Het Forum: plein in Rome, tussen Capitool en Palatijn, waar burgers samenkwamen om publieke zaken te bespreken en recht te doen.

Mijnheer Vermeersch, in Israël en het Palestijns gebied blijft het geweld heersen.

Etienne Vermeersch: Bij alle commentaren en beschouwingen valt mij op dat men zelden het kwaad bij de wortel vat. Namelijk dat de staat Israël gebaseerd is op onrecht, en gedurende tientallen jaren het ene onrecht op het andere heeft gestapeld. De staat Israël is ontstaan door een VN-beslissing die een joodse staat toeliet in een bepaald gedeelte van Palestina. Op dat moment, 1946-1947, leefden daar ongeveer zeshonderdduizend joden en meer dan twee keer zoveel Palestijnen. Die zeshonderdduizend joden waren daar pas de laatste dertig jaar via een paar grote immigratiegolven aanbeland, want rond 1900 woonden er hooguit vijftigduizend. Zonder de plaatselijke bevolking te raadplegen en goed wetende dat die niet akkoord ging, hebben de VN de Palestijnen verplicht een groot deel van hun grondgebied af te staan. Niemand heeft het recht een volk daartoe te dwingen, ook de Verenigde Naties niet. De staat Israël is dus een fundamenteel onrecht. Men moet zich daarvan goed bewust zijn bij de beoordeling van wat nadien is gekomen.

De Arabische landen hebben Israël nooit erkend.

Vermeersch: Ze hebben in 1948 en 1949 oorlog gevoerd, maar de uitkomst was dat Israël een nog groter gebied innam dan het van de VN had gekregen, en de grenzen in het wapenstilstandsakkoord als definitief beschouwde. Dat was een tweede onrecht. Door de oorlog en allerlei vormen van terreur zijn er ongeveer zevenhonderdduizend Palestijnen verdreven die nooit de kans hebben gekregen om terug te keren, een derde groot onrecht. Na de overwinning in de Zesdaagse oorlog in 1967 heeft Israël niet alleen de Sinaïwoestijn van de Egyptenaren en de Golanhoogvlakte van de Syriërs bezet, maar ook Gaza en de Westelijke Jordaanoever, en het oostelijke deel van Jeruzalem dat tot dan toe Palestijns was.

Onmiddellijk daarna is resolutie 242 van de Veiligheidsraad afgekondigd. Daarin stond dat door oorlog veroverd gebied niet mocht worden geannexeerd, en dat het vluchtelingenprobleem moest worden opgelost. Dat is in tal van andere resoluties bijna met unanimiteit bevestigd, maar Israël heeft zich daar nooit iets van aangetrokken. Het heeft integendeel het gebied rond Jeruzalem geannexeerd, in strijd met de VN-bepalingen. Opnieuw sloegen vele Palestijnen op de vlucht, de anderen wonen ondertussen vijfendertig jaar onder een vreemde bezetting. Een vierde immens onrecht.

Israël sprak van een voorlopige bezetting, noodzakelijk voor zijn eigen veiligheid.

Vermeersch: Dat is de helft van het verhaal. De Israëli’s zijn meteen beginnen te koloniseren en hebben in het hele Palestijnse gebied joodse nederzettingen gebouwd, zelfs in de overbevolkte Gazastrook. De travaillisten spraken over veiligheid maar Likoed, dat sinds de jaren zeventig de meeste regeringen heeft geleid, heeft altijd gesteld dat de joden een onvervreemdbaar recht hebben op het gehele Eretz-Jisraël. Daarmee bedoelen ze het Palestina van vóór de Tweede Wereldoorlog.

Het basisprincipe van Eretz-Jisraël getuigt van de joodse minachting voor de Palestijnen. De hele Likoedperiode door zag de Israëlische regering als definitieve oplossing een zeer beperkt zelfbestuur voor de Palestijnen. Zoals de Amerikaanse regering dat eertijds verleende aan de indianen in hun reservaten, en de Zuid-Afrikaanse aan de zwarten in hun thuislanden. De Israëlische regering wilde daarmee de opdeling van Palestina in een joodse en een Palestijnse staat voorgoed onmogelijk maken. Bovendien zou Israël wel het volledige land beheersen, maar niet alle bewoners ervan konden burger worden van de staat Israël. Dat is een schending van een elementair democratisch recht en een continue vernedering van de Palestijnen.

De socialistische premier Ehud Barak ging in Camp David akkoord met een Palestijnse staat, maar Yasser Arafat heeft het geweigerd.

Vermeersch: Ik zie niet in welk voordeel de Palestijnen hadden bij Camp David II. Ze kregen een verminkte Westelijke Jordaanoever, Jeruzalem mochten ze vergeten, en het vluchtelingenprobleem bleef onopgelost. Je kan momenteel, door de macht van de gebeurtenissen, na vijftig jaar Israël niet meer afschaffen, maar een akkoord moet een poging zijn om het onrecht zo klein mogelijk te houden. Vanuit die optiek is een oplossing mogelijk waarmee ook de Palestijnen kunnen leven. De grenzen van vóór 1967 worden aanvaard als de scheiding tussen Israël en de Palestijnse staat. Dat zijn al twee toegevingen aan Israël: het wordt erkend en het krijgt meer dan door de VN was bepaald. Daarna moet de discussie gaan over de Palestijnse vluchtelingen in Libanon, Syrië, Jordanië en een paar andere Arabische landen. Aan sommigen moet de kans worden gegeven terug te keren naar Israël, waar ze vandaan komen. De anderen moeten een schadevergoeding krijgen. Voor een dergelijke regeling zijn grote sommen nodig. Honderd miljard euro lijkt mij een minimum, maar het kan ook een veelvoud ervan zijn. Hoeveel precies, en wie welk deel betaalt, moet binnen de VN worden uitgemaakt. Verder moet Israël alle nederzettingen in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever aan de Palestijnen overdragen en de joden die er zich op een onrechtmatige manier gevestigd hebben, moeten terugkeren naar het Israëlisch gebied waar zij vandaan zijn gekomen.

Als de grenzen van vóór 1967 weer gelden, moet Israël de Golan teruggeven aan Syrië. Dat kan het zich uit veiligheidsoverwegingen niet veroorloven.

Vermeersch: Het zal moeten, want anders komt er ook met Syrië nooit een duurzame vrede. Ook de waterverdragen moeten nog geregeld worden. Dat alles lijkt vandaag niet realiseerbaar, maar moet niettemin het uitgangspunt zijn van onderhandelingen. Sommigen beweren dat we een neutrale houding moeten aannemen, maar je kan niet neutraal zijn tussen een agressor en een geagresseerde.

Wat weinigen durven zeggen, is dat Israël op termijn zichzelf moet opheffen als ‘joodse staat’. Dat het dat is, blijkt uit de ‘Wet op de Terugkeer’. Een jood uit bijvoorbeeld Rusland, van wie de voorouders sinds eeuwen in Rusland wonen, heeft zonder meer het recht zich in Israël te vestigen. Maar een naar Beiroet gevluchte Palestijn van wie de voorouders eeuwen in Palestina hebben gewoond, mag niet terugkeren. De joodse staat discrimineert dus mensen enkel en alleen op basis van hun biologische afstamming. Het spijt me, maar dat is een vorm van racisme. Men zal opwerpen dat je ook via de godsdienst jood kunt worden, maar dat voegt aan het racistisch een theocratisch element toe en dat is zeker geen verbetering. Vanuit dezelfde overweging ben ik ook radicaal gekant tegen ‘islamitische staten’.

Zolang Israël de Wet op de Terugkeer handhaaft, is het een immorele staat. En het zionisme is een immorele beweging, omdat het in zijn streven een joodse staat in Palestina te vestigen geen rekening hield met het feit dat daar rond het miljoen Arabische mensen woonden. Ik verwacht dat sommigen mij nu van anti-semitisme zullen beschuldigen, maar dat ze mij maar overtuigen dat de joodse staat en het zionisme wél moreel zijn. Ik weet dat Theodor Herzl en zijn volgelingen pas echt zionist zijn geworden door het anti-semitisme in Europa. Dat maakt hun streven verklaarbaar, maar een echte rechtvaardiging is er niet. De Palestijnen dragen geen schuld voor wat de nazi’s hebben aangericht.

In het charter van de PLO werd het bestaansrecht van Israël aanvankelijk ontkend. Voor zover ze daarmee bedoelden: ‘… het bestaanrecht van Israël als zionistische staat…’ hadden ze volkomen gelijk. In de loop van de jaren tachtig heeft Arafat dat bijgeschroefd om redenen van politieke haalbaarheid. Hij heeft het bestaansrecht van Israël erkend, zonder daarbij te stipuleren dat het een van de doelstellingen moest zijn om de Wet op de Terugkeer vreedzaam op te heffen. Daardoor gaf hij de indruk dat een zionistische staat legitiem is, maar dat is niet zo.

De Amerikanen beginnen voor het eerst wat tegengas te geven, maar tot nu toe kreeg Ariel Sharon ‘carte blanche’.

Vermeersch: In 1947 speelde bij de Amerikanen, net als bij de Sovjets en vele anderen, de verontwaardiging over de jodenvervolging door de Duitsers. En voor de VS was een Israëlische staat in het Midden-Oosten tijdens de Koude Oorlog ook een nuttig bruggenhoofd. Daarbovenop is er constant politieke druk van de Amerikaanse joden, vooral in New York. Niet omdat ze zo uitzonderlijk talrijk zijn, maar omdat ze bijna allemaal gebruik maken van hun stemrecht.

George W. Bush legt de nadruk op de terreur van de Palestijnen. Maar wat kan je anders verwachten van een moegetergd volk dat geen hoop op een toekomst heeft? De Amerikanen en de Israëlische regering eisen van Arafat dat hij die aanslagen veroordeelt en de daders arresteert, maar dat is een onhaalbare eis. Als hij dat nu doet, is hij elke greep op zijn volk en dus ook op de extremisten kwijt. Het probleem dateert al van bij de oprichting van de PLO. Toen werd hij meteen geconfronteerd met extremistische linkse groepen als het Volksfront en het Democratisch Volksfront voor de Bevrijding van Palestina. Nadien zijn die opgevolgd door fundamentalistische islamitische groepen als Hamas, Jihad en Hezbollah. Arafat heeft daar tegen zijn zin mee moeten leven. Hij kan pas zijn gezag doen respecteren en de aanslagen beteugelen, als hij zijn volk resultaten en vooruitzichten kan aanbieden.

In Israël beseften ze, zeker bij Likoed, helemaal niet dat Arafat hun noodzakelijke partner was. Menachem Begin en Yitzhak Shamir weigerden met hem te praten. Hadden ze hem als volwaardige partner aanvaard, dan had hij Hamas en Jihad misschien onder controle kunnen houden. In Oslo koos Arafat voor een partieel akkoord, dat hij wel onrechtvaardig vond, maar dat hem de kans gaf zich als de enige Palestijnse leider te doen gelden. Had men toen de Palestijnse autonomie doorgedrukt en de nederzettingenpolitiek gestopt, had Arafat een kans gehad. Maar nu hebben zowel in Israël als bij de Palestijnen de anti-Oslostrekkingen de bovenhand gekregen.

Dat alles is geëscaleerd met Palestijnse aanslagen en Israëlische vergeldingen of beledigingen. Denk aan Benjamin Netanyahu die de tunnel onder de Al-Aksamoskee in gebruik nam, of aan Ariel Sharon die provocatief op de Tempelberg ging wandelen. Twee keer een onverantwoord ophitsen van de Palestijnen om ze in de armen van de extremisten te drijven. Dat iemand als Sharon, die de dood van minstens achthonderd onschuldige vrouwen en kinderen in Sabra en Chatilla op zijn geweten heeft, door zestig procent van de Israëli’s wordt verkozen tot premier geeft aan dat zij de weg van de confrontatie en het geweld kiezen.

De Amerikanen steunen Sharon, de Europese Unie houdt het bij vage en vrijblijvende retoriek.

Vermeersch: De Amerikanen hebben de sleutel in handen. Zonder hun steun kan Israël niet leven. Maar ook Europa kan een veel belangrijkere rol spelen. De EU moet alle diplomatieke betrekkingen met Israël verbreken en een totale blokkade voeren, zoals indertijd tegen Zuid-Afrika. Misschien zouden ze dan in de VS ook wat dieper nadenken. Maar ik heb niet veel illusies. Louis Michel (PRL) verdedigt zowat in zijn eentje een ethisch onderbouwd standpunt, zonder dat daar partijpolitieke of individuele belangen mee gediend zijn. Integendeel, het zal hem in de huidige internationale constellatie veeleer schade toebrengen. Ik vind dat Michel zich de jongste tijd opwerpt als een van de grote staatslieden uit onze geschiedenis.

Frieda Brepoels (N-VA) dient een wetsvoorstel in om het samenwerkingsverdrag met Israël op te zeggen.

Vermeersch: Het komt niet elke dag voor dat een Belgische politieke partij zich laat leiden door zuiver ethische afwegingen. Brepoels had eerder al een felle protestbrief naar de Israëlische ambassade gestuurd. Voor zover ik weet, is daarop alleen in het Belgisch-Israëlitisch Weekblad een reactie gepubliceerd. Daarin werd haar brief afgedaan als een vorm van anti-semitisme, wat volstrekt onterecht is. Waarom andere media geen aandacht hebben geschonken aan haar initiatief heb ik niet begrepen.

Koen Meulenaere

Etienne Vermeersch is ethicus.

Etienne Vermeersch: ‘Zolang Israël de Wet op de Terugkeer handhaaft, is het een immorele staat. ‘

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content