu weet ik het en dat geeft me rust. Maar de foto’s die ik nu maak zijn dezelfde als die van toen”. Hij omschreef zichzelf niet als een fotojournalist maar als een auteur. “Ik ben niet geïnteresseerd in de feiten. Per slot van rekening denk ik dat er fotografen zijn die werken voor de informatie en er zijn er die bewogen worden door emotie. Ik maak geen foto’s om te informeren”. William Ewing zei “Freed werkte als een bedachtzaam observator, hij zette constant het heden, het verleden en de toekomst van het menselijk leven in perspectief en trachtte te begrijpen wat het personage dat hij fotografeerde eens was geweest, nu was en morgen zou zijn”. Dat heeft hij vijftig jaar gedaan.

Duizenden foto’s heeft hij in die tijd gerealiseerd en in talrijke boeken verzameld. Hij publiceerde in The Observer en het Sunday Times Magazine in Engeland, in Stern in Duitsland en het New York Times Magazine in de U.S.A. Persfotografen werken voortdurend tegen de klok om een scoop niet te missen maar onderwerpen die een mediathieke waarde hadden interesseerden hem niet. Hij nam de tijd om zijn onderwerpen op te bouwen en ze in de diepte te ontwikkelen. Fotografie was voor hem een middel om de wereld rondom hem beter te kunnen begrijpen. Wanneer hij een serie maakte over een streng Joods orthodoxe gemeenschap deed hij dat niet omdat hij – alhoewel Joods van origine – zich een lid van die groep voelde. Hij releveerde eerder dat hij er toe had kúnnen behoren indien de geschiedenis van zijn familie anders was verlopen. In diezelfde geestesgesteldheid fotografeerde hij Duitse burgers om zo misschien de redenen te kunnen achterhalen die hen ertoe gebracht had een zo extreme haat tegen de joden te ontwikkelen met alle desastreuze gevolgen van dien. Als Amerikaans staatsburger toonde hij de situatie van de zwarte bevolking omdat hij diep gekwetst was door de discriminatie waarvan zij het slachtoffer was. Alle onderwerpen die hij aanpakte waren op een of andere manier doordrongen van een beleefd humanisme.

Hij was ook een fotografisch kunstenaar. Al zijn beelden zijn voortreffelijk gecomponeerd, esthetisch verantwoord en nooit banaal. Hij weet zijn moment te kiezen, is alert en geeft nooit toe aan sensatie. Zijn oog laat hem nooit in de steek en hij ziet dingen die het zien waard zijn en die alle vulgariteit schuwen.

Ludo Bekkers

Tentoonstelling “Leonard Freed, worldview”, Charleroi, Musée de la Photographie, nog tot 15 mei.