Karl van den Broeck

Tijd om een nieuw land te kiezen

Karl van den Broeck Karl van den Broeck is hoofdredacteur van nieuwswebsite Apache.

Enkel een referendum kan klaarheid scheppen in de Wetstraat.

Hoeveel rondjes kan de draaimolen nog draaien in de Wetstraat? Na 13 maanden zijn we nu al drie keer op hetzelfde punt beland. Telkens komt het er grosso modo op neer dat alle partijen willen onderhandelen over een verregaande (?) staatshervorming en een drastische (?) sanering van de publieke financiën. Iedereen, behalve de N-VA. En de CD&V? Die heeft nog altijd niet definitief gekozen.

Misschien steekt Wouter Beke vandaag de Rubicon over en schaart hij zich bij de ‘coalition of the willing’. Afwachten.

Veel heil valt er van een dergelijke onderhandeling niet te verwachten. De kans is nog steeds reëel dat CD&V uiteindelijk toch gaat dwarsliggen om niet helemaal met huid en haar verorberd te worden door de N-VA bij de komende lokale verkiezingen.

De partij zal blijven proberen de N-VA mee aan boord te hijsen. Dat kan alleen wanneer het akkoord dat Elio Di Rupo uiteindelijk bereikt een soort copy-paste is van het N-VA-programma. Science fiction dus.

De kans dat N-VA ooit nog meeonderhandelt op federaal niveau is zo goed als nihil. En dat is perfect verklaarbaar. Het uitgangspunt van de andere partijen (CD&V inbegrepen) is het behoud van België.

De staatshervorming mag nog zo veel bevoegdheden overhevelen naar de deelstaten, het doel is toch om de federale staat (of wat er dan van overblijft) opnieuw gezond te maken.

Zonder staatshervorming is een duurzame sanering van de federale overheidsfinanciën onmogelijk. Verder besparen kan alleen op de sociale zekerheid. En die – daarover is iedereen (behalve N-VA en Vlaams Belang) het eens moet federaal blijven.

Elke staatshervorming die het federale niveau saneert, betekent dus een overheveling van bevoegdheden zonder de bijhorende middelen. Dat brengt de deelstaten meteen in een lastig parket. Vlaanderen heeft net 8 procent van zijn budget bespaard en hoopte nu nog twee jaar lang bescheiden cadeautjes uit te delen. Wallonië en Brussel hebben nog niets bespaard en zitten sowieso op hun tandvlees.

Voor de N-VA is het een ondraaglijk gedachte dat ze misschien wel een Grote Staatshervorming kunnen krijgen, maar meteen vele miljarden zullen moeten besparen. Zij hoopten net dat de veroverde fiscale autonomie hen in staat zou stellen de belastingen te verlagen en zo de ‘hardwerkende Vlaming’ te belonen (en zijn stemmen binnen te rijven).

Voor CD&V is het dan weer onmogelijk om een sanering van de overheidsfinanciën door te voeren die de index zou afschaffen, de pensioensleeftijd tot 67 zou optrekken en de werkloosheidsuitkeringen zou beperken in de tijd. Leterme en Peeters weten zeer goed dat zonder de stemmen van de (latente) ACW-kiezer hun partij verdoemd is.

Waarom hamert de ontslagnemende premier anders steevast op het ‘sociale’ van zijn maatregelen en belooft hij bij elke rerum novarum-viering hogere uitkeringen en meer sociale bescherming.

Ondanks de ‘hoop’ van de linkerzijde, blijft het ACW bij dit alles koelbloedig. Voorzitter Patrick Develtere gaf geen krimp na het ‘njet’ van de N-VA op de nota-Di Rupo. Maar blijft de christelijke arbeidersbeweging zo braaf wanneer er écht geraakt zou worden aan de sociale zekerheid? De Wever verkondigde in Trends dat er daar 16 miljard gesnoeid kan worden, “zonder sociaal” bloedbad. ‘Eerst zien en dan geloven’ vinden ze in Aeropolis.

Referendum

Ook wanneer CD&V (voorzichtig) zou deelnemen aan de onderhandelingen, dan nog is de kans op slagen klein.

Enkel een referendum kan klaarheid scheppen.

De Wetstraat moet weten wat het einddoel van de onderhandelingen moet worden: de boedelscheiding (al dan niet op termijn) of het behoud van een slank, efficiënt en gezond federaal niveau (met daarin de koning, de sociale zekerheid en de staatsschuld als laatste ‘bindende’ elementen). Wanneer die duidelijkheid er niet komt zal de N-VA als een schaduw over de formatie blijven hangen.

Een referendum is een gevaarlijk beestje. Je gebruikt het best niet zonder nadenken en zeker niet ter vervanging van de representatieve democratie. In Zwitersland en Italië heeft het zowel zijn goede als zijn nefaste aspecten meermaals bewezen.

Maar voor écht fundamentele vragen – zoals het voortbestaan van het land – is een referendum het ultieme instrument. Het enige legitieme ook.

Quebec maakt nog steeds deel uit van Canada, ondanks verschillende referenda. Zuid-Sudan werd onlangs onafhankelijk dank zij een referendum. In beschaafde EU-lidstaten werd er een referendum gehouden over de Europese grondwet.

Praktische bezwaren zijn er altijd. Zo zijn tegenstanders bang dat er in Vlaanderen en Wallonië een verschillende uitslag zal zijn. Is dat een probleem? Als blijkt dat de Vlamingen kiezen voor onafhankelijkheid dan hebben ze meteen een democratische legitimiteit voor hun streven. Dan kan het Vlaams parlement de onafhankelijkheid uitroepen en zichzelf meteen ontbinden voor nieuwe verkiezingen.

Als blijkt dat de Vlamingen België willen behouden (zonder terug te keren naar de oude unitaire staat), dan moeten alle politici zich daarbij neerleggen en moet er zonder dralen een federale regering komen.

Zijn er geen praktische bezwaren? Natuurlijk. Wat gaat Brussel doen? Organiseer je het referendum op het niveau van de federatie, de gewesten of de gemeenschappen? Wat doe je als de helft van Vlaanderen wel onafhankelijkheid wil en de andere helft niet? Wat doe je als de Brusselse Vlamingen wel voor België pleiten en de ‘Vlaamse’ Vlamingen niet?

Zijn die bezwaren ernstig genoeg om een referendum af te wijzen. Natuurlijk niet. Ze camoufleren – zowel bij de belgicisten als bij de separatisten – de onzekerheid over de uitkomst van de stemming.

De afgelopen 13 maanden hebben de partijen hun houding altijd gelegitimeerd door te verwijzen naar de ‘wil van de kiezer’. Maar hebben ze de kiezer ooit écht gevraagd waar hij/zij met België naartoe wil?

Waar wachten ze op? In oktober naar de stembus. Onder toezicht van de Verenigde Naties, voor mijn part. Om een nieuw land te kiezen.

Karl van den Broeck

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content