Bezorgt olympisch goud van 1920 Rode Duivels alsnog een ster op het shirt?

Romantici zagen al voor zich hoe de Rode Duivels deze zomer het EK zouden winnen met op hun borst een ster die zou verwijzen naar de wereldtitel die België honderd jaar geleden pakte. Maar dat was buiten de vestimentaire regels van de FIFA gerekend. Terwijl Uruguay die omzeilt, liet de KBVB de ster schieten.

Precies een eeuw geleden was Antwerpen druk bezig met de voorbereidingen van de Olympische Spelen. Die zouden in de zomer van 1920 langs de Schelde plaatsvinden en uitmonden in een grootse triomf voor de Belgische nationale voetbalploeg. Op 2 september 1920 keken de Rode Duivels in de finale het Tsjechoslowaakse elftal in de ogen. Al na zes minuten kwamen de Belgen vanaf de stip op voorsprong en rond het halfuur maakte Rik Larnoe er 2-0 van. Toen even later een Tsjechoslowaak rood kreeg, stapten de ploegmaats van de uitgesloten speler boos mee het veld af. Prompt was de wedstrijd afgelopen. Op die aparte manier pakten de Rode Duivels olympisch goud, het hoogste wat een nationaal voetbalteam toen kon behalen. De wereldvoetbalbond FIFA, die wel al veertien jaar bestond, organiseerde op dat moment nog geen wereldkampioenschappen.

Weinig werelds

Maar die nationale triomf van 1920 zit niet gebeiteld in het collectieve geheugen van de doorsnee-Vlaming of -Waal. Het hoort niet bij de Belgische cultuur om de vaderlandse voetbalhistoriek te omarmen. In Uruguay ligt dat anders. Dat land volgde in 1924 België op als olympisch kampioen en verlengde zijn titel in 1928. Twee jaar later, in 1930, mocht Uruguay de eerste World Cup van de FIFA organiseren en won het ook dat toernooi. En nog eens twintig jaar later was Uruguay de beste op de World Cup van 1950. Om die vier prestaties in de verf te zetten pronkt Uruguay graag met vier sterren op het shirt van zijn nationale ploeg.

De Brazilianen waren de eersten die aan hun wereldtitels refereerden met sterren vlak boven hun nationaal embleem. Ze pakten uit met die primeur op het WK van 1974. Lange tijd kregen de Brazilianen geen navolging. Pas de laatste decennia paraderen alle wereldtitelhouders met sterren. Behalve België. Zo zijn we bij de angel in dit verhaal: mag België zich wel wereldtitelhouder noemen? De Duivels wonnen het olympische voetbaltoernooi, niet de wereldbeker. Maar zo’n wereldbeker bestónd dus nog niet in 1920. En er was toen geen groter mondiaal toernooi dan de Spelen.

Wat in dit debat niét in de kaart van België speelt, is het weinig wereldse deelnemersveld bij de Spelen van 1920. Er verschenen maar veertien landen aan de aftrap en op Egypte na kwamen die allemaal uit Europa. Dat lag onder meer aan de voetbalkalender. In Zuid-Amerika begon de Copa América een week na de Spelen en verre reizen waren toen nog niet vanzelfsprekend. Maar landen als Uruguay en Brazilië hadden wel de kans gehad om zich in te schrijven voor de Spelen van 1920.

Naast het erg Europese deelnemersveld was nóg een aspect op de Spelen van 1920 heel anders dan bij de WK’s zoals we die nu kennen: landenteams bestonden indertijd nog enkel uit jongens die niet betaald werden om te voetballen. Maar dat op zich kan moeilijk aangedragen worden als argument om het toernooi van 1920 niét als WK te beschouwen. Een eeuw geleden was het amateurisme in het voetbal nog wijdverbreid. Enkel in Engeland en Schotland vond je toen al mannen die betaald werden om te voetballen.

Een argument om te stellen dat België wel degelijk erkenning verdient als wereldkampioen, is een voorstel dat in 1914 werd goedgekeurd op een FIFA-congres in Noorwegen. Toen beslisten de aanwezige leden dat de olympische voetbaltoernooien zouden erkend worden als de WK’s voor amateurs, op voorwaarde dat bij die toernooien de FIFA-regels gevolgd werden. Zes jaar later was dat het geval voor de Spelen in Antwerpen. In het Official Report van die Spelen, dat Sport/Voetbalmagazine kon inkijken, staan de federaties vermeld waarvan de regels werden toegepast. Een van hen is de FIFA.

Ook de sportpers van die tijd beschouwde de Rode Duivels als wereldkampioenen, zegt de Vlaamse voetbalhistoricus Raf Willems. Hij toont een uitreksel uit Le Miroir Des Sports. Dat gereputeerde, Franse magazine kapittelde ooit: Les Belges Champions Du Monde De Football. In datzelfde magazine werden de Belgen ook eens als wereldkampioen bestempeld door Jules Rimet, die FIFA-voorzitter was van 1921 tot 1954.

Voor een boek dat hij vorig jaar zelf uitbracht, koos Willems als titel: België, de eerste wereldkampioen voetbal. Dat België als éérste aanspraak zou maken op de wereldtitel, staaft Willems door te stellen dat de voetbaltoernooien op de Spelen vóór de Eerste Wereldoorlog ‘schertsvertoningen waren’. Maar daar zijn Engelse voetbalhistorici het niet mee eens. In 1900 en 1904 gold het voetbal op de Spelen nog als zogenaamde demonstratiesport, maar in 1908 en 1912 waren de toernooien wel al serieus, klinkt het aan de andere kant van Het Kanaal. Die edities van 1908 en 1912, die ook volgens de FIFA-regels verliepen, werden gewonnen door Engeland, dat niet eens zijn beste team had afgevaardigd. Belgen die de Duivels als de éérste wereldkampioenen omschrijven, worden in Engeland weleens weggezet als overdreven patriottistisch.

Creatieve oplossing

Hoe dan ook beschikt de Koninklijke Belgische Voetbalbond (KBVB) over argumenten om een ster te claimen. Maar de FIFA houdt ervan alles strak te regisseren. Hoe shirts er mogen uitzien tijdens een FIFA-toernooi, heeft de wereldvoetbalbond in strikte regels gegoten. Die staan uitgesmeerd in de 99 bladzijden tellende Equipment Regulations. Pagina 42 gaat over de sterren. Daar staat dat landen een ster boven hun nationaal embleem mogen zetten per editie van de FIFA World Cup die gewonnen is door hun eerste mannen- of vrouwenploeg. Bij die term World Cup wringt het schoentje. De FIFA trekt een vette streep vlak vóór het eerste WK van 1930. De voetbaltoernooien op de Spelen van de jaren voordien worden niet meegeteld als WK’s, ondanks die beslissing op dat FIFA-congres van 1914. Máár, zo zeggen sommigen: je kunt ook wereldkampioen zijn zonder de World Cup gewonnen te hebben.

Uruguay maakte tegenover de FIFA al meer dan eens misbaar over de kwestie. Luis Suárez en co mogen officieel van de FIFA twee sterren boven hun nationaal embleem dragen, voor de WK-zeges van 1930 en 1950, maar ze willen er telkens vier, ook twee voor de eindzeges op de Spelen van 1924 en 1928. Omdat de FIFA daar in principe nooit toestemming voor geeft, bedacht Uruguay een creatieve oplossing en zette het al bij verscheidene WK’s de vier sterren ín zijn embleem. Hoe zo’n embleem wordt opgebouwd, daar heeft de FIFA geen zeggenschap over.

Maar tijdens het WK van 2018 betrad Uruguay in Rusland plots het veld met vier sterren bóven zijn nationaal embleem, op de officiële, door de FIFA aangeduide plaats dus. Meteen kropen een paar Belgische voetbalromantici in hun pen: Raf Willems en François Colin, die zichzelf een ‘actief gepensioneerd journalist’ noemt en in dit blad nog altijd een column verzorgt. Namens De Witte Duivel, een Belgische ‘voetbaldenktank’, lanceerden Colin en Willems een pleidooi om ook op de Belgische shirts een ster te borduren. Als Uruguay ook voor de Spelen van 1924 en 1928 sterren boven zijn embleem mag zetten, mag België er evengoed een hebben voor de Spelen van 1920, luidde hun redenering. De discussie of het Belgische goud van 1920 mag beschouwd worden als wereldtitel, gaat immers evengoed op voor de olympische zeges die Uruguay in 1924 en 1928 behaalde.

Onduidelijk blijft wel of de FIFA toestemming gaf aan Uruguay om vier sterren boven zijn embleem te plaatsen. Vanuit de hoofdzetel van de wereldvoetbalbond – een zwijgzame burcht – kreeg Sport/Voetbalmagazine geen antwoord op die vraag. En de Uruguayaanse voetbalbond zwijgt ook: drie mails van dit blad bleven onbeantwoord. De meest plausibele piste luidt dat Uruguay die vier sterren zonder FIFA-toestemming boven zijn embleem zette en dat dat niet werd opgemerkt door de FIFA-medewerker die de shirts vooraf moest controleren.

Sowieso zette het voorval de kwestie weer op de agenda, tenminste op die van de geïnteresseerden. François Colin sprak kledingfabrikant Adidas aan, de ontwerper van de outfit die de Rode Duivels dit jaar op het EK zullen dragen. Maar Adidas wilde geen ster op het Belgische shirt zetten zonder het fiat van de FIFA. In de Equipment Regulations van de Europese voetbalbond UEFA, die zo’n EK organiseert, wordt voor de sterrenkwestie immers evengoed verwezen naar het aantal behaalde titels op een FIFA World Cup. Vervolgens nam Colin contact op met het FIFA Museum, omdat daar Guy Oliver werkt, de voornaamste historicus van de FIFA. Colin zegt: ‘Ik richtte me tot Oliver omdat ik het boek The Fall of the House of FIFA gelezen heb, van David Conn, een journalist bij The Guardian. Daarin schreef Conn dat de olympische kampioenen van vóór 1930 volgens Oliver als wereldkampioenen worden beschouwd.’ Pas na maanden kreeg Colin antwoord van Oliver. Diens reactie verwees echter louter naar de FIFA-regels, waarbij de WK’s voor amateurs van vóór 1930 dus niet meetellen.

Intussen werden de shirts die de Duivels deze zomer zullen dragen, al voorgesteld. Een ster is daar niet op te zien. Ook voor een ster ín het embleem werd niet geopteerd, hoewel de KBVB zijn logo, dat ook als embleem dient, vorig jaar nog aanpaste. ‘De kwestie interesseert de bond niet’, sakkert Colin. Perswoordvoerder Stefan Van Loock spreekt dat tegen: ‘ Peter Bossaert ( CEO van de KBVB, nvdr) vroeg er nog naar. Maar toen ik meldde dat de FIFA die olympische titel toch niet als wereldtitel erkent, voerden we het idee af.’ Van Loock kent Colin goed en baseerde zich voor zijn melding op het antwoord dat Colin kreeg van Oliver. Daarnaast had Van Loock naar eigen zeggen een gelijkaardig antwoord ontvangen van een tweede bron binnen het FIFA Museum. Maar echt officieel heeft de Belgische voetbalbond de FIFA niet aangesproken over de sterrenkwestie of wekte de KBVB tenminste toch zeker niet die indruk in Zwitserland. Dat blijkt uit het enige antwoord dat Sport/Voetbalmagazine wél kreeg van de FIFA-persdienst, waarnaar Oliver dit blad doorstuurde: ‘ We haven’t received any such request from the Belgian Football Association. ‘ ‘Terwijl de KBVB met zo’n officiële vraag toch een heel andere impact zou hebben dan wanneer ik iets vraag aan het FIFA Museum’, aldus nog Colin.

Kalf nog niet verdronken

Mocht de Belgische bond écht geïnteresseerd zijn in zo’n ster, dan is het kalf mogelijk nog niet helemaal verdronken. Het voorval met Uruguay in Rusland kan symbool staan voor hoe de FIFA-sterrenregels nog langs verscheidene kanten rammelen. Zo zijn er landen die ervan uitgaan dat sterren niet worden verleend aan het winnende team, maar aan het winnende land. Daarom zetten de Braziliaanse vrouwen vijf sterren boven hun embleem, terwijl die Braziliaanse vrouwen zelf nog nooit een WK wonnen. De Duitse vrouwen dragen dan weer twee sterren boven hun embleem. Die verdienden ze zelf, tijdens de WK’s voor vrouwen van 2003 en 2007. Als ook zij de WK-zeges van hun mannelijke collega’s zouden mogen meerekenen, zouden de Duitse vrouwen zés sterren op hun borst mogen zetten.

Of de Braziliaanse dan wel de Duitse vrouwen de FIFA-regels toepassen zoals ze bedoeld zijn, valt niet uit te maken. Daarvoor laten de Equipment Regulations nog te veel ruimte voor interpretatie. Het staat dan ook in de sterren geschreven dat de FIFA zijn sterrenregels vroeg of laat nog zal moeten bijspijkeren. Dat wordt het uitgelezen moment voor wat goed gericht lobbywerk vanuit België, misschien in een entente met Uruguay. In de trage mallemolen die de FIFA is, lijkt het hoogst onwaarschijnlijk dat zo’n regelaanpassing er nog vóór het EK van dit jaar kan komen. Maar van een ster op het volgende WK mogen de Belgische voetbalromantici wel nog dromen, áls de KBVB de zaak ter harte neemt.