Ludo Bekkers

Allemaal Mensen, foto’s van Jacques Sonck

Ludo Bekkers Kunst- en fotografierecensent

Fotograaf Jacques Sonck maakt portretten van mensen die door hun houding, hun fysionomie of hun gebreken niet tot de alladaagse types behoren. Het is even wennen om er naar te kijken maar de empathie die de fotograaf voor zijn modellen toont maakt duidelijk dat hij niet op sensatie belust is.

Een heel professioneel leven lang heeft Jacques Sonck (Gent, 1949) portretten gemaakt. Het was niet alleen maar een soort tegengif voor zijn saaie werk in het provinciale Antwerpse Fotomuseum maar het was een persoonlijke keuze, een gedreven nieuwsgierigheid en een passie geworden.

Hij is een bescheiden man, timide, maar wel een kijker die in zijn vrije tijd ronddwaalde in de stad. Slechts bij uitzondering ging hij op reis maar hij voelt zich op zijn best in een vertrouwde omgeving.

Ook daar zijn immers mensen genoeg. Maar aangezien die verschillend zijn en de een de andere niet is, selecteert hij. Niet op basis van geijkte schoonheidcriteria maar op particuliere eigenschappen. Ze moeten hem treffen door een houding; een specifiek gelaat, een lichamelijke eigenschap.

Hij is geen voyeur want geen enkel portret wordt gemaakt zonder toestemming van het model. Het is verwonderlijk dat de fotograaf er in slaagt vaak uitzonderlijke figuren te verleiden om voor zijn camera te poseren. Dat heeft te maken met een soort discretie en empathie die van hem uitgaat. De geportreteerden voelen instinctief aan dat zij geen voorwerp zullen zijn van spot of ongezonde nieuwsgierigheid en daarom geven ze zich welwillend bloot.

Er wordt in de inleidingen van het begeleidende boek/catalogus verwezen naar de befaamde portrettenreeks die de Duitse fotograaf August Sander (1876-1964) in de pre-nazistische periode een afspiegeling van de Duitse samenleving wilde archiveren. Ook de Amerikaanse Diane Arbus (1923-1971) wordt geciteerd omwille van haar opnamen van marginale figuren. Maar Sonck streeft andere doelen na. Het was aanvankelijk zeker niet zijn bedoeling om een antropologische inventaris te maken. Dat kan post-factum geconcludeerd worden wanneer men zijn uitgebreide tentoonstelling bekijkt.

De reeks figuren die er getoond worden rijgen zich inderdaad aaneen als een soortement verzameling, een vorm van documentatie die het de toeschouwer gemakkelijker maakt om inzicht te krijgen in het oeuvre. Zo wordt het overzichtelijk. Maar los daarvan heeft iedere foto eenzelfde intentie : iedere persoon bezit een specifiek karakter, een eigenheid die niet afhangt van de canon die gedicteerd wordt door magazines en publiciteit. Iedereen vertoont nu eenmaal lichamelijke particulariteiten, de ene meer uitgesproken dan de andere en dat maakt iemand uiterlijk bijzonder. Ieder van ons heeft nu eenmaal een neus, een mond of oren die niet overeen stemmen met wat men klassiek zou noemen,. Maar bij Jacques Sonck gaat het daar niet alleen om. Achter iedere fysieke verschijning schuilt een volwaardig mens met zijn gevoelens en verlangens. Zo worden ze door de fotograaf ook benadert.

Het is evident dat we met veel schroom kijken naar wat we “misvormingen” noemen en het is even wennen om die te benaderen, ook voor de fotograaf. Hij zoekt zeker geen sensatie maar eerder mededogen en wil tonen dat zijn soms vreemde modellen geen schroom hebben zich te tonen zoals ze nu eenmaal zijn. Indien ze al een barrière te overwinnen hadden heeft de fotograaf hen geholpen om die opzij te schuiven. Nadat hij aanvankelijk bepaalde types op straat of andere openbare plaatsen fotografeerde en er soms een context ontstond ging hij later een stap verder. Hij nodigde een persoon uit om in zijn atelier te komen poseren. Dat betekende dat het engagement van het model nog duidelijker werd. Er was niet alleen de toestemming om een portret te maken maar het was zich heel bewust dat het resultaat van de sessie een publiekswaarde zou meekrijgen. Het werden dan ook opnamen met een groter esthetisch resultaat. Daar toont de fotograaf zijn talent dat verder gaat dan het louter reproduceren van de realiteit. Nog meer dan bij de straatfotografie peilt hij naar de persoonlijkheid van het model, achter het fysieke wordt de psyche gezocht. Het adagium van een geslaagd portret.

Het heeft lang geduurd voor Sonck de verdiende overzichtstentoonstelling aan het publiek mocht voorstellen. Voordien had hij het met beperkte solo exposities moeten stellen en enkele bescheiden publicaties. Daardoor is er met de jaren een vertekend beeld van zijn werk ontstaan. Met dit overzicht kan men nu duidelijk zijn démarche volgen en tot de conclusie komen dat hij, in het kader van de Belgische portretfotografie, een wel een heel bijzondere plaats inneemt.

Ludo Bekkers Tentoonstelling : “Jacques Sonck, archetypes”. Antwerpen, Museum voor Fotografie, nog tot 25 september.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content