De kroniekschrijver van de Mechelse Sint-Pieterskerk noteerde eind 1798: “vanden boere crijg salmen schrijven als dit jaer sluijten sal.” Daarin kreeg hij gelijk, want twee eeuwen later wordt er nog altijd over geschreven. Professor Luc François onderzoekt aan de Universiteit Gent (UG) met zijn medewerkers en studenten al jaren de “opstand” van de plattelandsbevolking tegen de Franse bezetters. De neerslag van dit onderzoek verscheen zopas onder de titel “De Boerenkrijg. Twee eeuwen feiten en fictie”. Want over die Boerenkrijg is in de loop van tweehonderd jaar veel gefantaseerd.
De roman “De Boerenkrijg” (1853) van Hendrik Conscience speelde daarbij een belangrijke rol. De opstand werd ook door verschillende politieke groeperingen gerecupereerd. Waar Conscience de gebeurtenissen nog ietwat door een “Belgisch-Vlaamse” bril zag, werd de Boerenkrijg bij het eerste eeuwfeest al volop ingeschakeld in de Vlaamse emancipatiestrijd. De conclusie van het boek is dat de moeilijke sociaal-economische toestand in 1798 de belangrijkste oorzaak was voor de opstand. De conscriptie – de verplichte legerdienst van vijf jaar – was maar de aanleiding.
Belgisch of Vlaams nationaal bewustzijn speelde nauwelijks een rol, evenmin als de problemen van de kerk in die periode. Waar het onderzoek van de UG vooral gebaseerd is op literatuur, gaat de tentoonstelling “Van Brigand tot Held” eerder uit van de beeldvorming rond de Boerenkrijg. Tegen de achtergrond van “Mechelen omstreeks 1800”, worden eerst de door de Fransen opgelegde hervormingen in de administratie, het gerecht, de belastingen gesitueerd. Het tweede deel neemt dan het verhaal van Conscience als uitgangspunt. Met schilderijen en prenten – onder meer van Constantin Meunier – beelden, foto’s van de talrijke herdenkingsmonumenten van 1898, politieke pamfletten en stripverhalen wordt de evolutie geschetst van de beeldvorming over deze episode uit de vaderlandse geschiedenis. Het laatste woord is er alvast nog niet over gezegd.
“Van Brigand tot Held. Franse hervormingen en Boerenkrijg”, in het Stedelijk Museum Hof van Busleyden
in Mechelen. Tot 29/11.
Luc François, “De Boerenkrijg. Twee eeuwen feiten
en fictie”, Davidsfonds, Leuven, 795 fr.
Paul Dossche
