Flashback naar 15 juni 1996: de dag dat Paul Gascoigne Wembley in extase bracht

Op het EK 1996 maakte Gazza in het duel tussen Engeland en Schotland een van zijn mooiste goals ooit. Begin juni hing de BBC er een heuse Gazza Day aan op.

De feiten

Wanneer op zaterdag 15 juni 1996 Engeland en Schotland hun tweede groepsduel op het EK 1996 voorbereiden, baadt Wembley onder de zon en is het stadion uitverkocht. De Schotten zijn in de minderheid, maar toch nog met zo’n 10.000. Iedereen zingt mee, ook de Schotten, wanneer voor de aftrap de dj in het stadion de hit van Baddiel, Skinner & Lightning Seeds door de luidsprekers jaagt, Three Lions.

De eerste helft is een maat voor niks, amper een kans. Bij de rust klinkt zelfs wat boegeroep. Voor een paar spelers op het veld is het een duel tegen hun ploegmaat: Alan Shearer (Engeland) kruist geregeld Colin Hendry (Schotland), zoals op het trainingsveld bij Blackburn. Stuart McCall ontmoet op het middenveld geregeld zijn Rangersploegmaat Gascoigne en ook het Spursduo Jimmy Calderwood – Teddy Sheringham kijkt elkaar in de ogen.

Op weg naar de kleedkamer tijdens de rust trekt Gascoigne zijn shirt uit en geeft het aan McCall. ‘Ik hoorde je gisteren op tv zeggen dat je dochtertje een grote fan van me is. Hier, het shirt is voor haar.’

Na de rust kantelt de wedstrijd. Engels bondscoach Terry Venables haalt er een verdediger uit en brengt een aanvallende middenvelder (Harry Redknapp). Het werkt. Steve McManaman gaat kort na de rust door op de flank, zet voor en Shearer scoort.

Daarop neemt Schotland over. Een kwartier voor tijd krijgt het een strafschop, na een fout van Tony Adams. Gary McAllister gaat achter de bal staan. Op de bank van de Engelsen is er druk overleg. De angst regeert. Als de Schotten gelijk maken, komt er een wissel en gaat Gascoigne naar de kant, wordt beslist. Maar… McAllister schiet op halve hoogte en David Seaman pareert. Geen wissel, signaleert de coach.

Even later ontploft Wembley. Seaman mag op eigen helft een vrije trap nemen, geeft die lang naar Sheringham, die Darren Anderton bedient en die speelt de bal richting Gascoigne. Die laat de dieptebal botsen, lobt dan met links over Hendry en volleyt met rechts binnen. Feestje.

Making-of

Naar aanleiding van corona bracht de BBC onlangs wat wedstrijden van toen weer op het scherm. Over deze specifieke wedstrijd zochten ze Craig Brown op, toen bondscoach van Schotland, en Stuart McCall. Zij gaven een inkijk in de aanloop naar het duel.

De Britse tabloids waren in die dagen nog genadeloos voor het organiserend land. De tekst van Skinner en Baddiel was al wat cynisch geweest: thirty years of hope bij de start van elk kampioenschap (dertig jaar na de winst op het WK van 1966) maar elke keer aan diggelen geslagen.

Dat lijkt ook nu weer het geval. Engeland heeft het tornooi ver van huis voorbereid, in Hong Kong, en er duiken beelden op van uitspattingen. Een drankspelletje op een tandartsstoel is er zo te zien redelijk uit de hand gelopen. De natie spreekt er schande van, de tabloids smullen. Schotland, zo vertelt Brown, is op dat moment in New York en wil dezelfde fout vermijden. Van Brown mag op de vlucht geen drank worden geserveerd en zijn spelers moeten reizen in maatpak. Niet in een veel comfortabeler jogging. Alles om het imago hoog te houden.

Voor Paul Gascoigne is EURO ’96 een belangrijk tornooi. Op het WK 1990 in Italië is hij op zijn hoogtepunt: ideale gewicht, fysiek sterk, goed voorbereid. Dat Engeland er zo sterk voor de dag komt, is mede dankzij hem. De BBC beloont hem door er de Sports Personality of the Year van te maken in 1990. Op clubniveau is er een goeie connectie met Terry Venables, zijn coach bij Tottenham. Hij zweert onder alle lof een eed: het gaat goed, maar ik heb nog geen prijs gewonnen. Dat is voor volgend jaar.

Dat kan lukken: Tottenham bereikt in de zomer van 1991 de finale van de FA Cup. De laatste tegenstander op weg naar die finale heet Arsenal, de grote rivaal. De Spurs zijn opgeladen, Gazza ook. Hij maakt op vrije trap de 1-0, de match zal uiteindelijk op 3-1 eindigen.

De finale tegen Nottingham Forest wordt plots ook zijn laatste match voor de Londenaars. De Spurs zitten in zwaar weer en beslissen in mei ’91 Gascoigne te verkopen aan Lazio. Clubs en speler bereiken hierrond een akkoord.

Lazio zal het zich beklagen. Helaas is die finale ook het begin van het einde van zijn carrière: een kwartier voor tijd raakt Gascoigne in een duel met Gary Charles zwaar geblesseerd aan de knie. Eigen schuld, het is Gazza zelf die een knietackle inzet. Het verdict is zwaar: kruisbandletsel. Het zal nooit meer echt goed komen. Hij heeft wél woord gehouden: Spurs wint de beker.

Voor Gazza breken in Rome donkere dagen aan. Zijn hele seizoen gaat naar de vaantjes, zeker als er in de herfst van 1991 nog een nieuw knieletsel bij komt. Hij laat zich gaan in het nachtleven, wat leidt tot nieuwe incidenten. Uiteindelijk zal hij pas op 27 september 1992 kunnen debuteren voor Lazio.

Hij wordt in Rome moddervet, breekt zijn kaak, breekt een been, en moet er uiteindelijk in 1995 vertrekken. De Glasgow Rangers gooien hem een reddingsboei. Hij slaagt er in zich weer op voetbal te concentreren, wordt kampioen en werkt er aan zijn fitheid. Net op tijd voor het EK, net op tijd om te tonen dat hij niet afgeschreven is.

En daarna

Als u goed kijkt naar de beelden van de viering van zijn goal tegen Schotland valt op dat Gascoigne het provoceren niet is verleerd. Hij viert de goal door op zijn rug te liggen en een ploegmaat spuit water in zijn gezicht. Een verwijzing naar het feestje in Hong Kong.

De rest van het tornooi verloopt voorspoedig voor Engeland. Het wint zijn derde groepsmatch van Nederland met 4-1, na een indrukwekkende prestatie. Wembley danst verder. In de kwartfinale gaat Spanje voor de bijl, na strafschoppen. Ook de halve finale eindigt op een gelijkspel. Helaas mist Gareth Southgate de beslissende penalty, en gaan de Duitsers door naar de finale, die ze ook winnen.

En Gascoigne? Hij zal het nog één jaar kunnen opbrengen om voluit voor het voetbal te gaan. Daarna gaat het bergaf. Provocaties, drank, black-outs, incidenten op training, een armbreuk, rehab,… Een paar trainers proberen nog om zijn talent boven te halen – Bryan Robson, Kevin Keegan, Walter Smith – maar ze moeten het allemaal opgeven. Paul Ince zal hem de beste voetballer noemen met wie hij ooit samen speelde, maar échte wereldtop wordt Paul Gascoige nooit meer sinds dat knieletsel. Euro ’96 is slechts een opflakkering.

Dit voorjaar zocht The Athletic hem nog eens op, tijdens een tournee. Hij gaf toe het voetbal nog steeds zwaar te missen. Op zaterdag zet hij om drie uur de knop van zijn leven uit. Tot kwart voor vijf, zoiets. Want zaterdag: dat is voetbal. En Gazza is geen voetballer meer. Op zijn 33e officieel een alcoholicus, nu, op zijn 52e, een wat verlopen figuur, met kleren die een paar maten te groot lijken. Lezingen moeten nu zaad in het bakje brengen. De grabbelton van anekdotes is diep maar het verzacht langs geen kanten het gemis.