De voorbije weken betoogden tienduizenden aanhoudend tegen het regime-Milosevic in Servië. Aanleiding daartoe was het knoeien met de verkiezingsuitslagen in grote steden.

EEN BERICHT UIT BELGRADO

MIDDEN VORIGE MAAND liep het ex-communistische regime van president Slobodan Milosevic van Servië een sneer op. Het had net gezegevierd in de Joegoslavische parlementsverkiezingen, waarbij 84 van de 138 zetels naar de Servische en Montenegrijnse socialisten en coalitiepartners waren gegaan. Maar zie, in de daarop volgende, plaatselijke stembusgang oogstte de linkse coalitie slechts succes in 140 van de 180 Servische gemeenten. Ogenschijnlijk een meevaller, want ze verloor op de 40 plekken waar 60 procent van de bevolking is geconcentreerd.

De socialisten van Milosevic hadden het, voor de grote manoeuvres, op een akkoord gegooid met Joegoslavisch Links (Jul), geleid door Milosevic’ vrouw Mirjana Markovic, en de kleine formatie Nieuwe Democratie. Hun verkiezingscoalitie moest de duimen leggen in de hoofstad Belgrado en alle steden van enige omvang. De zege ging daar naar de oppositiecoalitie Zajedno (Samen), die net dreigde te verkruimelen na haar nederlaag in de federale verkiezingen. Ze kwam triomfantelijk uit de tweede ronde van het gemeentelijk plebisciet, maar via de manipulatie van de uitslagen in onder meer Nis, de tweede Servische stad, probeerden de socialisten de zaken om te draaien. Tienduizenden ontevredenen betoogden daarop dagelijks. Maar waarom trof, precies nu, een dijkbreuk Servië, dat zo lang afstandelijk stond ten aanzien van een democratiseringsproces ?

EENBEDSYSTEEM.

Niemand vindt stemmen voor het federale parlement levensbelangrijk. De federale macht heeft een veeleer symbolische waarde. Volgens de heersende socialistische partij bestond de ware toedracht van de federale stembusgang er ook in grondwettelijk voorwaarden te scheppen om Milosevic president te maken van de Federale Republiek Joegoslavië, als zijn tweede mandaat als Servische president volgend jaar verstrijkt. De kiezers verleenden aan dat voorstel omzeggens hun goedkeuring. In de hoop dat hun leider als Joegoslavische president het landsbelang in de wereld kan helpen opvijzelen. Zo van : Joegoslavië heeft een nieuwe Tito nodig, om weer vredig te kunnen leven, zonder grote sociale verschillen, relatief vrij en comfortabel, zonder al te hard te moeten werken.

De regerende klasse nam na de federale toets aan dat het veramde volk nog altijd vertrouwde op het establishment. Klaroenstoten en propagandaterreur irriteerden echter het electoraat. Dat keerde zich tegen het regime. Ondertussen verloren ex-communisten de verkiezingen in de buurstaten Roemenië en Bulgarije. Ook gemeentelijk op de socialisten van Milosevic stemmen, zou in Servië een autoritair beleid stijven. Twijfel rees.

Twee dagen na de tweede verkiezingsronde lekte uit dat president Franjo Tudjman van buurland Kroatië aan kanker leed. Was het begin van het einde van de dictatuur in Kroatië ingeleid ? Servië besefte dat het verder steunen van het regime-Milosevic het land tot een enclave zou herleiden van postcommunistische dictatuur in de Balkan.

Toen op zondag 17 november de verrassende uitslagen binnenliepen, gooide Milosevic zijn getrouwen voor de voeten waarom ze Belgrado en andere steden hadden kwijtgespeeld. Het kiezerskorps had lucht van hun onderlinge rivaliteit. De pensioenen waren te laat uitbetaald. De staatstelevisie had domweg onverteerbare propaganda gemaakt voor het regime.

Milosevic lijkt zich bewust van de meeste oorzaken van de nederlaag van zijn socialisten. Hij ziet echter het partnerschap over het hoofd met de Jul, de partij van zijn vrouw. Die alliantie wekte al protest in de socialistische rangen van bij het begin van de campagne. In een patriarchale maatschappij, zoals de Servische, past het niet zijn vrouw zo’n prominente rol te laten spelen. Voorts bestaat de partij van Mirjana Markovic uit lui met een niet zo uitmuntende reputatie of biografie, maar uit leden met illegaal verworven financiële macht. De partij gedroeg zich als een beleidsformatie die de credibiliteit van de Socialistische Partij van Servië (SPS) moest herbevestigen en versterken. De mediapressie eromheen schokte de mensen, in de plaats van ze bij de Jul aan boord te hijsen. Supporters, zelfs leden van de SPS stemden daarom tegen Jul- en SPS-kandidaten of bleven eenvoudigweg thuis.

Samengevat betekent de nederlaag van het regime bij de gemeentelijke verkiezingen dat het volk geen dictatuur aanvaardt van het aangeprezen koppel, dat almaar meer op Nicolae Ceausescu en zijn vrouw Elena gelijkt. Een oppositieleider liet zich ontvallen : het eenpartijsysteem is in Servië vervangen door een eenbedsysteem.

FRAUDE.

De officials van de regeringspartij betwistten de stembusuitslagen overal waar het ze uitkwam. In Belgrado ontving het Stedelijk Kiesscomité 461 klachten, alle na het verstrijken van de wettelijke termijn voor het indienen van bezwaar. Het Comité besloot de gemeentelijke verkiezingen op 27 november te laten overdoen in een dozijn kieslokaties. Zelfs al mochten de socialisten het op die plekken halen, dan nog zal de oppositie een stevige meerderheid van zetels bezetten in de stadsraad van Belgrado.

In andere steden werden de resultaten nog onzorgvuldiger aangevochten. Verslagen van kiesbureaus in Nis waren zodanig vervalst dat het origineel helemaal niet geleek op de kopie. Aangezien de voorlopige uitslagen de socialisten daar maar 17 van de 70 mandaten toewezen, had het Kiescomité het er moeilijk om ze een meerderheid toe te kennen. Na 48 uur waren nieuwe resultaten beschikbaar : socialisten 37 zetels ; oppositie 26 in de plaats van 41 zetels. De omslag op het scorebord dreef de bewoners van Nis de straat op, om te protesteren tegen de fraude.

Gelijkaardige aanpassingen van verkiezingsresultaten hadden plaats in nog een tiental andere steden. Soms verdwenen stembussen, soms werd een overschot aan kiesbrieven in de bussen gestopt na de kiesverrichtingen, zodat de uitslag naderhand makkelijk ongeldig kon worden verklaard. Waar de kiezers werden belazerd, kwamen ze inmiddels op straat. Dagen na mekaar, om de geldigheidverklaring van de kiesoperatie af te dwingen. Milosevic, die in Servië de touwtjes in handen heeft, kon slechts twee kanten uit : de socialisten hun nederlaag doen slikken of de ordemacht inzetten.

Op 20 november gingen Zajedno-leiders Vuk Draskovic, Zoran Djindjic en Vesna Pesic plus de oppositievertegenwoordigers in het Servische parlement (samen 66) in hongerstaking in het parlementsgebouw. Aanvoerders van de oppositie in de steden waar fraude was gepleegd, volgden hun voorbeeld. De leiders van Zajedno stuurden vooraf een nota naar Milosevic met de vraag om erkenning van de oorspronkelijke verkiezingsuitslagen en om vervolging van de organisatoren van de fraude. De hongerstakers ontmoetten ook de ambassadeurs van de lidstaten van de Europese Unie en van de Verenigde Staten. Die beloofden hun regeringen te informeren.

Rekening houdend met de fraude, de gespannen situatie en de afhankelijkheid van Milosevic van de westerse regeringen, blijft het hopen dat socialisten hun nederlaag aanvaarden. De oppositie zal dan haar rol kunnen spelen in alle steden waar ze won, hoewel ze obstructie mag verwachten. Aangezien de politie en belangrijke leveranciers zoals die van elektriciteit en olie uit de handen van Milosevic eten, ligt tegenkanting in het verschiet.

In ieder geval slinken nu de overwinningskansen van de socialisten in de verkiezingen voor het Servische parlement die volgend jaar moeten plaatsheben. Wat hier nog altijd geen garantie is voor het effenen van het democratische pad.

Branislav Milosevic

Honderdduizenden betogen in Belgrado. Maar volk op straat betekent nog geen democratisering in Servië.

Oppositieleider Vuk Draskovic tijdens een meeting op 1 december : protest tegen het eenbedsysteem van Servië.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content