Direct na de 9/11-aanslagen moest Anderlecht CL spelen: ‘Ik dacht dat het een SF-film was’

Luttele uren nadat New York en de hele wereld werden opgeschrikt door de grootste terreurdaad in de geschiedenis trapte Anderlecht de Champions League 2001/02 op gang. Voor de spelers was het een avond van schommelende emoties en zwervende gedachten. Een reconstructie.

Toen begin september 2011 bij de loting voor de Europa League in Monaco het balletje met de naam Lokomotiv Moskou uit de bokaal gegraaid werd en in de groep L van Anderlecht werd gedropt, gingen er zeker enkele gedachten uit naar tien jaar eerder, september 2001, toen paars-wit ook in Moskou voetbalde, amper een paar uur na de aanslagen van 9/11. Op die diabolische dag nam de loop van de geschiedenis een haakse bocht. Vier Amerikaanse vliegtuigen werden gekaapt om zich op strategisch gekozen doelwitten te storten. Twee boorden er zich in de twin towers, de dubbele wolkenkrabber van het World Trade Center in hartje Manhattan.

Vraag vandaag iemand waar hij zich die dag bevond of wat hij aan het doen was toen hij het nieuws vernam en hij zal je feilloos kunnen antwoorden. 11 september 2001 staat in ieders geheugen gegrift. De toenmalige spelers van Anderlecht moeten daar ook niet lang over nadenken: zij maakten zich in Moskou op voor een Europese confrontatie met Lokomotiv. Een wedstrijd waarin Marc Hendrikx zou scoren voor paars-wit. “Voor mij is dat een kadertje aan de muur”, zegt hij. “Twee uur na de aanslagen maak ik mijn enige goal in de Champions League … Zo’n wedstrijd blijft je altijd bij.”

Zware erfenis

Hendrikx was die zomer overgekomen van RC Genk als een van de spelers die de leemte moesten opvullen na het vertrek van sterkhouders Bart Goor, Jan Koller, TomaszRadzinski en Didier Dheedene. Trainer dat jaar en het jaar ervoor was AiméAnthuenis. De latere bondscoach herinnert zich de leegloop maar al te goed: “De helft van de ploeg was verkocht. Het beloofde een veel moeilijker seizoen te worden dan het voorgaande, ook al omdat we pas laat over een fitte Nenad Jestrovic konden beschikken. Die was gehaald om Koller en Radzinski te vervangen, maar hij was veel geblesseerd.”

Andere spelers die de landskampioen van 2001 kwamen versterken, waren Ivica Mornar van Standard en Gilles De Bilde, teruggekeerd van Sheffield Wednesday. Maar de erfenis was zwaar: in het boerenjaar 2000/01 had Anderlecht de tweede ronde van het kampioenenbal bereikt door als eerste te eindigen in een poule met Manchester United, Dinamo Kiev en PSV. Daarin werd thuis ook nog eens de maat genomen van Lazio Roma en Real Madrid, maar zorgde Leeds United voor de koude douche. Die stunt herhalen was uitgesloten, zeker met het afgeroomde spelerspotentieel. In de voorronden werden achtereenvolgens het Moldavische Sheriff Tiraspol en het Zweedse Halmstads BK uitgeschakeld, zij het zonder veel glans.

Het Anderlecht dat naar Moskou afreist op maandag 10 september is er een met heel wat twijfels. Maar niemand kon voorzien dat de muizenissen in de hoofden plaats zouden maken voor iets veel en veel ingrijpender.

CNN in Moskou

Om 8.46 uur lokale tijd in New York – het is dan bij ons 14.46 uur en in Moskou 16.46 uur – vliegt een toestel van American Airlines de noordelijke toren van het WTC binnen. Op dat ogenblik beginnen de tv-camera’s te lopen. Ze registreren een uitslaande brand en vettige rookpluimen in het bovenste gedeelte van de getroffen toren. Het gecrashte vliegtuig was kort tevoren opgestegen in Boston en de tanks zaten nog tjokvol kerosine. Terwijl iedereen met verbijstering naar de beelden zit te staren en zich afvraagt of het om een vreselijk ongeval gaat, komt er om 9.03 uur een ander toestel aan gevlogen, dit keer van United Airlines. Voor de ogen van op dat ogenblik al miljoenen televisiekijkers wereldwijd boort het vliegtuig zich in de zuidelijke WTC-toren. Opnieuw een explosie, vuur, rondspattende brokstukken en rook.

Steeds meer tv’s floepen aan. Wie voor het scherm zit, brengt vrienden en kennissen op de hoogte. Het World Trade Center is continu in beeld. Er komen herhalingen, andere camerastandpunten, er springt iemand uit een raam.

Duizend kilometer en acht tijdzones verderop, in een hotel in Moskou, schakelt ook Filip De Wilde de tv aan. Zijn horloge geeft 15.30 uur aan, Belgische tijd. Een kwartier later wordt iedereen in de lobby verwacht voor de korte trip naar het Lokomotiv Stadion. Een van de weinige westerse zenders die in Moskou te bekijken zijn, is CNN. En daar is de hel losgebroken.

De Wilde: “Ik weet nog goed dat ik naar de beelden zat te staren van die torens met dat rokende gat erin. We hadden gegeten en siësta genomen en waren bijna klaar om te vertrekken. Ik belde nog snel naar mijn vrouw om te horen wat er aan de hand was, maar op dat moment was er nog niet zoveel duidelijk, ook niet wat de omvang van het gebeuren was.”

Anthuenis: “Ons schema zag er altijd hetzelfde uit: we aten vier uur voor de wedstrijd, dan volgde nog een korte tactische bespreking, waarna de spelers anderhalf tot twee uur rust of verzorging kregen. De match begon om zes uur ( acht uur Moskoutijd, nvdr). We hadden in de hal afgesproken om kwart voor vier om rond vier uur te kunnen vertrekken. Reken maar uit, toen waren de aanslagen dus net gebeurd. Voor ik naar beneden ging, had ik nog snel even de tv aangezet. Bij het zappen zag ik de beelden van een vliegtuig dat in een toren vloog. Ik dacht dat het om een sciencefictionfilm ging, echt waar. De torens kwamen me ergens wel bekend voor – ik was nooit in New York geweest, maar je zag er natuurlijk weleens afbeeldingen van. Ik dacht zelfs nog: hij is wel heel goed gemaakt, die film. Maar in die paar seconden dat ik er langs zapte, kwam het niet in me op dat het allemaal echt was.”

Torens storten in

Wanneer spelers en delegatieleden in de lobby van het hotel verzamelen, wordt snel duidelijk dat het allemaal wel degelijk levensecht is. Sommige spelers hebben het gezien, anderen niet, maar er wordt plots over niets anders meer gepraat.

Hendrikx: “Het was het enige gespreksonderwerp tot vlak voor de match. Niet makkelijk om je dan op het voetbal te concentreren. Soms gebeurt het wel dat je voor zo’n belangrijke wedstrijd overgeconcentreerd bent, maar dat was die dag bepaald niet het geval. Er was ook veel onzekerheid, we hadden ‘iets’ gezien, maar wat precies?”

De Wilde: “Op de bus belden sommigen nog even met het thuisfront, maar echt veel informatie hadden we vanaf dat moment niet meer. Mocht zoiets nu gebeuren, dan blijft iedereen natuurlijk op de hoogte via het internet en de smartphones, maar die technologie was toen nog niet zo geëvolueerd als nu.”

Net voor 10 uur – 16 uur Belgische tijd, 18 uur Moskoutijd – stort de zuidelijke toren als eerste in elkaar. Een halfuur later volgt de tweede. In en rond het WTC komen meer dan 2700 mensen om het leven. Dat nieuws sijpelt ook de kleedkamer van Anderlecht in het Lokomotiv Stadion binnen. Het woord ‘genocide’ valt, zo getuigt Bertrand Crasson nadien. En Besnik Hasi ziet in gedachten het huis van zijn ouders opnieuw instorten, geraakt door een bom tijdens de oorlog in Kosovo.

Iemand die het bijzonder lastig heeft, is hulptrainer Frank Vercauteren. Zijn zoon Andy is uitgerekend op dat ogenblik met vakantie in New York, om in de clubs van the Big Apple nieuwe dj-technieken op te pikken.

Hendrikx: “Dat wisten we, ja. Het was blijkbaar ter sprake gekomen. Vercauteren raakte niet aan informatie, allicht lag het netwerk in New York helemaal plat.”

Anthuenis: “Het was heel moeilijk om de gedachten van de spelers weer naar de wedstrijd te leiden. Er was ook even twijfel of die wel zou doorgaan. Maar uiteindelijk heeft de UEFA pas de matchen van de dag nadien afgelast.”

Die avond worden inderdaad nog dertien Europese duels afgewerkt, acht in de Champions League, vijf in de UEFA Cup. Door het tijdsverschil is Lokomotiv-Anderlecht de eerste die afgetrapt wordt na het inferno van New York.

Onwezenlijk gevoel

Kort voor die aftrap trekken de spelers hun shirt aan – het hemelsblauwe uittenue dat het goudgele van het jaar ervoor vervangt – en betreden ze het veld. Het grote multifunctionele Sovjetstadion met atletiekpiste is lang niet volzet en oogt die avond nog mistroostiger dan anders. De Champions Leaguehymne maakt plaats voor een minuut stilte, enkele spelers krijgen het kwaad. Dan wordt de match op gang gefloten en tracht iedereen zich te concentreren. Bij Frank Vercauteren, bloednerveus op de Anderlechtbank, lukt dat niet.

De Wilde: “Zelf herinner ik me niet zoveel van die wedstrijd. Ik was onder de indruk van de tv-beelden die ik had gezien, maar tijdens de match vervagen die toch wat.”

Hendrikx: “Vooraf ben je je concentratie helemaal kwijt, maar tijdens de match is het anders. Dan ben je automatisch weer gefocust.”

In elk geval genoeg gefocust om al snel te scoren. Mornar trapt vanop links een voorzet die door De Bilde aan de tweede paal wordt teruggekopt. Aruna Dindane kan er net niet bij, maar Hendrikx is goed gevolgd en plaatst de bal met het hoofd makkelijk in het doel.

Volgt dan een kleine verslapping, de concentratie die het toch even laat afweten? In elk geval kan Anderlecht niet lang van de voorsprong genieten. VladimirMaminov mag bij de eerstvolgende aanval van Lokomotiv de bal aan de rand van de grote rechthoek vrij aannemen en hij knalt die kurkdroog in de winkelhaak.

Voor de rust gebeurt er niet veel meer. Wanneer de spelers de kleedkamer binnenkomen, wordt er even geïnformeerd naar de stand van zaken, zonder veel resultaat. De Wilde: “De gebeurtenissen waren ook nog vrij pril en in Rusland was men toen nog wat strikter, karig met informatie. Het maakte allemaal een onwezenlijke indruk, je voelde heel goed dat er iets niet alledaags gebeurd was, geen fait divers.”

Vercauteren bekijkt om de haverklap zijn gsm, maar het verlossende telefoontje blijft uit. Nagelbijtend neemt hij weer plaats op de bank voor de tweede helft. Daarin kabbelt de wedstrijd naar het einde. Lokomotiv probeert nog wel iets te forceren, maar het blijft 1-1.

Anthuenis: “Dat was een goed resultaat voor ons, iedereen was tevreden. Maar de gesprekken gingen meteen weer over de aanslagen. En de vrees of we wel thuis zouden raken. Een wereldmacht als Rusland, het zou niet denkbeeldig zijn dat die haar luchtruim sloot.”

Emotionele druk

Wanneer de wedstrijd voorbij is, gaan ieders gedachten vrijuit naar de gebeurtenissen in de VS. Op de bus naar het hotel komt er wel snel goed nieuws: Andy Vercauteren is ongedeerd. Maar ondertussen blijft er onzekerheid over de thuisreis.

Terug in het hotel blijven veel tv’s afgestemd op CNN. Vercauteren krijgt een nummer waarop hij zijn zoon kan bereiken, maar het blijft de hele nacht bezet …

Hendrikx: “We hebben ’s ochtends nog in Moskou ontbeten en dan zijn we kunnen vertrekken zoals gepland. Dat was wel een opluchting. Angst voor de vlucht zelf was er niet, neen. Op zo’n moment wordt alles zevenentwintig keer gecontroleerd, het is dan veiliger dan ooit.”

Anthuenis: “Er werd vrij snel bevestigd dat we konden vertrekken. Toen waren we gerust. Aanslagen gebeuren er nog, maar zoiets valt maar één keer om de honderd jaar voor. Wanneer de VS zo in het hart getroffen wordt, dan weet je: dit gaat gevolgen hebben voor de maatschappij in heel de wereld.”

Die gevolgen komen er en ook de dagen nadien is er op de club één onderwerp van gesprek. Hendrikx: “We waren wel blij met het behaalde resultaat, maar het voetbal is dan toch even minder belangrijk.”

Uiteindelijk stelt de UEFA “uit respect voor de slachtoffers” alle wedstrijden van woensdag 12 en donderdag 13 september uit. PSV pleit er zelfs voor om de gespeelde matchen van dinsdag te laten overdoen. Het ging zelf – na een vraag tot uitstel vooraf – met 4-1 verliezen bij Nantes en het heet dat de spelers “onder dergelijke emotionele druk” niet gespeeld zouden mogen hebben. De UEFA verwerpt het voorstel.

Anderlecht zou dat seizoen effectief de prestaties van het voorgaande niet kunnen herhalen. Het verloor twee keer van Real Madrid, speelde twee keer gelijk tegen AS Roma en verloor de thuiswedstrijd tegen Lokomotiv met zware 1-5-cijfers. In de competitie eindigde het pas als derde, na RC Genk en Club Brugge.