Luc Baltussen

Het protest van de 99 procent

Luc Baltussen Luc Baltussen is redacteur bij Knack.

Het al te lange falen van de markt heeft een sociale crisis veroorzaakt, die zich nu ontpopt tot een crisis van de democratie.

Het systeem van de vrije markt is altijd verdedigd als de beste oplossing voor ons allen. Om ervoor te zorgen dat de energie en de middelen waarover we beschikken op de beste manier gebruikt zouden worden, hoefden we alleen maar de ‘onzichtbare hand’ van de markt zijn werk te laten doen. Die zou er tegelijkertijd voor zorgen dat er niet meer risico genomen zou worden dan strikt noodzakelijk. De markt – die mysterieuze samenwerking van miljarden mensen die ieder voor zich gewoon het beste voor zichzelf nastreven – zou een veel beter economisch resultaat opleveren dan om het even welke Grote Organisator ooit zou kunnen. En voor wie een uitroepteken nodig had achter die stelling, was er natuurlijk nog de val van vrijwel alle communistische imperia, die vergeefs geprobeerd hadden om het beter te weten.

Maar dan blijkt, niet één keer maar verschillende keren na elkaar, dat het systeem toch heeft toegestaan dat grote risico’s zich opstapelden. Dat overheden plotseling wél moeten optreden. Dat ze hun landen zelfs diep in de schuld moeten storten om het systeem te redden dat beweerde voor onze welvaart te zorgen.

Wat nu gebeurt, van Wall Street en Times Square tot Zuid-Afrika en Taiwan, is dat gewone mensen de rekening maken. Wat ze zien, is dat ze het zelf minder goed hebben dan tien jaar geleden. Dat het huis waar ze zijn uitgezet, nu bewoond wordt door iemand die minder verdient dan zijzelf, omdat hij het heeft kunnen kopen voor een veel lagere prijs. En dat de bankiers, van wie de krant vertelt dat ze met vuur gespeeld hebben en daardoor hún belastinggeld hebben aangeslagen, net als vroeger met bonussen naar huis gaan.

De mensen begrijpen het niet meer. Kranten staan bol van commentaren die het publiek uitleggen waarom het geen optie was om géén staatswaarborg te geven aan de bad bank van Dexia. Ze leggen uit dat onze overheid ons land in nog meer schuld moet storten, omdat anders ‘het systeem’ naar de haaien gaat. Maar net daar waar de commentaren ophouden, beginnen natuurlijk de echte vragen: waarom hebben overheden toegestaan dat bankiers zo veel risico’s namen dat ze ‘het systeem’ konden bedreigen? En aangezien die vragen een paar jaar geleden ook al eens boven water zijn gekomen: waarom heeft men er intussen kennelijk niet genoeg aan gedaan?

Geen wonder dus, dat ‘Occupy Wall Street’ en de beweging van de indignados niet alleen de banken en het grootkapitaal aanvallen, maar ook de politiek en de instellingen. Wie beweert dat alle onheil nodig was om ‘het systeem’ te redden, moet niet vreemd opkijken als ‘het systeem’ ter discussie wordt gesteld.

Ook hier hebben we al geschreven dat er in 2008 eerst een bankencrisis was, dat die een schuldencrisis uitlokte en dat die momenteel op zijn beurt weer een nieuwe bankencrisis veroorzaakt. Maar achter die ’technische’ waarheid schuilt een andere. En die is zich nu naar de voorgrond aan het vechten. Het al te lange falen van de markt heeft ook een sociale crisis veroorzaakt, die zich nu ontpopt tot een crisis van de democratie. De meest krachtige samenvatting van de visie van ‘Occupy Wall Street’ is immers: ‘we are the 99 procent’. Die slogan gaat naar het hart van de democratische legitimatie. Uiteindelijk zijn het toch onze regeringen en parlementen, die nagelaten hebben de macht van de markt met gepaste regels in goede banen te leiden. De vraag is gerechtvaardigd: waarom kunnen zo weinig mensen met geld zo lang zo veel invloed doen gelden op de mensen die namens ons beslissingen nemen? Waar wachten onze politici op om de markt te heroveren op de charlatans die haar gestolen hebben?

Mensen rekenen het systeem niet langer af op zijn ideologische of theoretische kwaliteiten, maar op zijn resultaten. Het wordt hoog tijd dat die er komen.

Luc Baltussen

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content