De grote meerderheid van de werknemers is per slot van rekening ook niet verantwoordelijk voor de fouten in de bestuurskamers. …

Hubert van Humbeeck

De grote meerderheid van de werknemers is per slot van rekening ook niet verantwoordelijk voor de fouten in de bestuurskamers. De mannen van de bagage en het cabinepersoneel van de vliegtuigen kunnen het niet helpen dat Sabenageld onder de ogen van de Belgische meerderheidsaandeelhouder naar Zwitserland werd gesleept. Of dat Sabena leed onder die typische mankementen, waarvan wordt gezegd dat ze eigen zijn aan overheidsbedrijven.

Met alle aandacht die ze kreeg, was de maatschappij in zijn laatste week toch nog even de nationale trots die ze altijd zo graag wou zijn. Wat doorgaans om een aantal redenen net niet lukte. Sabena stond ook voor een bepaalde kijk op België, die hoe dan ook bezig is langzaam folklore te worden: een tikje franskiljons en petit bourgeois, maar altijd goed van eten en drinken.

Of een land nog zo’n heuse nationale carrier nodig heeft, zoals dat in het jargon heet, doet er in wezen niet zoveel meer toe. Zoals maatschappijen in andere landen, was Sabena op weg om snel volledig over te gaan in privéhanden. De romantiek van Belgen die de wereld veroveren met de driekleur op de staart van hun toestel stamt uit een tijd toen vliegen nog stond voor prestige, avontuur en vooruitgang. Nu is het gewoon big business geworden, een kwestie van concurrentie en het veroveren van markten. Ook de vliegtuigen van Virgin Express van de Engelse miljardair Richard Branson voeren een Belgisch vlaggetje op hun buik. Dat wil niet meer zeggen dan dat ze hier zijn ingeschreven _ het is zoals met de nummerplaat van een auto. Virgin Express is namelijk net zo goed een Belgisch bedrijf.

Desalniettemin was Sabena toch nog een symbool: voor veel mensen stond de maatschappij nog ergens voor, al was het maar voor een herinnering. Het is daarom pijnlijk dat de regering en de top van de vakbonden de indruk lieten ontstaan dat ze door de situatie werden verrast. Ze kenden de voorgeschiedenis, ze hadden informatie. De verwarring in het contact met de werknemers was niet wat kon worden verwacht van een regering die zoveel geld uittrekt om haar communicatie goed te verzorgen. De chaos van Zaventem bevestigt de veronderstelling van sommigen, die vermoeden dat paars alleen kan werken in een conjunctuur die optimisme toelaat en perspectieven biedt. Als dat niet het geval is, stokt de dialoog: dan trekken rood en blauw bijna natuurlijkerwijs elk naar hun kant. Of ze kijken, zoals vorige week, elk vanaf hun oever verlamd toe.

Het faillissement van Sabena en de algehele verwarring waarin het tot stand kwam, kan een keerpunt zijn. Het maakt de scherpe economische crisis waarover lang verdoezelend is gesproken, bijzonder zichtbaar. Plotseling valt alle retoriek weg over nieuwe breuklijnen, herverkaveling, nieuwe politieke cultuur en andere trendy begrippen. Ineens gaat het over een harde werkelijkheid: hoe ervoor zorgen dat een grote groep mensen weer aan de bak komt en niet tussen de mazen van het net sukkelt. De generatie veertigers, die iets meer dan twee jaar geleden met veel gedruis een gooi deed naar het pluche van de macht, mag nu aantonen dat ze daar echt klaar voor was.

Want Sabena is er niet meer. De Belgische bestuurders van de maatschappij kregen van de regering kwijting _ dat wil zeggen dat ze zich nergens meer voor moeten verantwoorden. Het woord ‘doorstart’ wordt ongetwijfeld het modewoord van het jaar. Maar voor enkele tienduizenden mensen ziet de toekomst er behoorlijk somber uit. ‘Ik kan toch zelf niet vliegen’ opperde een jolige eerste minister, toen hem in verband met Zaventem naar de dag van morgen werd gevraagd. Het was het enige grapje over Sabena in vijf, zes moeilijke dagen. Het kwam van de verkeerde persoon.