De eerste Cristiano: Billy Meredith zette 100 jaar geleden Manchester op de voetbalkaart

Dit weekend staat Manchester United-Manchester City op het menu. De twee clubs genieten nu wereldfaam, maar werden meer dan 100 jaar geleden op de voetbalkaart gezet door één en dezelfde speler: Billy Meredith.

George Best, Bryan Robson, Eric Cantona, David Beckham, Cristiano Ronaldo. Het shirt met het nummer 7 heeft een iconische status bij Manchester United, maar dat rijtje hoort te beginnen met de naam Billy Meredith, ook weleens ‘de grootste speler van zijn tijdperk’ genoemd. Gelijkaardig: Ryan Giggs en Gareth Bale werden allebei The Welsh Wizard genoemd, maar de eerste voetballer die met die bijnaam werd bedacht, was… William ‘Billy’ Meredith.

Meredith voetbalde tussen 1892 en 1924 in de Football League. Hij was een rechtervleugelspeler met een ongelooflijke dribbel en een afgemeten voorzet. Soms kapte hij naar binnen om zelf het leer in doel te jagen. Een demon goal scoring winger werd hij eens genoemd. Zijn carrière kwam pas echt van de grond toen hij in 1894 als twintigjarige voor Manchester City tekende. Met die ploeg won hij in 1904 de FA Cup. In 1906 verhuisde hij naar Manchester United, waarmee hij in 1909 óók de FA Cup won en twee keer kampioen werd.

Sport van de duivel

Wie de Netflixserie The English Game gezien heeft, kan zich een beeld vormen van hoe er eind 19e eeuw gevoetbald werd in Engeland. De penalty moest nog worden uitgevonden en er hingen geen netten in de doelen. Het voetbal was rudimentair en ruw. Het advies voor doelmannen was: als je de bal weg stompt, probeer dan ook de neus van de tegenstander te raken. Dat was dan mooi meegenomen. Voetballers verdienden gemiddeld 10 pond – bijna 12 euro – per maand, maar er circuleerde, ook toen al, veel zwart geld in het wereldje. In katholieke middens werd voetbal weleens omschreven als ‘de sport van de duivel’.

Zo ook ten huize Meredith. Billy kwam uit het Welshe grensplaatsje Chirk en had vanaf zijn twaalfde, net als zijn vader en broers, in de mijnen gewerkt, meer bepaald als berijder van een mijnpaard. Op zondag gingen alle Merediths naar de Methodistenkerk en er werd in het gezin niet gevloekt, gerookt of gedronken. Billy’s oudste broer Elias was een treinbestuurder die hem af en toe meenam om naar voetbalwedstrijden, onder meer van Everton, te gaan kijken. Veel mijnwerkers speelden in die tijd zelf ook voetbal, dat was in Chirk niet anders. Tussen 1887 en 1894 won Chirk FC zelfs vijf keer de Welshe cup. Bij de winst in 1894 stond Billy Meredith als jonge snaak in de basis.

Toen hij ontdekt werd door een scout van Manchester City en aan zijn ouders vertelde dat hij profvoetballer wilde worden, was zijn moeder in alle staten. Ze ging de voorzitter opzoeken om in zijn gezicht te zeggen dat hij moest ophouden om ‘gezonde en gelukkige jongens’ uit vrome gemeenschappen te ‘stelen’. Mensen zoals hij ‘planten zaadjes in hun hoofden’, vond ze.

Pruimtabak

Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan en Billy maakte in november 1894 zijn debuut voor Manchester City. In zijn eerste maanden bij de club bleef hij wel in de mijnen in Chirk werken. Dat hield in dat hij de dag van de match ’s morgens heel vroeg de trein naar Manchester nam, zijn gezicht nog zwart van het avondwerk in de mijnen. Hyde Road, het stadion van City, stond langs de gelijknamige straat in een weinig pittoreske omgeving. Kleedkamers waren er nog niet, dus moest Meredith zijn voetbaloutfit aantrekken in de bar van het nabijgelegen Hyde Road Hotel. Daar spoelde hij het roet van zijn lijf en deed een dutje in de hotelkamer. Zijn eerste thuiswedstrijd was er meteen eentje tegen Manchester United, dat toen nog door het leven ging als Newton Heath. Het zou de eerste Manchester derby ooit zijn. Newton Heath won met 2-5, de twee goals van City waren getekend: Billy Meredith. Een uur na affluiten zat de doelpuntenmaker alweer op de trein naar Chirk, waar hij zich naar de kerk haastte. Later op de dag had hij nog avonddienst in de mijnen.

Als mijnwerker kauwde Meredith pruimtabak en dat spuugde hij overal waar het hem beliefde uit. Als voetballer deed hij eerst hetzelfde. De terreinknecht van City vond dat echter maar niks en verbood zijn smerige gewoonte. Vanaf dat moment stak The Welsh Wizard een tandenstoker in zijn mondhoek. Het werd zijn handelsmerk. Hij noemde de tandenstoker ‘ my old pal‘ en zei zonder het stukje hout slechts een halve voetballer te zijn. Er wordt gezegd dat in zijn contract stond dat hij voor elke wedstrijd twee nieuwe tandenstokers moest krijgen: voor elke helft een.

In januari 1895 werd Meredith profvoetballer. Het seizoen erop eindigde hij als topscorer en werd hij, op 21-jarige leeftijd, verkozen tot aanvoerder van het team. Het was een rol die hij ook naast het veld ter harte nam. Zo ging hij geregeld vissen met de Schotse spits Billie Gillespie om hem van de drank te houden. In 1898 promoveerde City vooral dankzij Meredith naar de Football League, de eerste klasse. Hij maakte in zijn eerste seizoen vier keer een hattrick. In de Athletic News stond: ‘Ik denk dat geen man in de drie Koninkrijken beter is in voetbal dan hij.’

Tegenpool Turnbull

The Welsh Wizard verdiende officieel drie pond per week, officieus zes. Hij kocht een piano voor zijn vrouw Ellen Negus, schreef zijn twee dochters in voor de dansles en liet voor zichzelf een leren tas maken met in goudkleurige letters WM erop: William Meredith. Hij was een van de weinige voetballers die niet rookten en hij bestelde thee of iets fris terwijl de meeste van zijn teamgenoten onderweg naar uitwedstrijden dronken werden in de treinrestauratie. Ellen bereidde bijna elke avond gekookte kip voor hem en daar knaagde hij een paar wortels, een stuk koolraap of een stronkje bleekselder bij.

Een gewoonte waarmee Alexander ‘Sandy’ Turnbull eens smakelijk zou lachen. De Schotse spits kwam in 1902 naar Manchester City en zou een van de beste koppels ter wereld vormen met Meredith. Bizar, want Turnbull was in zowat alles de tegenpool van The Welsh Wizard. Hij droeg meestal een Peaky Blinders-pet (de Peaky Blinders waren een criminele bende uit Birmingham), rookte en gebruikte in bijna elke zin het woord fucking. In tegenstelling tot Meredith hield hij van ale, stout en lager en ging hij geregeld met teamgenoten naar de pub om te zuipen, te zingen, sterke verhalen te vertellen en te knokken. Kortom: waar je Sandy zag, ontstonden binnen de kortste keren problemen. Hij werd omschreven als het prototype van een laagopgeleide Schot uit de arbeidersklasse. En toch vormde hij een gouden duo met Meredith op het veld: Billy deed doorgaans het voorbereidende werk en Sandy werkte af.

In april 1904 reisden de twee met de trein naar Londen om de finale van de FA Cup te spelen. Manchester City, op dat moment tweede in de First Division, nam het op tegen Bolton Wanderers, een middenmoter in tweede klasse. Er waren 62.000 toeschouwers afgezakt naar het National Sports Centre in Zuid-Londen. Honderden Citysupporters hadden een tandenstoker met de inscriptie WM in hun mondhoek: een ode aan William Meredith. Toen die in de 23e minuut de 1-0 scoorde, ook meteen de eindscore, begonnen de fans te zingen:

Oh I wish I was you Billy Meredith,

I wish I was you,

I envy you,

indeed I do!

Een bom

De populariteit van Meredith schoot de hoogte in. Foto’s waren in die tijd nog zeldzaam, maar iedereen kende Billy’s afbeelding. Hij werd de eerste voetballer die ook bekend was bij mensen die hun neus ophaalden voor sport. Vanaf het moment dat een cartoonist een besnorde man met een tandenstoker begon te tekenen, wist men meteen wie het was. Een aantal journalisten ergerden zich aan Merediths beroemdheid en het belang dat in de media gehecht werd aan details uit zijn privéleven. Een columnist verwachtte ‘binnenkort te lezen dat Meredith bij het scheren per ongeluk op een kleine wrat stuitte, waardoor de grote international vijf kilo van zijn kostbare bloed verloor…’. Alles wat Billy Meredith deed, was nieuws. Een roddelachtig stuk of een compromitterende foto van The Welsh Wizard zorgde meteen voor recordoplages.

Op het einde van het seizoen 1904/05 was er ook daadwerkelijk iets om over te schrijven. Manchester City ging voor de laatste match van het seizoen op bezoek bij Aston Villa. Won het die wedstrijd, dan zou dat een unicum in de Engelse voetbalgeschiedenis zijn: de regerende FA Cuphouder die kampioen wordt. Het werd een potig onderonsje, met een hoofdrol voor Sandy Turnbull die alles in de strijd gooide om te winnen en daarbij een paar rake klappen verkocht. Maar het meest choquerende nieuws volgde in de nasleep van het duel, dat City verloor met 3-2. Er kwam bij de Engelse Football Association namelijk een anonieme getuigenis binnen van een man die ‘een zeer interessant gesprek had gehoord’. Daarin zou Meredith 10 pond hebben geboden aan Villaspeler Alex Leake om de match te verliezen. The Welsh Wizard werd schuldig bevonden aan omkoping en kreeg een schorsing van een heel seizoen aan zijn been.

Cityfans vonden het verdacht, het voelde voor hen aan als een complot tegen hun club die dreigde té goed te worden, zeker omdat de FA niet wilde prijsgeven wie de anonieme tipgever was. De club besloot bovendien om Meredith tijdelijk geen salaris meer te geven. Die liet dat niet zomaar over zich heen gaan. Om de paar dagen stormde hij de bestuurskamer binnen om zijn geld op te eisen. Erger nog, hij belde naar een journalist om eventjes uit de doeken te doen hoe City zijn machtspositie in het Engels voetbal verworven had: door illegale betalingen en bonussen. Er was in die tijd bijvoorbeeld een regel dat geen enkele speler meer dan vier pond per week mocht verdienen, maar Meredith kreeg er zes plus 53 pond aan premies voor gewonnen wedstrijden en gelijke spelen. Hij verklaarde: ‘En ik denk niet dat er één lid van ons team is dat minder verdient dan ik.’

Uit daaropvolgend onderzoek van de FA bleek dat City inderdaad jarenlang systematisch zijn spelers op een niet-koosjere manier overbetaald had. Het was destijds een bom in de voetbalwereld. Om de boeken te doen kloppen, had het bestuur ook voetballers verzonnen die nooit hadden bestaan. En van de ticketinkomsten bleek geld versluisd te zijn naar de bankrekeningen van enkele bestuursleden. De trainer en de voorzitter van Manchester City kregen een levenslange schorsing. Zeventien spelers, onder wie Meredith en Turnbull, mochten niet meer in actie komen tot 1 januari 1907. Het lijdt geen twijfel dat ook andere teams zich aan dezelfde praktijken bezondigden, alleen – zo vatte Meredith het later treffend samen – worden clubs niet gestraft omdat ze de wet overtreden, maar omdat ze betrapt worden…

Dansen met de bal

Wat volgde, was een uitverkoop bij Manchester City. Manchester United, dat 500 pond voor Meredith en 350 pond voor Turnbull betaalde, was plots de beste ploeg van Engeland. Volgens Meredith zou zijn nieuwe club nóg succesvoller worden dan Preston North End, dé topclub van de eerste dagen. Voor hem was het een manier om wraak te nemen op het bestuur van Manchester City en op de bobo’s van de Engelse voetbalbond. Sindsdien had hij een getroebleerde relatie met de hoogste kringen van het Engelse voetbal, met als gevolg dat hij mee aan de wieg stond van de Players’ Union (zie kader).

Het gouden duo Meredith-Turnbull maakte zijn rentree op de dag dat hun schorsing afliep: 1 januari 1907. Meredith was toen al 32 jaar, Turnbull nog altijd maar 22. Nooit eerder waren de verwachtingen voor een competitiewedstrijd zo hoog. Er zaten 40.000 toeschouwers in het stadion van United op Bank Street in Clayton, een record. Venters verkochten Meredith-tandenstokers, Unitedfans zongen dat ze Billy Meredith wilden zijn. De match werd beslist door – hoe kon het ook anders? – een voorzet van Meredith op Turnbull, die de enige goal van de partij maakte. Daarna bleef Manchester United de overwinningen aan elkaar rijgen. Het daaropvolgende seizoen was het team zo dominant dat het met negen punten voorsprong de titel pakte. Een voetbalhistoricus schreef: ‘Manchester City was onthoofd, Manchester United kwam ervoor in de plaats: twee keer zo sterk en succesvol, twee keer zo populair.’

Maar The Welsh Wizard wilde meer. De FA Cup winnen met Manchester United zou de ultieme revanche zijn op de hoge piefen van het Engelse voetbal. In 1909 leidde hij United naar de finale, waar Bristol City wachtte. 71.000 toeschouwers waren er getuige van hoe Sandy Turnbull het enige doelpunt van de wedstrijd binnen prikte. Billy Meredith werd verkozen tot man van de match. J.A.H. Catton, de bekendste Engelse sportschrijver uit die tijd, schreef in The Athletic News over Meredith: ‘Vol vakmanschap danste hij voorwaarts met de bal, tot consternatie van zijn tegenstrevers.’ De held van de finale was echter mascotte Billy the Goat, een geit die meegenomen werd naar elke wedstrijd van de Mancunians. Na de finale kreeg het dier zoveel champagne dat het stierf aan een alcoholvergiftiging. Zijn kop werd bewaard en is nu nog steeds te bezichtigen in het Manchester Unitedmuseum op Old Trafford.

Filmindustrie

Billy Meredith ging door met voetballen tot zijn 50e (!). Hij zou in totaal 27 seizoenen in de Engelse eerste klasse spelen, een record. En dat hadden er nog meer kunnen zijn, want zijn carrière werd onderbroken door Wereldoorlog I. Na zijn loopbaan kocht hij een hotel en investeerde hij in de filmindustrie. Hij schitterde zelf als voetbaltrainer in The Ball of Fortune uit 1926, een film die helaas verloren is gegaan. Zowel bij Manchester City als bij Manchester United kreeg hij een vipplek in de tribune. Dan verscheen hij daar net als vroeger met een pet op zijn hoofd, de handen in de zakken en een tandenstoker in de mond.

Meredith was 84 jaar toen hij in 1958 stierf, twee maanden na de vliegtuigcrash in München waarbij acht spelers van Manchester United om het leven kwamen. Nadat hij jarenlang in een anoniem graf lag, beslisten de Professional Footballers’ Association, de Welshe voetbalbond, Manchester City én Manchester United om een nieuwe grafsteen voor hem te kopen. Op zijn zerk in Manchester staat: ‘ MEREDITH. Gone from our sight, but not from our memories‘. De tekst op de herdenkingsplaats in zijn geboortestad Chirk is nog veel mooier:

This plague honours

Chirk-born Billy Meredith.

FOOTBALL’S FIRST SUPERSTAR