‘Ik vrees de Grieken. Zeker als ze geschenken brengen’, zei Vergilius al. Die woorden kwamen spontaan op toen de VS en Rusland afgelopen week in Wenen spionnen gingen ruilen.
De officiële versie getuigt van een wansmakelijk ordinair marionettenspel. President Barack Obama zou op 11 juni op de hoogte zijn gebracht van het bestaan van een slapend netwerk van Russische spionnen, zo weg-gelopen uit de Koude Oorlog. Toen al was door de geheime diensten een ruil bedacht: tien Russische slapers voor vier eigen spionnen. Het succes en de snelheid van de operatie moesten het fel gehavende imago van de CIA en de Russische inlichtingendienst FSB opkrikken. En dat allemaal onder het mom dat het vertrouwen tussen de grootmachten van weleer niet is geschonden. Daarvoor zijn veertien waterdragers opgeofferd. Tien Russen, die veelal onder een valse naam opereerden, mochten terug naar Moskou. Vier onderduikers vlogen naar Engeland – één van de vier werkte niet voor de Amerikanen maar voor de Britse MI6.
Meer dan propaganda is het allemaal niet. De romantiek van John Le Carré heeft afgedaan, uitwisselingen gebeuren niet langer onder strenge, argwanende bewaking aan Checkpoint Charlie of op de Glienicke Brücke over de Spree in Berlijn, zoals destijds met de Amerikaanse U2-piloot Gary Powers, die geruild werd met Rudolf Abel. Wat wel blijft, zijn de brokers, de tussenpersonen, de ‘advocaten’ die mensen heen en weer kunnen begeleiden, van Oost naar West. Denk maar aan Günther Guillaume, die Willy Brandt deed struikelen met zijn kerngegevens voor Moskou maar in 1981 goed was voor acht spionnen. Of de Brit Grenville Wynne, wiens ruil voor Koron Molody in 1964 de gruwelijke terechtstelling van zijn medestander Oleg Penkovski (die de Russische raketbewapening van Cuba doorspeelde) niet kon beletten.
Blijkbaar is de opzichtige uitwisseling van spionnen vandaag uitsluitend bedoeld om de publieke opinie zand in de ogen te strooien. Onderhuids gaat de militaire en vooral industriële spionage ongegeneerd door. De kleine berichtjes zeggen vaak nog het meest: in China is een geoloog tot acht jaar veroordeeld omdat hij oliegeheimen had verspreid. In Libanon is de wetgeving aangepast om Charbel Kazzi tot de doodstraf te kunnen veroordelen. Hij werkte voor gsm-operator Alfa. En voor de Israëlische Mossad.
Onder het mom van diplomatieke toenadering vegen Washington en Moskou de spons over technieken uit de Koude Oorlog. Maar welk weldenkend mens gelooft dat een van de Russische verdachten jarenlang de dans kon ontspringen omdat hij zijn vreemde accent omschreef als ‘Belgisch’? Weten die Amerikanen veel welke talen er in België worden gesproken, en hoe Slavisch die klinken. Of zoals taalkundige Joshua Fishman zei: ‘Het volstaat om af te gaan op de volstrekte onwetendheid van de Amerikanen.’ Dat verklaart ook waarom bij de invasies tijdens de Irakoorlog amper twee kenners van het Arabisch werden ingeschakeld.
Lukas De Vos
‘De plaats van Ratko Mladic is niet in een schuilplaats, maar in Den Haag.’
Ontslagnemend premier Yves Leterme tijdens de herdenking van de genocide in Srebrenica, 15 jaar geleden.
