Afscheid van Azeglio Vicini, de man die van Italië een Dream Team maakte

Italië nam afscheid van Azeglio Vicini. De bondscoach die geen WK won, maar wel de harten van alle voetballiefhebbers.

Nog geen jaar had Toto Schillaci in de Serie A gevoetbald, of bondscoach Azeglio Vicini liet hem al meespelen in de nationale ploeg. Met zijn grote, opengesperde ogen was Toto Schillaci één van de beklijvende beelden en één van de ontdekkingen op het WK in ’90, de Mondiale die in Italië werd gespeeld. Italië won er wél de harten van alle Italianen, met drie zeges in de groepsfase, maar niet het WK. Het werd derde, nadat het in de halve finales met de penalty’s verloor van Argentinië, uitgerekend in het Napels van Maradona waar veel fans voor het land van hun idool supporterden. Italië had die wedstrijd kunnen winnen, maar moest een gelijkspel toestaan na een fout van doelman Walter Zenga die Claudio Caniggia van de sokken liep. Het typeert de bondscoach dat hij zijn doelman altijd is blijven verdedigen. ‘Hij maakte daar een fout, maar de vijf wedstrijden voordien liet hij geen goal binnen.’

Het nationaal elftal van Vicini was een Dream Team, dat fantastisch, technisch verfijnd en aanvallend voetbal bracht. Hij kreeg na Enzo Bearzot die in ’82 met Italië wereldkampioen was geworden maar een slecht WK’86 afwerkte het team in handen, volgens een formule die met hem een einde nam. Tot Vicini werden de bondscoaches in eigen huis gekweekt. Na zijn opleiding in Coverciano ging hij aan de slag met de jeugdteams, en toen er in ’86 een opvolger moest worden gekozen voor Bearzot was het de normaalste zaak van de wereld dat de beloftentrainer werd doorgeschoven. Vicini deed als hoofdcoach twee zaken. Eerst veranderde hij de stijl. Van een ploeg die naar goede oude Italiaanse gewoonte steunde op een stevige organisatie en snelle uitbraken, om niet te zeggen een verdedigende aanpak, koos hij voor aanvallend en mooi voetbal. Dat kon omdat hij de jonge talenten die vooral in aanvallend opzicht aanwezig waren goed kende, als bondscoach van de Beloftenploeg. Snel zorgde hij voor de verjonging en schoof de uitermate getalenteerde generatie door naar de A-ploeg. Zo ontdekte ook de voetbalwereld buiten Italië de gracieuze verdediger Paolo Maldini, de fijnbesnaarde spelverdeler van AS Roma Giuseppe Gianinni, het fantastische aanvalsduo van Sampdoria Roberto Mancini en Gianluca Vialli. Samen met de iets meer ervaren Giuseppe Bergomi en Franco Baresi die al onder Bearzot hadden gespeelde kneedde hij een hecht en vooral spectaculair team dat derde werd op het EK in Duitsland in ’88, toen gewonnen door Oranje. In ’90 ontdekte de wereld in de Squadra naast Schillacci ook het wonderkind Roberto Baggio dat net voor het WK van Fiorentina naar Juventus was verhuisd, een transfer die in Firenze tot zware rellen leidde.

Vicini zorgde niet voor zegedronken avonden, maar avonden vol dromen, met voetbal van een pure schoonheid, met een team dat een land voor het laatst helemaal verenigde. De bondscoach had een obsessie voor cijfers, en had altijd een tas met spelschema’s en statistieken mee, maar daarnaast hield ook van een goeie grap. In een tijd waarin de GSM nog niet bestond was hij altijd benaderbaar voor de pers én de gewone man, en bleef altijd bekend als een goed mens en een gentleman. Met hem geen gesloten trainingen of afzonderingen in barre en ontoegankelijke oorden. De nationale ploeg was er voor alle fans, vond hij, en hij moedigde zijn spelers ook op training aan om mooie dingen te tonen, opdat de kijkers langs de lijn konden genieten.

Als speler was hij een technisch begaafde en tactisch sterke middenvelder die voetbalde voor Vicenza, Sampdoria en Brescia. Toen hij de Squadra niet kon plaatsen voor het EK’92 werd hij als bondscoach vervangen door Arrigo Sacchi. Na zijn periode als bondscoach van ’86 tot ’91 was hij nog kort trainer van tweedeklasser Cesena, waar hij ooit zijn eerste voetbalschoenen had versleten, en van eersteklasser Udinese maar in 1993 stopte hij op zijn 60e definitief met het trainerschap. Gisteren/woensdag overleed hij in Brescia, een paar weken voor hij 85 zou worden. Met hem verloor het topvoetbal één van de laatste echte romantici die de lijfspreuk van zijn opvolger Arrigo Sacchi in de praktijk brengt. ‘In voetbal telt niet alleen winnen, maar vooral overtuigen, non solo vincere ma convincere.’