Flashback naar 22 juli 2006: non-flying Dutchman Dennis Bergkamp neemt afscheid

Op 22 juli 2006 zette een van de elegantste voetballers aller tijden in Londen een punt achter zijn carrière. Trots dat hij een ploeg als Arsenal mee hielp veranderen van stijl. Zelfs bij andere ploegen erkenden ze hem als God. ‘Waarom zou je vliegen, Dennis, als je over water kan lopen?’

De feiten

Op loopafstand van Highbury verrijst in het begin van de twintigste eeuw het Emirates Stadium. Het immense project wordt door Arsenal met veel aandacht voor detail begeleid, noteert Voetbal International tijdens een bezoek aan Bergkamp uit de mond van de speler.

De selectie krijgt op gezette tijden een rondleiding door de bouwput en kan zo de vorderingen volgen, maar wordt eveneens betrokken bij de realisatie van een uniek complex in de oude arbeiderswijk. Vanuit de lucht lijkt Highbury Square nog op een stadion. De gevels aan de oost- en westkant zijn blijven staan en in het midden van de zevenhonderd luxeappartementen is een park aangelegd. De spelers van Arsenal krijgen het eerste aanbod om er een woning voor later aan te schaffen. Dennis Bergkamp overweegt het even, maar doet het niet.

In het voorjaar van 2005 wordt veel gepraat over de locatie van Bergkamps afscheid aan het voetbal. Nog op Highbury, waar hij zoveel mooie goals maakte? Of al in het Emirates, waar hij eigenlijk geen band mee heeft? Geen Highbury, beslist de dan 37-jarige stilist. ‘Daar was de verhuis te beladen voor’, zal hij eind 2015 zeggen. De fans hebben er al een Bergkamp Day voor hem georganiseerd, dat was voldoende als afscheid.

En dus valt alles samen op 22 juli 2006: de opening van het volgepakte Emirates Stadium, zijn erewedstrijd voor tien jaar trouwe dienst. Aan de aftrap staat ook zijn vader. Wim heeft longkanker en lange tijd ziet het er niet naar uit dat hij erbij zou kunnen zijn. Een jaar later overlijdt hij. Op het ereterras kijken Dennis’ vrouw Henrietta en zijn vier kinderen toe.

Op het veld staan Johan Cruijff en Marco van Basten. Thierry Henry en Patrick Vieira onderbreken er hun vakantie in Amerika voor. Frank Rijkaard speecht. De supportersvereniging van Arsenal doet ook haar best, met een ludieke oproep aan het luchthavenpersoneel van Heathrow om alle vliegtuigen die dag aan de grond te houden, als eerbetoon aan The Non-Flying Dutchman.

De wedstrijd bestaat uit twee delen. In de eerste 45 minuten komen de elftallen van Arsenal en Ajax van dat moment tegen elkaar uit. In de tweede helft spelen voormalige ploegmaats van Bergkamp tegen elkaar. Twee keer speelt Bergkamp met Arsenal mee.

Making-of

Kunstenaar op noppen. IJskonijn, non-flying Dutchman, Berg-Champ, The Dutch Master. Dennis Bergkamp grossiert in bijnamen. Eind 2015 gaat Voetbal International hem thuis opzoeken om het over zijn Engelse periode te hebben. Na zijn opleiding en doorbraak bij Ajax en twee seizoenen bij Inter belandt Bergkamp in 1995 in Londen.

Weinig voetballers ontwikkelden zo’n fijn gevoel voor detail als Bergkamp, noteert de bezoeker in de rand van zijn notaboekje. Zorgvuldig rangschikt de oud-international op zijn vraag tientallen indrukken in zijn geheugen. Met een zachte, nostalgische klank in zijn stem vertelt hij over de dagen dat The Gunners thuis speelden. Hoe hij uit de bus stapte en vlak voor de stenen trap van de hoofdingang altijd even opzij keek, naar de fans die door de arbeiderswijk krioelden. En dan naar links, waar hij zijn vrouw en kinderen zag. ‘Zij gingen vaak wat eerder naar het stadion, om sfeer te proeven en een broodje met worst te eten. Dat was een traditie.’

Traditie is er heilig. Als hij in Londen tekent, wordt hij meegetroond voor een fotosessie in het stadion. Keep off the pitch staat op een bordje. Dat nemen ze letterlijk. Als er toch een foto op het gras moet worden genomen, komt een terreinknecht aanzetten met een stuk hout. Grote aankoop of niet, iedereen moet de huisregels respecteren. Bergkamp: ‘Aan de foto’s die de volgende dag in de kranten verschenen, kon niemand zien dat ik op een plank stond. Ik vond het wel mooi. Toen wist ik: dit veld is echt heilig.’

Zijn liefde voor Engeland is oud. Nog als kind ontdekt Bergkamp op tv Glenn Hoddle, de sierlijke vormgever van Tottenham. Het wordt zijn favoriete speler. Later ontstaat daardoor een misverstand, dat hij als kind fan zou zijn geweest van Tottenham (dé rivaal van Arsenal). Het ging hem alleen om Hoddle.

In zijn eerste herinnering van Engeland ziet hij groene velden, een beetje drassig vaak. Ook het soort voetbal, met buitenspelers die voorzetten geven en het moordende tempo maakt indruk. Eens in Londen blijkt dat beeld te kloppen. ‘Als ik het kort zou moeten samenvatten, is het de strijd, de volle stadions, dat gras, het applaus als je een bal met een sliding binnen weet te houden, die bemoedigende tikjes op je schouder als je tussen de toeschouwers terechtkomt omdat die tribunes zo dicht op het veld staan… Dit alles zorgt voor de sfeer die het Engelse voetbal uniek maakt. Passie. Ja, dat ene woord dekt wel de lading.’

Het zit hem als gegoten. Bergkamp is een traditioneel mens aan wie gekleurde schoenen geen koper hebben. Zwart moeten ze zijn, met een wit logo, tot grote wanhoop van Reebok, zijn sponsor. Zelfs een gekleurd streepje rood vindt hij al te ver gaan. Reebok heeft wel geen kosten aan de voetballer, die per seizoen meestal slechts twee paar verslijt.

Bergkamp: ‘Thierry Henry vond het geen enkel probleem om elke wedstrijd nieuwe schoenen te dragen. Uit de doos, aantrekken en hup, spelen. Ik kon dat niet. Het moest altijd op de ouderwetse manier. Eerst even in bad zitten, zodat die schoenen naar je voeten gingen staan. Kranten erin. Opdrogen. Likje vet eroverheen. Twee tot vier keer ermee trainen, liefst op een nat veld. En dan waren ze klaar voor een wedstrijd.’

Bij Inter was zijn carrière vastgelopen. Op een gegeven moment denkt hij in Milaan: ‘Als dit het is, ben ik er op mijn 28e klaar mee. Ik haal er geen plezier mee uit.’ In Londen verandert dat. Saai wordt swingend. Eerst spreekt hij nog de verwachting uit pakweg twee seizoenen in de Premier League te willen voetballen. Uiteindelijk vertrekt hij na elf jaar via de voordeur, begeleid met toeters en bellen. En een pak lovende bijnamen.

Het ijskonijn vindt het schitterend. ‘Engelsen zijn heel snel met het geven van complimenten. In het begin reageerde ik verrast. Bij Ajax had ik nooit meegemaakt dat een speler naar je toekwam en zei: ‘God, wat was jij goed vandaag, zeg.’ Er mankeerde altijd wel iets. En als ze iets positiefs over je zeiden, dan het liefst niet in je gezicht. Want stel je voor… Ik moest daar in Engeland even aan wennen. En aan de andere kant wist ik ook dat ik er veel voor terug moest doen.’

En daarna

Na zijn testimonial zegt Bergkamp geen drang te voelen om het leven in Nederland weer op te pakken. In het Emirates heeft hij een loge gehuurd en hij is benieuwd om te zien hoe Arsenal verder evolueert. Twee jaar later keert het gezin alsnog terug en begint zijn tweede sportleven. KNVB-cursist, stagiair, jeugdtrainer, assistent, allemaal bij Ajax, waar hij de cultuur bewaakt en gaandeweg steeds meer macht krijgt. Niet iedereen kan dat pruimen, en in de periode Marcel Keizer komt het tot een breuk. In december 2017 wordt hij op non-actief gesteld en sinds 1 juli 2018 is hij, na een arbitragezaak, niet meer in dienst van Ajax, waar hij in 2011 is begonnen.

Als het gezin terugkeert naar Nederland zegt Bergkamp nog wel tegen hen: ‘Ik ben nu vader. Ik hoef niet dagelijks met mijn voetbalverleden geconfronteerd te worden.’ Maar uiteindelijk komt er in hun huis in Blaricum toch een ruimte met relikwieën uit zijn voetballeven. ‘Vond ik wel leuk, want ik wil het ook niet wegstoppen. Er is genoeg gebeurd om trots op te zijn.’

Naast de tientallen bekers en persoonlijke onderscheidingen staat er een leren leunstoel waarin het tenue van zijn testimonial is verwerkt. Er hangt ook een foto van zijn derde doelpunt in 1997 tegen Leicester City, in zijn ogen het mooiste dat hij ooit maakte.

Bekijk die goal hieronder.

In Londen zijn ze hem niet vergeten. In de zomer van 2013 wordt er naast het Emirates een vierde standbeeld van een Gunner opgesteld. Na Herbert Chapman, Thierry Henry en Tony Adams is het zijn beurt.